H επιλογή των υπουργών, και των ανθρώπων γενικότερα που περιστοιχίζουν τους εκάστοτε άρχοντες, των λεγόμενων εξ απορρήτων, απασχολεί έντονα την πολιτική και τη θεωρία ήδη από την αρχαιότητα. Δεν υπάρχει, όμως, πιο ουσιαστική και συναρπαστική ανάλυση από εκείνη που περιλαμβάνεται στα κεφάλαια 22 και 23 του Ηγεμόνα (De Principatibus). Ο Μακιαβέλι έγραψε το εν λόγω βιβλίο το 1513 −όντας ως ίδιος σε εξορία σε ένα κτήμα του πατέρα του έξω από τη Φλωρεντία, στο περίφημο Σαν Κασσιάνο, μετά την επάνοδο των Μεδίκων στην εξουσία της πόλης με τη βοήθεια των Ισπανών− ως ένα εγχειρίδιο συνοπτικών συμβουλών προς τον Λορέντσο Β’ των Μεδίκων. Στόχος του δεν ήταν τόσο να κερδίσει την εύνοια του μελλοντικού ηγεμόνα, αλλά να του υποδείξει έναν τρόπο για τη διατήρηση την εδραίωση της εξουσίας, με απώτερο στόχο να δρομολογηθεί το μεγάλο όνειρο του ιδίου του φλωρεντίνου στοχαστή, η ενοποίηση της Ιταλίας. 

«Η πρώτη σκέψη που κάνουμε για έναν άρχοντα και το μυαλό του», γράφει ο Μακιαβέλι, «είναι να παρατηρήσουμε τους ανθρώπους που έχει γύρω του. Κι όταν αυτοί είναι ικανοί και πιστοί, μπορεί να έχει πάντοτε τη φήμη του συνετού, γιατί ήξερε να διακρίνει τους ικανούς και να τους διατηρήσει πιστούς. Όταν όμως δεν είναι, δεν είναι ποτέ δυνατόν να σχηματιστεί θετική κρίση για αυτόν. Γιατί το πρώτο λάθος που κάνει, το κάνει σε αυτή την επιλογή». Ο Μακιαβέλι παραθέτει δε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας συνετής επιλογής τον διορισμό του νομικού Αντόνιο Τζιορντάνο ως πρωθυπουργού από τον ηγεμόνα της Σιένας Παντόλφο Πετρούτσι στα τέλη του 15ου αιώνα. Ο μετέπειτα καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Νάπολης απεδείχθη ένας αληθινός statesman απαράμιλλης διορατικότητας και αποτελεσματικότητας. Με βάση ποιο κριτήριο μπορεί όμως ένας άρχοντας να κάνει τις σωστές επιλογές; Ο Μακιαβέλι απαντά: «Ιδού ένας αλάνθαστος τρόπος για να γνωρίζει ένας ηγεμόνας τον υπουργό του. Όταν βλέπεις τον υπουργό να σκέφτεται περισσότερο τον εαυτό του παρά εσένα, και σε όλες τις πράξεις να επιζητά το δικό του συμφέρον, αυτός που φέρεται έτσι δεν θα γίνει ποτέ καλός υπουργός, ούτε μπορείς ποτέ να τον εμπιστευτείς. Γιατί εκείνος που κρατά στα χέρια του τη διοίκηση του κράτους ενός άλλου, δεν πρέπει ποτέ να σκέφτεται τον εαυτό του, αλλά πάντοτε τον ηγεμόνα, και ποτέ να μην του φορτώνει το μυαλό με υποθέσεις που δεν τον αφορούν». 

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στη μακραίωνη ιστορία της ανθρωπότητας όπου οι εξ απορρήτων των κυβερνώντων είδαν τη θέση τους ως ένα όχημα για την προώθηση των προσωπικών, επιχειρηματικών ή άλλων συμφερόντων τους. Ποτέ όμως άλλοτε αυτό το μοντέλο διαπλοκής της πολιτικής και της ιδιωτικής ατζέντας δεν έλαβε μια τόσο ανοιχτή μορφή όσο φαίνεται να συμβαίνει σήμερα. Η περίπτωση του Ίλον Μασκ είναι εν προκειμένω αποκαλυπτική. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Economist, κανένας άλλος διευθύνων σύμβουλος δεν στοιχημάτισε ποτέ τόσο πολλά σε έναν υποψήφιο αρχηγό κράτους. Με το αζημίωτο φυσικά, καθώς ο ιδρυτής της Tesla είδε τις μετοχές της εταιρίας του να εκτοξεύονται την επαύριο των αμερικανικών εκλογών και τις προσδοκίες του για σύναψη ακόμα περισσότερων συμβολαίων εκατομμυρίων δολαρίων με το αμερικανικό Δημόσιο στο πλαίσιο της δραστηριότητας της Space X να τίθενται σε καθεστώς άμεσης μελλοντικής εκπλήρωσης. 

Η επικέντρωση στον οικονομικό παράγοντα εξηγεί, όμως, μόνο τη μισή εικόνα. Ο Μασκ δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του απλώς ως έναν επιχειρηματία ή έναν δαιμόνιο entrepreneur. Όπως μαρτυρά η αυτοβιογραφία του, που εκδόθηκε πριν από περίπου ένα χρόνο, κυρίαρχο γνώρισμα της αυτο-εικόνας του είναι η μορφή του σωτήρα και του μαχητή για την πρόοδο της ανθρωπότητας μέσα από την ανεμπόδιστη ανάπτυξη της τεχνολογίας. Είναι βουτηγμένος από πάνω μέχρι κάτω σε ένα ουτοπικό αφήγημα τεχνο-οπτιμισμού, στη βάση του οποίου βρίσκεται η αντιδραστική/αυταρχική θέση ότι η τεχνολογική ελίτ είναι εκείνη που γνωρίζει καλύτερα και όχι ο λαός. Σαν άλλος πλατωνικός φιλόσοφος δεν θα είχε, νομίζω, κανέναν ενδοιασμό να δει μια κοινωνία στην οποία θα κυβερνούν σύγχρονοι φιλόσοφοι σαν αυτόν −ο τεχνο-οπτιμισμός είναι άλλωστε αναμφίβολα η φιλοσοφία των καιρών μας−, ώστε να οδηγήσουν τις αμαθείς και απαίδευτες μάζες έξω από το σπήλαιο, μακριά από τον κόσμο των σκιών προς τον κόσμο του φωτός, τον κόσμο της ιδανικής πολιτείας.

Τα παραπάνω εξηγούν ίσως σε ένα δεύτερο και βαθύτερο επίπεδο την επιλογή του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο να ασχοληθεί με την πολιτική − και μάλιστα με την ιδιαίτερη, τραμπική εκδοχή της, που χαρακτηρίζεται από μια αδιαφορία προς τους δημοκρατικούς κανόνες και τις συμβάσεις του πολιτισμένου πολιτικού διαλόγου, όπως μας λέει στο παρόν τεύχος ο Λάρι Μπάρτελς. Στο βιβλίο του Le Philosophe et le Tyran  ο Γάλλος στοχαστής Κριστιάν Ντελακαμπανί υποστηρίζει ότι οι φιλόσοφοι είναι όντα βίαια, καθώς θέλουν να εγκλωβίσουν, αν όχι να υποτάξουν, το σύνολο της πραγματικότητας σε ένα σύστημα εννοιολογικών κατασκευών που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν ένα ανώτερο επίπεδο αλήθειας. Συμβαίνει δε συχνά, σημειώνει ο Ντελακαμπανί, επειδή ακριβώς ουδείς τους παραχωρεί εκουσίως μια τέτοια εξουσία, να σπεύδουν να αναλάβουν θέσεις συμβούλων πολιτικών αρχηγών αμφίβολης δημοκρατικότητας για να εφαρμόσουν τις ιδέες τους. Το παράδειγμα του Πλάτωνα είναι πάντως ενδεικτικό ως προς την κατάληξη τέτοιου είδους εγχειρημάτων. Και οι τρεις φορές που ανέλαβε θέση συμβούλου δίπλα σε τυράννους στη Σικελία κατέληξαν σε φιάσκο. Τη μια από αυτές μάλιστα, ο ίδιος ο Πλάτωνας πουλήθηκε ως δούλος. Άλλοι καιροί βεβαίως, άλλες ιδιότητες σίγουρα, άλλα συμφραζόμενα αναμφίβολα. Αλλά…