Η θέση της Κίνας στο διεθνές σύστημα

Πώς θα περιγράφατε το βέλτιστο, πώς το λιγότερο επιθυμητό σενάριο όσον αφορά τη μελλοντική συμμετοχή της Κίνας στο διεθνές σύστημα; Ποια θα θεωρούσατε την καλύτερη εκδοχή της μορφής που θα μπορούσε να λάβει αυτό το σύστημα;

Από τη στιγμή που η Ουάσινγκτον όρισε την Κίνα ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ, η άνοδος της Κίνας βρέθηκε αντιμέτωπη με όλο και μεγαλύτερα εμπόδια διεθνώς – εμπόδια που κατά κύριο λόγο προέκυψαν από την πολιτική ανάσχεσης την οποία εφαρμόζει η Ουάσινγκτον σε επιμέρους ζητήματα: πρόκειται για την πολιτική της «μικρής αυλής με ψηλό φράχτη». Η Κίνα επιθυμεί να επανέλθει η μορφή της παγκοσμιοποίησης, όπως την ξεκίνησαν οι ΗΠΑ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Aτυχώς, η Ουάσινγκτον πήρε την πρωτοβουλία να ωθήσει προς την απο-παγκοσμιοποίηση, αντί για την ενίσχυση της παγκοσμιοποίησης, με στόχο να καθυστερήσει την ανάπτυξη της Κίνας και να διατηρηθεί η κυριαρχία των ΗΠΑ. Το να ανακοπεί η τωρινή τάση προς απο-παγκοσμιοποίηση είναι κάτι που ξεπερνά τις δυνατότητες τις Κίνας – συνεπώς το καλύτερο διεθνές περιβάλλον που μπορεί να επιδιώξει η Κίνα να δημιουργηθεί είναι η αποφυγή ενός νέου Ψυχρού Πολέμου.

Είναι πολύ πιθανόν το σημερινό διεθνές σύστημα να συνεχιστεί επί άλλες δύο ή τρεις δεκαετίες, πλην όμως η μορφή που παίρνει μπορεί να μεταβληθεί μέσα στην περίοδο αυτή. Το Πεκίνο ασφαλώς και ελπίζει ότι θα μπορέσει να φτάσει τις ΗΠΑ μέσα στην ερχόμενη δεκαετία και να αποκτήσει το ίδιο διεθνές κύρος. 

Πάντως, ο καθοριστικός παράγων για τον ανταγωνισμό της Κίνας με τις ΗΠΑ είναι η καινοτομία σε επίπεδο ψηφιακής τεχνολογίας. Θα είναι δύσκολο για την Κίνα να περιορίσει δραματικά το χάσμα ισχύος που υπάρχει με τις ΗΠΑ μέσα στην επόμενη δεκαετία αν δεν μπορέσει να επιτύχει υψηλότερες επιδόσεις σε ψηφιακή καινοτομία από τις ΗΠΑ. Καθώς όμως η αμερικανική πολιτική υποδοχής μεταναστών είναι πιο ελκυστική για ταλαντούχους ανθρώπους παγκοσμίως απ’ ό,τι η αντίστοιχη κινεζική, ο πιο πρακτικός στόχος για την Κίνα θα είναι να αποτρέψει διεύρυνση της απόστασης που τη χωρίζει από τις ΗΠΑ μέσα σ’ αυτή τη δεκαετία.

Ινδικός και Ειρηνικός

Πώς θα χαρακτηρίζατε τις προοπτικές για το άμεσο και για το απώτερο μέλλον στον Ινδικό και τον Ειρηνικό; Αισθάνεται η Κίνα να βρίσκεται υπό πίεση, περικυκλωμένη ή τι;

Προκειμένου, ακριβώς, να προωθήσουν την έννοια του «Ινδικού και Ειρηνικού», οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Αυστραλία και η Ινδία εγκαθίδρυσαν το QUAD, ώστε να ανασχεθεί η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην περιοχή. Οι τέσσερις αυτές χώρες θα εντείνουν τη στρατηγική τους εταιρική σχέση στα πλαίσια του QUAD μέσα στην ερχόμενη δεκαετία, αλλά δεν μπορούν να τη μετατρέψουν σε επίσημη στρατιωτική συμμαχία, καθώς η Ινδία θεωρεί ότι το να είναι οιονεί σύμμαχος των ΗΠΑ τής είναι περισσότερο ωφέλιμο από μια πραγματική συμμαχία. Μολονότι το Πεκίνο δυσαρεστείται με αυτήν την εταιρική σχέση, θα προσπαθήσει να αποφύγει την αντιπαράθεση με το QUAD. Είναι φανερό ότι ουδεμία χώρα θα στηρίξει την Κίνα σε τυχόν αντιπαράθεση με το QUAD, καθώς οι περισσότερες χώρες δεν έχουν λόγους να προσβάλλουν οποιαδήποτε από τις τέσσερις αυτές χώρες με το να πάρουν το μέρος της Κίνας. Για παράδειγμα η Ρωσία χρειάζεται να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Ινδία, οπότε δεν μπορεί να στηρίξει ευθέως οποιονδήποτε συντελεστή των διεθνών σχέσεων βρεθεί σε αντιπαράθεση με την Ινδία.

Προκειμένου να περιοριστεί η πίεση από το QUAD, το Πεκίνο προσπαθεί να βελτιώσει, ή πάντως να αποτρέψει, την επιδείνωση των διμερών σχέσεων με καθεμιά από τις τέσσερις χώρες χωριστά. Το 2023, η Κίνα ανέκοψε με επιτυχία την επιδείνωση των σχέσεών της με την Αυστραλία: οι μεταξύ τους διμερείς σχέσεις βελτιώνονται πλέον αισθητά το 2024. Παραμένει ακόμη δύσκολο για την Κίνα να πετύχει βελτίωση σχέσεων με την Ιαπωνία. ωστόσο αμφότερα τα μέρη είναι πολύ προσεκτικά στο να μην υπάρξει πρόσθετη επιδείνωση. Πέραν τούτου, προετοιμάζονται για ενδεχόμενη ευκαιρία βελτίωσης σχέσεων σε περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις προεδρικές εκλογές το 2024.

Οι εντάσεις μεταξύ Κίνας και Ινδίας παρουσιάζονται προς στιγμή σταθεροποιημένες. Μολονότι δεν έπαψε να υπάρχει κίνδυνος να γεννηθούν νέες συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο αυτές μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες χώρες, έχουν μάθει τα τελευταία χρόνια πώς να διαχειρίζονται παρόμοιες συγκρούσεις. Λόγω του διαρθρωτικού χαρακτήρα των διαφορών με τις ΗΠΑ, είναι δύσκολο να υπάρξει βελτίωση των σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ την ερχόμενη δεκαετία. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο περαιτέρω επιδείνωσης αυτών των διμερών σχέσεων, πλην όμως υπάρχει η δυνατότητα αυτοί οι δύο γίγαντες να αποτρέψουν το ενδεχόμενο επιδείνωσης των συγκρούσεών τους σε επίπεδο πολέμου.

Κίνα, Ρωσία και η έννοια της «Δύσης»

Στη Δύση, ανεξάρτητα από τις αποκλίσεις που υφίστανται σε εθνικό επίπεδο, η Κίνα θεωρείται ότι έχει ταχθεί με τη Ρωσία όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το Πεκίνο αρνείται αυτήν την άποψη, αλλ’ εσείς ποια θα θεωρούσατε ότι είναι η παγκόσμια κοινή γνώμη επί του θέματος; Πώς, δε, επηρεάζει αυτή η στάση τις δυνατότητες άσκησης πολιτικής από την Κίνα;

Η πολιτική της Κίνας στο πεδίο του πολέμου στην Ουκρανία αποτελεί εμπόδιο για τη βελτίωση των σχέσεων με τις πρωτεύουσες πολλών δυτικών χωρών. Η κατάσταση δε αυτή ενδεχομένως να συνεχιστεί και μετά το τέλος του πολέμου. Πάντως, η εν λόγω πολιτική δεν επηρεάζει τις σχέσεις του Πεκίνου με τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου – οι οποίες αποτελούν τα 2/3 των μελών του ΟΗΕ. 

Επειδή οι πρωτεύουσες πολλών δυτικών χωρών στηρίζουν την κυβέρνηση Νετανιάχου, η πολιτική της οποίας καταλήγει στο να σκοτώνονται δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιες γυναίκες και παιδιά στη Γάζα, η παγκόσμια κοινή γνώμη σημείωσε πλέον μεγάλη αλλαγή σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία σχετικά με τον Φεβρουάριο του 2022, που άρχισε ο πόλεμος. Πολλά κράτη του Παγκόσμιου Νότου δεν διατηρούν πλέον την ίδια άποψη με εκείνη της Δύσης σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στις ΗΠΑ, τα μέλη του Κογκρέσου είναι διχασμένα όσον αφορά τη σύγκλισή τους με την άποψη των Ευρωπαίων σ’ αυτό το ζήτημα. Εν γένει, δε, η πολιτική του Πεκίνου έναντι του πολέμου στην Ουκρανία έχει όλο και λιγότερο αρνητική επίπτωση στις σχέσεις της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο. Για παράδειγμα, στις 13 Μαρτίου του 2024 το ΝΑΤΟ διεξήγαγε διμερή διάλογο με την Κίνα επί των θεμάτων παγκόσμιας ασφάλειας – διάλογο που συμπεριέλαβε ενδεχόμενες λύσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Θα θεωρούσατε ότι, βαθμιαία, οδηγούμαστε σε μια κατάσταση «The West vs the Rest» δηλαδή η Δύση απέναντι σε όλους τους υπόλοιπους; Μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση, πού βρίσκεται η Κίνα;

Στο μέτρο που μετά τον Ψυχρό Πόλεμο η «Ανατολή» εξαφανίστηκε, η «Δύση» βρέθηκε μπροστά σε δυσχέρειες ως προς τη διατήρηση μιας ενιαίας πολιτικής ταυτότητας. Όταν δεν υπάρχει πλέον απέναντι μια ενοποιημένη κοινή παράταξη, η έννοια της «Δύσης» δύσκολα θα μπορούσε να διατηρήσει μιαν ολιστική πολιτική ταυτότητα. Οι πολίτες των «δυτικών χωρών» έχουν τόσο διαφορετικές –ακόμα και αντιτιθέμενες– στάσεις απέναντι στην ανθρωπιστική υπόθεση στην Γάζα, ώστε καταλήγει να είναι εξαιρετικά δύσκολο να χρησιμοποιεί κανείς τον όρο «Δύση» προκειμένου να κατηγοριοποιεί την πολιτική των χωρών αυτών.

Στο μέλλον, η έννοια της «Δύσης» θα γίνεται όλο και λιγότερο χρήσιμη για την ανάλυση των διεθνών σχέσεων, και τούτο ιδίως λόγω της εσωτερικής αντιπαράθεσης στις χώρες αυτές μεταξύ φιλελευθερισμού και λαϊκισμού. Τόσο, λοιπόν, η «Δύση» όσο και οι «Υπόλοιποι» θα βρεθούν περισσότερο διαφοροποιημένοι εσωτερικά αντί να καταλήγουν πιο ενοποιημένοι από πλευράς τόσο ιδεολογίας, όσο και συμφερόντων. Στην ερχόμενη δεκαετία η διεθνής πολιτική σκηνή θα κυριαρχείται πολύ περισσότερο από τον ανταγωνισμό Κίνας-ΗΠΑ, και όχι από τις συγκρούσεις της «Δύσης» με τους «Υπόλοιπους».

Κινεζική οικονομία 

Στη μετα-Covid κατάσταση, έχει επιστρέψει η κινεζική οικονομία στις συνήθεις προσδοκίες; Ή αντιθέτως η μακρά περίοδος των lock-down έχει υπονομεύσει τόσο την επιτυγχανόμενη ανάπτυξη, όσο και τις αναπτυξιακές προοπτικές;

Δεν είμαι κατάλληλος για να σας αναλύσω την κινεζική οικονομία. Ωστόσο, εκείνο που αληθεύει είναι ότι πολλοί ανάγουν τις οικονομικές δυσχέρειες της Κίνας στην έλλειψη εμπιστοσύνης στην οικονομία. Πάντως, μια τέτοια ανάλυση δεν μας εξηγεί ποιοι είναι οι παράγοντες εκείνοι που προκάλεσαν την έλλειψη εμπιστοσύνης. Αν δεν μελετηθούν τα αίτια της απώλειας εμπιστοσύνης, δύσκολα θα διαμορφωθεί αποτελεσματική πολιτική προκειμένου να ανακτηθεί η οικονομική ζωντάνια της Κίνας.

Αλήθεια, αποτελούν τα προβλήματα των ακινήτων στην Κίνα –και οι απορρέουσες κοινωνικές πιέσεις– λόγους για ανησυχία; Θα μπορούσαν να φέρουν πρόσθετη αποσταθεροποίηση;

Οι ιδιοκτήτες ακινήτων ανησυχούν για την πτώση των αξιών των ακινήτων, και τούτο τη στιγμή που οι ενοικιαστές και οι επίδοξοι αγοραστές προσδοκούν ακόμη χαμηλότερες τιμές. Δεν μπορώ να πω τι κοινωνική επίπτωση θα υπάρξει απ’ αυτά.

Το μέλλον του Δρόμου του Μεταξιού

Πώς έχει εξελιχθεί η ωρίμανση της πρωτοβουλίας ΟBOR («μια ζώνη, ένας δρόμος»/νέος Δρόμος του Μεταξιού); Έχει φτάσει σε σημείο να θεωρείται ανεπίστροφη εξέλιξη; Είναι χρηματοδοτικά βιώσιμη ως πρωτοβουλία; Είναι πολιτικά αποδοτική;

Την τελευταία δεκαετία, η πρωτοβουλία OBOR πέτυχε να υπάρξει πρόοδος με την ολοκλήρωση κάποιων επενδυτικών σχεδίων, αλλά έχει όντως βρεθεί αντιμέτωπη με κάποιες δυσκολίες – ιδίως χρηματοδοτικής βιωσιμότητας. Ορισμένες χώρες δεν διαθέτουν την χρηματοδοτική ικανότητα που χρειάζεται για να αποπληρώνουν τα ολοκληρωμένα επενδυτικά σχέδια, στα οποία έχουν συμφωνήσει. Αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μόνιμο πρόβλημα για την πρωτοβουλία OBOR. Το Πεκίνο αντιλαμβάνεται πλήρως την κατάσταση αυτή, οπότε και προσαρμόζει την πολιτική που εφαρμόζει στα πλαίσια της OBOR. Υπάρχει η δυνατότητα το Πεκίνο να μετακινήσει τον πυρήνα της πρωτοβουλίας OBOR από τα έργα μεταφορών στις υποδομές επικοινωνιών ή και σε κλάδους υπηρεσιών.

Από τη στιγμή που η πρωτοβουλία OBOR έχει ενταχθεί στο Καταστατικό του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, είναι πολύ πιο πιθανό να δούμε το Πεκίνο να συνεχίζει την πρωτοβουλία OBOR με συνεχείς προσαρμογές, παρά να την εγκαταλείπει τα χρόνια που έρχονται.