Μια από τις λέξεις που κυριάρχησαν στην «έκθεση προόδου» του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Τσιανγκ –μια μορφή επίσημου ετήσιου απολογισμού του κυβερνητικού έργου κατά τη διάρκεια της χρονιάς– που παρουσίασε στις 5 Μαρτίου ήταν το «πράσινο». Ο προκάτοχός του στην πρωθυπουργία είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη αυτή εννέα φορές το 2023. Φέτος, ο Λι Τσιανγκ σχεδόν διπλασίασε τη χρήση της (βλ. Διάγραμμα 1). Αυτό δεν θα ’πρεπε να εκπλήσσει κανέναν. Η Κίνα είναι σήμερα ένα μεγάλο εργοστάσιο πράσινης τεχνολογίας: στις μπαταρίες, στα φωτοβολταϊκά πάνελ και στα ηλεκτρικά οχήματα (EV) κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως.

Η κινεζική ηγεσία επιδιώκει αυτού του είδους οι βιομηχανίες να τονώσουν τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη και να εξασφαλίσουν την ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας. Παρ’ όλη όμως την έμφαση Λι Τσιανγκ στην «αρμονία που οφείλει να υπάρχει ανάμεσα στην ανθρωπότητα και τη φύση», η Κίνα δεν παύει να εκλύει το ¼ του συνόλου των αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως, σε ετήσια βάση (βλ. Διάγραμμα 2).

Αν δει κανείς τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες, διαπιστώνει ότι έφερε στην ατμόσφαιρα περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα –συνολικά– απ’ ό,τι οποιαδήποτε άλλη χώρα. Οπότε… προκύπτει ένα μεγάλο ερώτημα: ποιο πρόσωπο του Ιανού κυριαρχεί, όταν βλέπει κανείς την Κίνα σε πλαίσια κλιματικής αλλαγής;

Πράσινο και μαύρο: Τα δύο πρόσωπα του Ιανού

Η διάσταση της αρνητικής επίδρασης είναι εύκολο να εξηγηθεί. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την Κίνα –η οποία είναι ήδη ο βαρύτερος υπαίτιος ρύπανσης του πλανήτη– σημείωσαν περίπου 5% αύξηση τη χρονιά που πέρασε. Περίπου το μισό απ’ αυτή την αύξηση προήλθε από την ηλεκτροπαραγωγή, η οποία στηρίζεται κυρίως σε μονάδες που λειτουργούν με άνθρακα. Ακόμα ένα τρίτο περίπου προέρχεται από εργοστάσια, κυρίως δε από χαλυβουργεία (το 2023 η Κίνα παρήγαγε 1 δισ. τόνους χάλυβα, πάνω από το 50% της παγκόσμιας παραγωγής). Σημαντική συνεισφορά έχει και η παραγωγή αυτοκινήτων και φορτηγών, που ευθύνονται για κάπου 10% των κινεζικών εκπομπών. Προκειμένου, δε, να κινούνται τα οχήματά της, η Κίνα καταναλώνει περισσότερα καύσιμα απ’ οποιανδήποτε άλλη χώρα παγκοσμίως – πλην των ΗΠΑ.

Όταν οι Κινέζοι υπεύθυνοι βλέπουν ότι βρίσκονται σε αμυντική θέση, σημειώνουν ότι οι δυτικές χώρες –οι οποίες ξεκίνησαν την εκβιομηχάνισή τους πολύ πριν από την Κίνα– ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της επιβάρυνσης από εκπομπές αερίων κατά τον προηγούμενο αιώνα. Σήμερα, αυτές ακριβώς οι χώρες έχουν μεταφέρει την παραγωγική τους αλυσίδα με υπεργολαβίες στην Κίνα, μαζί βέβαια με τις εκπομπές αερίων που προκύπτουν. Και πάλι όμως (έτσι συνεχίζεται η αμυντική επεξήγηση) οι κατά κεφαλήν εκπομπές αερίων της Κίνας αντιστοιχούν στα 2/3 των εκπομπών των ΗΠΑ (που έχουν, εν τω μεταξύ, λιγότερο από το ¼ του πληθυσμού της Κίνας). Όλα αυτά είναι αλήθεια – όμως και πάλι, αυτό δεν αλλάζει την πραγματικότητα, ότι, αν είναι ο κόσμος να πετύχει, συνολικά, τους στόχους που έχουν τεθεί για το κλίμα, θα χρειαστεί η Κίνα να περιορίσει δραματικά τις εκπομπές της.

Η Κίνα την έχει αυτή τη φιλοδοξία. Έχει εγκαταστήσει περισσότερο δυναμικό ανανεώσιμων απ’ οποιανδήποτε άλλη χώρα. Κρατικές επιδοτήσεις ενθαρρύνουν την παραγωγή και αγορά από καταναλωτές πράσινων προϊόντων – όπως τα EV. Αυτού του είδους οι πολιτικές συνδυάζονται και με άλλες μεγάλες αλλαγές. Μετά από δεκαετίες κατά τις οποίες προωθούσε την κατασκευή δρόμων και σιδηροδρομικών γραμμών –παράγοντας μαζικά χάλυβα και τσιμέντο, με αντίστοιχα μαζική έκλυση αερίων άνθρακα– η Κίνα μετακινείται πλέον σε λιγότερο ρυπαντική φάση ανάπτυξης. Αποτέλεσμα: οι εκπομπές αερίων της Κίνας αναμένεται ότι θα κορυφωθούν μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, και πάντως μέχρι το 2030 –η χώρα έχει δεσμευτεί να φέρει τις εκπομπές στο μέγιστο έως τότε. 

Και πάλι όμως, οι ειδικοί ανησυχούν για το τι θα ακολουθήσει. Υπάρχει ο κίνδυνος οι εκπομπές της Κίνας να παραμείνουν στο υψηλό επίπεδο που θα έχουν φθάσει, αντί να αρχίσουν να υποχωρούν. Ο στόχος της εξάλειψης των καθαρών εκπομπών (η κατάσταση «ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα») μέχρι το 2060 δείχνει να αμφισβητείται. Η Climate Action Tracker, φορέας που παρακολουθεί και ελέγχει αυτές τις εξελίξεις, χαρακτηρίζει τις πολιτικές που εφαρμόζει η Κίνα «εν πολλοίς ανεπαρκείς». Πολλές χώρες –και σ’ αυτές συγκαταλέγεται η Κίνα– έχουν δεσμευθεί να διατηρήσουν τη συνολική πρόσθετη θέρμανση του πλανήτη μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση σαφώς κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου. Η Climate Action Tracker εκτιμά ότι, αν όλες οι χώρες ευθυγραμμίζονταν με το επίπεδο φιλοδοξιών της Κίνας, τότε θα καταλήγαμε με πρόσθετη θέρμανση μέχρι και 4 βαθμών Κελσίου – αποτέλεσμα που θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφικό.

«Οι καινούργιοι τρεις»

Αν οδηγήσετε αυτοκίνητο ανά την Κίνα, συχνά θα συναντήσετε εργοστάσια που εκπέμπουν στον αέρα ρυπογόνα αέρια, ή πάλι καμινάδες με μαύρους καπνούς δίπλα σε πελώριες ανεμογεννήτριες ή σειρές επί σειρών από φωτοβολταϊκά πάνελ. (Και το αυτοκίνητό σας, μάλλον ηλεκτρικό μοντέλο θα είναι). Το παράξενο ξεκινά από την ίδια την καρδιά της πολιτικής της Κίνας για το κλίμα: η ίδια χώρα που εκπέμπει τις μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, είναι και μια από τις βασικές πηγές πράσινης τεχνολογίας. Κινεζικές εταιρείες είναι εκείνες που κατασκευάζουν το 90% των ηλιακών κυττάρων παγκοσμίως (δηλαδή των βασικών συστατικών των φωτοβολταϊκών πάνελ), το 60% των μπαταριών λιθίου-ιόντων, και πάνω από τα μισά ηλεκτρικά οχήματα που κυκλοφορούν ανά τον κόσμο. Οι τρεις αυτοί βιομηχανικοί κλάδοι είναι πλέον γνωστοί ως «οι καινούργιοι τρεις» στην Κίνα.

Επί δύο σχεδόν δεκαετίες, το Κομμουνιστικό Κόμμα στηρίζεται σ’ αυτές τις τρεις καινούργιες τεχνολογίες προκειμένου να οδηγήσουν την οικονομική ανάπτυξη στο αύριο. Πακέτο οικονομικής τόνωσης, με στόχο να αποσβέσει την επίπτωση από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, έστρεψε στους παραγωγούς πράσινης τεχνολογίας επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων. Έκτοτε, οι ίδιοι άντλησαν και άλλα δισεκατομμύρια, τη στιγμή που ωφελούνταν και από τον έλεγχο που έχει αποκτήσει η Κίνα επί των πρώτων υλών (παράδειγμα: το λίθιο) που χρειάζονται για την παραγωγή αυτών των προϊόντων. Σήμερα, το Κόμμα αποκαλεί το κλίμα «νέο συντελεστή της παραγωγής»: αυτή είναι η κωδική ονομασία για τους κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας που έχουν την εύνοιά του.

Η Κίνα ελπίζει ότι οι τρεις αυτοί καινούργιοι παραγωγικοί κλάδοι θα κρατήσουν την οικονομία σε αναπτυξιακό ρυθμό, την ώρα που εκείνη μετακινείται από το παλιό παραγωγικό μοντέλο, που βασιζόταν σε μεταποίηση με βάση χαμηλότερη τεχνολογία, στις επενδύσεις σε υποδομές και στην κτηματαγορά. Το 2023 οι βιομηχανικοί κλάδοι καθαρής ενέργειας εισέφεραν το 40% της αύξησης του κινεζικού ΑΕΠ (σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του φινλανδικού think-tank CREA/Κέντρου Ενέργειας και Καθαρού Αέρα). Οι αυξανόμενες εξαγωγές προϊόντων πράσινης τεχνολογίας (βλ. Διάγραμμα 3) αποτελούν πλέον αυξανόμενο ποσοστό του διεθνούς εμπορίου της Κίνας. Πέρυσι οι καινούργιοι τρεις αντιπροσώπευαν ένα 4,5% των συνολικών εξαγωγών της, έναντι του 1,5% το 2020.

Τι οδηγεί την πρόοδο

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η εξέλιξη έφερε αντίδραση από πλευράς ξένων κυβερνήσεων. Παράδειγμα η παραγωγή EV, ενός βιομηχανικού κλάδου που η Κίνα φρόντισε να ενισχύσει με χαμηλότοκα δάνεια, με ενέσεις μετοχικού κεφαλαίου, με χρηματικά κίνητρα για την αγορά τους από τους καταναλωτές, και με δημόσιες συμβάσεις. Κινεζικές εταιρείες εξασφάλισαν επίσης την υποχρεωτική μεταφορά τεχνολογίας μέσω κοινών επιχειρήσεων που είχαν δημιουργήσει με ξένες αυτοκινητοβιομηχανίες. Οι υπεύθυνοι της οικονομικής πολιτικής πλουσίων χωρών εξετάζουν πλέον πώς θα μπορούσαν να προστατεύσουν τις δικές τους αυτοκινητοβιομηχανίες από έναν τέτοιο ανταγωνισμό, ο οποίος βασίζεται σε κρατικές ενισχύσεις.

Πλην όμως οι κινεζικές εταιρείες δεν παύουν να έχουν επιδείξει και προνοητικότητα, καινοτομία και σκληρή δουλειά. Με τη βοήθεια οικονομιών κλίμακος κατόρθωσαν να κρατήσουν το κόστος παραγωγής τους σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στη διαμόρφωση χαμηλών τιμών του προϊόντος τους – οι οποίες μάλιστα συμπιέστηκαν ακόμα περισσότερο μέσω του έντονου ανταγωνισμού. Στην Κίνα υπάρχουν σήμερα περίπου 150 αυτοκινητοβιομηχανίες, άμα συμπεριλάβει κανείς και τις ξένες μάρκες. Τα EV που κατασκευάζονται εκεί, έχουν κόστος κατά 20% χαμηλότερο από όσα παράγονται στην Ευρώπη. Ανάλογη είναι η δυναμική που παρατηρείται και σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους πράσινης τεχνολογίας. Για παράδειγμα, η LONGi Green Energy, σημαντικός κατασκευαστής φωτοβολταϊκών, εξηγεί ότι το μέσο κόστος ανά μονάδα ενέργειας που παράγεται από τα πάνελ της κατά τη διάρκεια ζωής τους έχει υποχωρήσει κατά 60% μεταξύ 2015 και 2021.

Μολονότι μεγάλα ποσοστά αυτών των τεχνολογικά βασισμένων προϊόντων εξάγονται στο εξωτερικό, η Κίνα καυχάται ότι η οικολογική συνεισφορά της προκύπτει από την επέκταση της χρήσης ανανεώσιμων στο εσωτερικό της χώρας. Στον τομέα αυτό οι εξελίξεις είναι ταχύτατες. Το 2023 η Κίνα προσέθεσε 293 GW παραγωγικού δυναμικού αιολικής και ηλιακής ενέργειας – διπλασιάζοντας έτσι το προηγούμενο ρεκόρ που η ίδια είχε καταγράψει μόλις το 2022. (Για λόγους σύγκρισης: το συνολικό αντίστοιχο παραγωγικό δυναμικό της Βρετανίας είναι λιγότερο από 100 GW). Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua, πάνω από το ¼ των νέων αυτοκινήτων που πουλήθηκαν το 2023 στην Κίνα ήταν ηλεκτρικά ή υβριδικά μοντέλα. Η ευρύτατη υιοθέτηση των EV ως λύσης για την αυτοκίνηση οδηγεί πολλούς αναλυτές στο συμπέρασμα ότι η εγχώρια ζήτηση για βενζίνη μπορεί να έχει φτάσει ήδη στην Κίνα στο ανώτατο επίπεδό της.

Ο άνθρακας

Υπ’ αυτή την έννοια, η χώρα μπορεί να φαίνεται ότι κατευθύνεται προς ένα πράσινο μέλλον. Πλην όμως υπάρχει ένα εναπομένον πρόβλημα: ο άνθρακας. Πάνω από το μισό της συνολικής ενέργειας που καταναλίσκεται στην Κίνα προέρχεται απ’ αυτήν την πηγή. Το ποσοστό έχει υποχωρήσει από το 70%, που καταγραφόταν το 2011, πλην, όμως, κάθε χρόνο καίγεται στην Κίνα περισσότερος άνθρακας, καθώς αυξάνεται η ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα. Το 2023 τέθηκαν σε λειτουργία μονάδες ισχύος 47 GW με βάση τον άνθρακα, έναντι 22 GW του 2022. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αδειοδοτούν κατά μέσο όρο δύο μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με βάση άνθρακα κάθε βδομάδα…

Με δεδομένη την υποχώρηση του βαθμού χρήσης των μονάδων που βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία, μερικές από τις σχεδιαζόμενες νέες μονάδες μπορεί να μην τεθούν ποτέ σε λειτουργία. Πλην όμως για τις περιφερειακές κυβερνήσεις η απόφαση για δημιουργία μιας νέας μονάδας με άνθρακα (είτε χρειάζεται είτε όχι) αποτελεί επιλογή που φέρνει οικονομική ανάπτυξη. Η οικονομία του άνθρακα εξασφαλίζει περί τα 2,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην Κίνα. Δύσκολα τιθασεύεται, λοιπόν.

Πάντως ο άνθρακας βολεύει την κινεζική ηγεσία και υπό μίαν άλλη έννοια. Πρώτη προτεραιότητά της είναι να υπάρχει εξασφαλισμένη αξιόπιστη προμήθεια ενέργειας. Η Κίνα διαθέτει σχετικά περιορισμένους πόρους σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οπότε εξαρτάται από τις εισαγωγές αμφότερων. Διαθέτει όμως πελώρια αποθέματα άνθρακα. Πέρσι η Κίνα εξόρυξε ποσότητες-ρεκόρ: 4,7 δισ. τόνους, με μια διαδικασία που ήδη ελευθερώνει μεθάνιο – άλλο ένα επικίνδυνο αέριο του θερμοκηπίου. Η Κίνα ευθύνεται για ένα 10% περίπου του συνόλου των ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου.

Τη λύση για να αντιμετωπιστούν όλα αυτά θα την έδιναν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πλην όμως αυτές δεν εξασφαλίζουν στους Κινέζους ηγέτες την ίδια αίσθηση ασφάλειας που παρέχει ο άνθρακας. Πρώτα πρώτα, η πράσινη ενέργεια εξαρτάται από τη συνεργασία της φύσης, ενώ η ηλεκτροπαραγωγή με ανθρακικές μονάδες μπορεί να αυξάνεται ή να μειώνεται κατά βούληση. Τα προηγούμενα χρόνια, οι αρμόδιοι ταράχθηκαν όταν περίοδοι ξηρασίας προκάλεσαν πρόβλημα στις υδροηλεκτρικές μονάδες – σε σημείο να παρατηρηθούν μπλακάουτ σε ορισμένες περιοχές. Όταν η Ρωσία πραγματοποίησε την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, οπότε οι τιμές του αργού και του φυσικού αερίου απογειώθηκαν, η Κίνα αύξησε τη χρήση άνθρακα.

Σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές, πάντως, η Κίνα έχει φτάσει σε ένα σημείο καμπής. Η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές επεκτείνεται ταχύτερα απ’ ό,τι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα, και τούτο σύμφωνα με τη διακρατική ΙΕΑ/τη Διεθνή Οργάνωση Ενέργειας. Μετά από μια 2ετία που κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα, η διαθεσιμότητα του υδροηλεκτρικού δυναμικού αναμένεται να αυξηθεί και πάλι. Η αύξηση του αιολικού και του ηλιακού εγκατεστημένου δυναμικού επιταχύνεται. Η δε Κίνα χτίζει πυρηνοκίνητες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ταχύτερο ρυθμό απ’ ό,τι οποιαδήποτε άλλη χώρα. Αυτές οι μεταβολές, σύμφωνα με την ΙΕΑ, «θέτουν τα θεμέλια για μείωση της κατανάλωσης άνθρακα από το 2024 και μετά».

Όσο πιο γρήγορα, τόσο πιο καλά

Η ελπίδα τώρα είναι η Κίνα να κινηθεί όλο και πιο γρήγορα στη δημιουργία συνθηκών καθαρής ενέργειας στο εσωτερικό της χώρας. Δύο είναι οι πηγές αισιοδοξίας – και ξεκινούμε με την τεχνολογία. Η Κίνα έχει φτάσει να αποτελεί το κύριο εργαστήριο του πλανήτη σε ό,τι αφορά τις πράσινες τεχνολογίες. Πέρσι, οι σχετικές επενδύσεις στην Κίνα έφτασαν τα 676 δισ. δολάρια – δηλαδή ένα 38% του συνόλου παρόμοιων επενδύσεων παγκοσμίως και ποσό διπλάσιο των αντίστοιχων αμερικανικών επενδύσεων (αυτός είναι ο υπολογισμός της μελετητικής Bloomberg NEF). Αλλά και στην πυρηνική τεχνολογία η Κίνα πρωτοπορεί: τον περασμένο Δεκέμβριο έθεσε σε λειτουργία τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα «τέταρτης γενιάς» παγκοσμίως, που στόχο έχει την αποτελεσματικότερη χρήση του πυρηνικού καυσίμου. Παράλληλα, αναπτύσσονται στην Κίνα πολλοί άλλοι πειραματικοί αντιδραστήρες – με στόχο η χώρα να παράγει 10% του ηλεκτρισμού της από πυρηνική ενέργεια σε ορίζοντα 2035.

Άλλος τομέας που κινεί το ενδιαφέρον είναι το υδρογόνο – μια πελώρια δυνητική πηγή καθαρής ενέργειας. Προκειμένου να αποχωρίζεται το υδρογόνο από το οξυγόνο του νερού, χρησιμοποιείται ηλεκτρόλυση από πελώρια μηχανήματα. Το πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι αυτή η διεργασία καταναλώνει μεγάλα ποσά ενέργειας και είναι ακριβή. Όσο όμως η εν λόγω ηλεκτρόλυση γίνεται αποτελεσματικότερη, αλλά και περιορίζεται το κόστος για την παραγωγή ενέργειας με μικρό ανθρακικό αποτύπωμα, τόσο το αποκαλούμενο «πράσινο» υδρογόνο θα μπορούσε να καταστεί οικονομικό. Σύμφωνα με την ΙΕΑ, το κόστος παραγωγής υδρογόνου από ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσε να υποχωρήσει κατά 30% μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Στον τεχνολογικό αυτό κλάδο, η Κίνα ήδη διαδραματίζει κομβικό ρόλο. Παράγει περίπου το 40% των συσκευών ηλεκτρόλυσης παγκοσμίως. Πολλές επαρχίες της Κίνας έχουν ξεκινήσει πιλοτικά πρόγραμμα με στόχο την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, ενώ κρατικές επιχειρήσεις έχουν αναλάβει να δημιουργήσουν ένα δίκτυο αγωγών μεταφοράς του μήκους 6.000 χιλιομέτρων σε ορίζοντα 2050.

Απρόβλεπτα άλματα προόδου (πείτε τα, αν θέλετε, θαύματα) σε άλλους τομείς όπως η πυρηνική σύντηξη θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη θέση της Κίνας ως ενεργειακού σωτήρα του πλανήτη. Όμως και πιο προσγειωμένες βελτιώσεις θα μπορούσαν να έχουν ισχυρή επίδραση στο εσωτερικό. Έτσι, για παράδειγμα, αν το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας γίνει πιο ελαστικό, θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη αξιοποίηση του ήδη εγκατεστημένου παραγωγικού δυναμικού ανανεώσιμων. Μέχρι στιγμής, η πλεονάζουσα παραγωγή που επιτυγχάνεται σε ένα μέρος συχνά χάνεται. Όμως, και εδώ, οι αρχές κάνουν βήματα προόδου: έχουν δημιουργηθεί δίκτυα γραμμών μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες στη δυτική Κίνα (όπου αφθονούν τα αιολικά και ηλιακά) προς τα βιομηχανικά κέντρα της ανατολικής χώρας. Μολονότι δε η Κίνα διαθέτει στο δίκτυό της μικρότερη αποθηκευτική ικανότητα απ’ ό,τι οι ΗΠΑ, προσθέτει σ’ αυτό αποθηκευτικό δυναμικό με μεγαλύτερη ταχύτητα.

Ο δρόμος προς τη μετάβαση

Ο άλλος λόγος που επιτρέπει να αισιοδοξεί κανείς για ταχύτερη μετάβαση της Κίνας προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι η δυνατότητα να προωθηθούν από μέρους της καλύτερες πολιτικές. Και σ’ αυτό το επίπεδο η οργάνωση του δικτύου μεταφοράς αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν ισχυρή εξουσία όσον αφορά τη διαχείριση του δικού τους τμήματος του δικτύου και δεν αρέσκονται να εξαρτώνται η μια από την άλλη για εξασφάλιση ενέργειας. Υπ’ αυτή την έννοια, προτιμάται καμιά φορά η χρήση μονάδων παραγωγής με άνθρακα αντί για τη μεταφορά ενέργειας από διπλανές καθαρότερες μονάδες. Αν υλοποιηθούν μεταρρυθμίσεις, τότε θα μπορούσε να προστίθεται στο δίκτυο πιο γρήγορα ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. 

Βελτίωση θα συνεπαγόταν και αυστηρότερους κανόνες όσον αφορά τις εκπομπές αερίων. Μέχρι σήμερα η (ρυθμισμένη) αγορά άνθρακα της Κίνας καλύπτει περίπου το 40% των συνολικών εκπομπών της χώρας. Τα πρόστιμα που επαπειλούνται για τις παραβάσεις των κανόνων που ισχύουν είναι χαμηλά. Σύμφωνα πάντως με το Bloomberg, η κατάσταση αυτή μπορεί να αλλάξει σύμφωνα με έτοιμο κυβερνητικό σχέδιο (δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί). Η λειτουργία της νομοθετημένης αγοράς άνθρακα θα επεκταθεί, ώστε να περιλάβει άλλους 7 βιομηχανικούς κλάδους σε ορίζοντα 2030. Οι κλάδοι αυτοί περιλαμβάνουν βιομηχανίες με ισχυρό ανθρακικό αποτύπωμα όπως το αλουμίνιο, τα τσιμέντα και η χαλυβουργία. Η κυβέρνηση σχεδιάζει επίσης αύξηση των προστίμων μέσα στη φετινή χρονιά. Αυτές οι εξελίξεις οφείλονται εν μέρει και στην πίεση που ασκείται από το εξωτερικό. Από το 2026, η ΕΕ θα αρχίσει να επιβαρύνει τις εισαγωγές προϊόντων ανάλογα με το πόσος άνθρακας εκπεμπόταν κατά την παραγωγή τους. 

Το εσωτερικό μέτωπο

Άλλη υπόθεση είναι, βέβαια, το κατά πόσον οι Κινέζοι αρμόδιοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με πιέσεις και από το εσωτερικό. Λίγοι είναι εκείνοι που εκφράζουν στην Κίνα ιδιαίτερη ανησυχία σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Η πλειοψηφία θεωρεί ότι η κυβέρνηση τα πάει καλά στις προσπάθειές της για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (Από το 2013, οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ και οι αντίστοιχοι ακτιβιστές αντιμετωπίζονται με αυστηρότητα). Όμως η κοινή γνώμη είναι ευμετάβολη. Πριν από μια δεκαετία οι δημόσιες διαμαρτυρίες για την ατμοσφαιρική ρύπανση είχαν γίνει τόσο ηχηρές, ώστε το κράτος υποχρεώθηκε να αναλάβει δράση. Τότε είχαν επιβληθεί μέτρα εναντίον της ρύπανσης, αν και όχι σε επίπεδο ευρύτερων μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις στο κλίμα. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις μπορεί να προκύψουν όσο θα γίνονται εμφανέστερες οι ζημίες από την κλιματική αλλαγή. Οι παράκτιες περιοχές της Κίνας είναι ευάλωτες στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ο άνυδρος βορράς αντιμετωπίζει έλλειψη πόσιμου νερού, ενώ πέρσι καύσωνες και ξηρασία έπληξαν τις καλλιέργειες σ’ όλη τη χώρα.

Μέχρι στιγμής, πάντως, η κυβέρνηση παλεύει για να φέρει κάποια αλλαγή. Αρκεί να δει κανείς τους 6 στόχους που είχαν τεθεί το 2021 – με ορίζοντα επίτευξής τους το 2025. Ο ένας ήταν «αυστηρός περιορισμός» της αύξησης στην κατανάλωση άνθρακα. Ένας άλλος ήταν η κατά 18% μείωση της «έντασης άνθρακα» – μια μέτρηση των εκπομπών ανά μονάδα ΑΕΠ. Σε όλους αυτούς τους στόχους, η Κίνα «βρίσκεται σαφώς εκτός πορείας» σύμφωνα με τον Λάουρι Μιλιβίρτα του φινλανδικού CREA.

Μολαταύτα, οι Κινέζοι αρμόδιοι δεν παύουν να μιλούν με ενθουσιασμό για τη δημιουργία μιας πράσινης οικονομίας και την επίτευξη ουδετερότητας του άνθρακα. «Θα προωθήσουμε την ενεργειακή επανάσταση, θα αυστηροποιήσουμε τους ελέγχους επί της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και θα εργαστούμε προς την κατεύθυνση ενός νέου ενεργειακού συστήματος» είπε στην έκθεση προόδου που παρουσίασε ο Λι Τσιανγκ. Πρόσθεσε, όμως: «θα φροντίσουμε ώστε ο άνθρακας και η παραγωγική ηλεκτρικής ενέργειας με άνθρακα να διαδραματίσουν τον καίριο ρόλο τους στην εξασφάλιση της σταθερής προμήθειας ενέργειας». Μέχρις ότου αυτό αλλάξει, η Κίνα δύσκολα θα εμφανιστεί ως σωτήρας του περιβάλλοντος.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com