Θάνατοι που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, ολοένα και αυξάνονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση εν μέσω ενός «κύματος» αποφυγής εμβολιασμών που θέτει πρωτίστως σε μεγαλύτερο κίνδυνο τα μικρά παιδιά, όπως προειδοποιεί το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων.

Αξιωματούχοι του ECDC παρουσίασαν τη Δευτέρα νέα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την ανοδική τάση των κρουσμάτων ιλαράς και κοκκύτη. Τουλάχιστον πέντε άνθρωποι σε χώρες της ΕΕ πέθαναν από ιλαρά μεταξύ Μαρτίου 2023 και Φεβρουαρίου 2024, όλοι τους στη Ρουμανία, ενώ τα στοιχεία δείχνουν υπερδεκαπλασιασμό των κρουσμάτων κοκκύτη στην ΕΕ το 2023 και το 2024 σε σύγκριση με τα δύο προηγούμενα έτη.

Τα βρέφη κάτω των 12 μηνών διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, τα παιδιά δεν κάνουν το εμβόλιο για την ιλαρά πριν από την ηλικία του ενός έτους και προστατεύονται καλύτερα από όλους τους άλλους που εμβολιάζονται – ένα φαινόμενο γνωστό ως ανοσία αγέλης. Στη Ρουμανία, η οποία βίωσε τη σφοδρότερη έξαρση, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι μόλις το 71% του πληθυσμού είχε κάνει το δεύτερο εμβόλιο κατά της ιλαράς.

«Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπουμε ότι παρά τις δεκαετίες καλά τεκμηριωμένης ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των εμβολίων, οι χώρες στην ΕΕ, αλλά και παγκοσμίως εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν κρούσματα διαφόρων ασθενειών που προλαμβάνονται με εμβολιασμό», δήλωσε η Andrea Ammon, διευθύντρια του ECDC.

Τόσο ο κοκκύτης όσο και η ιλαρά εξαπλώνονται εύκολα και απαιτούνται υψηλά επίπεδα εμβολιασμού για την πρόληψη των κρουσμάτων. Για την ιλαρά, η βέλτιστη εμβολιαστική κάλυψη απαιτεί τον εμβολιασμό τουλάχιστον του 95% του πληθυσμού.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (του 2022), μόνο τέσσερις χώρες της ΕΕ – η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Σλοβακία – απολαμβάνουν αυτό το ποσοστό κάλυψης και για τις δύο δόσεις εμβολίου της ιλαράς.

Ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων η Αυστρία, η Δανία και η Νορβηγία, έχουν καταγράψει σημαντική πρόοδο και κυμαίνονται λίγο κάτω από τον στόχο – αλλά άλλες απέχουν πολύ από αυτόν. Στην Εσθονία, τα ποσοστά εμβολιασμού για τη δεύτερη δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς μειώθηκαν κατά 20% από το 2018 έως το 2022. Στην Ισλανδία και τη Ρουμανία, τα ποσοστά ήταν στο 15% και στο 10%, αντίστοιχα.

Στην Ελλάδα, η τελευταία επιδημία ιλαράς είχε σημειωθεί το 2017-2018 με περισσότερα από 3.200 κρούσματα και 4 θανάτους.

Τα 4.594 κρούσματά της Ρουμανίας, από τον Μάρτιο του 2023 έως τον Φεβρουάριο του 2024, αποτελούν το 80% των κρουσμάτων σε έδαφος Ε.Ε., αλλά το υπόλοιπο 20% καταδεικνύει, κατά πολλούς, την επιστροφή ενός προβλήματος που θα μπορούσε να θεωρείται παρελθόν. Έτσι, ενώ η Ρουμανία σημειώνει πρόοδο στην καταστολή της επιδημίας ιλαράς που κηρύχθηκε τον Δεκέμβριο, μετά τους κατεπείγοντες εμβολιασμούς, πολλές άλλες χώρες της ΕΕ είδαν τον αριθμό κρουσμάτων να αυξάνεται.

Από τον Ιανουάριο του 2023 έως τον Οκτώβριο του 2023, περισσότερα από 30.000 κρούσματα ιλαράς είχαν καταγραφεί σε 40 χώρες, με το 40% να αφορά παιδιά ηλικίας 1-4 ετών, και το 20% ενήλικες 20 ετών και άνω. Την ίδια χρονική περίοδο καταγράφηκαν περίπου 21.000 νοσηλείες και 5 θάνατοι. Η ελάττωση της εμβολιαστικής κάλυψης στην Ευρώπη έχει συμβάλει σε αυτή την οπισθοδρόμηση. Κατά την περίοδο 2020–2022, όπου περισσότερα από 1,8 εκατομμύρια παιδιά έχασαν την ευκαιρία να εμβολιαστούν.

Η Sabrina Bacci, επικεφαλής του τμήματος ανοσοποίησης και εμβολιασμών κατά ασθενειών που μπορούν να προληφθούν στο ECDC, τόνισε ότι τα εμβόλια κατά της ιλαράς είναι από τα πιο αποτελεσματικά, ασφαλή και προσιτά εμβόλια που διαθέτει η ανθρωπότητα. «Η ιλαρά είναι μια ασθένεια που μπορούμε πραγματικά να ελέγξουμε» υπογράμμισε, θέτοντας ως προϋπόθεση τους εμβολιασμούς.

Η Bacci αναφέρθηκε ακόμα στην ανησυχητική αύξηση των κρουσμάτων κοκκύτη, που, όπως προειδοποιούν οι αξιωματούχοι, τροφοδοτείται επίσης από τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού. Οι ειδικοί φοβούνται ότι μία αντιεμβολιαστική τάση κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στους εμβολιασμούς ρουτίνας, επιτρέποντας την επανεμφάνιση παλαιών απειλών για την υγεία.

«Τα εμβόλια έχουν προστατεύσει πολλές γενιές και θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτό θα συνεχίσει να συμβαίνει» σημειώνει η Ammon.

Τα χαρακτηριστικά της ιλαράς

Η ιλαρά είναι ιογενής εξανθηματική λοίμωξη που παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα και μεταδίδεται από άτομο σε άτομο αερογενώς, με σταγονίδια και με άμεση επαφή με ρινικές ή φαρυγγικές εκκρίσεις ασθενών.

Σπανιότερα, μεταδίδεται μέσω αντικειμένων, που πρόσφατα μολύνθηκαν με ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις. Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν από την έκθυση του εξανθήματος έως 4 ημέρες μετά. Τα κρούσματα ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα και τις αρχές της άνοιξης.