Ηχηρές απουσίες, μαραθώνιες διαφωνίες, αμφιλεγόμενες διακηρύξεις για την επιστροφή στη συμβατική πυρηνική ενέργεια και μία ιστορική συμφωνία για την οπισθοχώρηση της ανθρωπότητας από τη χρήση ορυκτών καυσίμων, με εξαιρέσεις, ανισότητες και ασάφειες. Η φετινή Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα COP28 φιλοξενήθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά δυστυχώς αυτή δεν ήταν η μεγαλύτερη αντίφαση.

Από τη διάσκεψη απουσίαζαν οι ηγέτες των μεγαλύτερων ρυπαντών, Τζο Μπάιντεν και Σι Τζιπίνγκ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προσπάθησαν να αξιοποιήσουν την ευκαιρία για… κρατικές συμφωνίες πετρελαίου και φυσικού αερίου και είκοσι χώρες υπέγραψαν διακήρυξη για τον τριπλασιασμό της πυρηνικής ενέργειας έως το 2050, παρότι το πρόβλημα των αποβλήτων παραμένει εξόφθαλμα άλυτο.

Μετά από δύο εβδομάδες διαβουλεύσεων στο Ντουμπάι, οι 2.456 συμμετέχοντες συνυπέγραψαν τη συμφωνία απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα μέσα στις επόμενες τρεις δεκαετίες, αλλά απέναντι σε όσους σπεύδουν να πανηγυρίσουν προκαταβολικά το «τέλος εποχής», ειδικοί που διάβασαν αναλυτικά το περιεχόμενο παρουσιάζονται συγκρατημένοι, αν όχι απογοητευμένοι, εξαιτίας των κενών στους ορισμούς, που αφήνουν περιθώρια ελιγμών στους άμεσα ενδιαφερόμενους.

Γιατί μπορεί η σημερινή συμφωνία να καλεί τις χώρες να συμπράξουν στις παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, αλλά αφήνεται το περιθώριο να το κάνουν με τρόπους που εκείνες θεωρούν κατάλληλους, προσφέροντάς ουκ ολίγες οδούς «διαφυγής» από τις υποτιθέμενες δεσμεύσεις. Ακόμα και η αναφορά σε τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης του διοξειδίου του άνθρακα άλλωστε, δεν κρίνεται ιδιαίτερα ελπιδοφόρα, μιας και οι τεχνικές αυτές έχουν επανειλημμένα επικριθεί ως αμφίβολης αποτελεσματικότητας, υπερβολικά δαπανηρές και, κυρίως, αποπροσανατολιστικές ως προς τον απώτερο, ουσιαστικό στόχο της ανθρακικής ουδετερότητας.

Άλλωστε δεν είναι εξίσου εύκολο για όλα τα μέρη να ανταποκριθούν: οι αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν δισεκατομμύρια δολάρια για να ξεκινήσουν την αργή και επίπονη μετάβαση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο προς τις «πράσινες», ανανεώσιμες πηγές ενέργειες. Στον αντίποδα, οι ανεπτυγμένες χώρες (και οι παραγωγή πετρελαίου πρωτίστως) δεν χρειάζεται να βιαστούν, ούτε να λάβουν άμεσα τα μέτρα που ζητά η επιστημονική κοινότητα.

Σχεδόν κάθε φράση του κειμένου αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Η Συμφωνία σε «μετάβαση με στόχο την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με τρόπο δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο, επιταχύνοντας τη δράση σε αυτήν την κρίσιμη δεκαετία, προκειμένου να επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το 2050 σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις».
Το αίτημα για επιτάχυνση από αυτή την δεκαετία, ήταν αξίωση της Ε.Ε. αλλά και πολών άλλων κρατών.
Το κείμενο κάνει μόνο λόγο για “transitioning away”, μετάβαση προς την απομάκρυνση, και όχι για «σταδιακή κατάργηση» του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα, όπως ήθελαν πάνω από 100 χώρες και αμέτρητες ΜΚΟ.

Η επιθυμία τους προσέκρουσε πάνω στον οργανισμό πετρελαιοεξαγωγικών χωρών OPEC, ο οποίος επιμένει ότι ο κόσμος μπορεί να μειώσει τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου χωρίς να «θυσιάσει» τα ορυκτά καύσιμα.

Άκρως διαφωτιστική για τις ασυμμετρίες της συμφωνίας είναι η εντελώς διαφορετική υποδοχή της από χώρες που ζουν ήδη τις σκληρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο παρόν: η συμμαχία των Μικρών Νησιωτικών Κρατών (AOSIS), που αποτελείται από 43 μικρά κράτη που είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιπτώσεις της κρίσης δεν είναι καθόλου ικανοποιημένη και διαμαρτύρεται για την «πινακοθήκη από παραθυράκια» στο τελικό κείμενο.