Ξαφνικά το έδαφος ανοίγει απροειδοποίητα. Ένα αυτοκίνητο εξαφανίζεται σε βάθος εκατοντάδων μέτρων. Άλλοτε ένα σπίτι ή μια ολόκληρη γειτονιά.

Το μεταφυσικό τους παρατσούκλι δεν τις αδικεί: οι «πύλες τις κολάσεως» – επιστημονικώς καταβόθρες ή «δολίνες», «καταστροφική κατάρρευση εδάφους» σε ασφαλιστικούς όρους – είναι σπάνιο φαινόμενο, τις περισσότερες φορές απρόβλεπτο και πάντοτε τελεσίδικο.

Οι δολίνες ποικίλουν σε έκταση από 1 έως 600 μέτρα, τόσο σε διάμετρο όσο και βάθος. Συχνά θυμίζουν κάθετα τούνελ προς το υπέδαφος. Σχηματίζονται σταδιακά ή αιφνίδια και απαντώνται σε όλον τον κόσμο αλλά και στους «ουρανούς»: στις 2 Ιουλίου 2015, επιστήμονες παρατήρησαν ενεργά κοιλώματα που σχετίζονται με δολίνες κατάρρευσης στον κομήτη 67P/Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο με τη βοήθεια του διαστημικού σκάφους Ροζέττα.

Στον πλανήτη γη συχνά δημιουργούνται όταν το φυσικά όξινο βροχερό νερό διαβρώνει επί χρόνια υποκείμενους βράχους. Ως εκ τούτου απαντώνται πιο συχνά σε περιοχές με εδάφη πιο ευάλωτα όπως ασβεστόλιθους και δολομίτες.

Μια καταβόθρα σχηματίζεται όταν αυτά τα «υπονομευμένα υποστρώματα» δεν μπορούν πλέον να υποστηρίξουν τα επιφανειακά ιζήματα που πρακτικά αιωρούνται πάνω από το κενό που αφήνει πίσω της η διάβρωση. Η καταστροφική αυτή διαδικασία μπορεί να διαρκέσει εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια χωρίς κανένα προειδοποιητικό σημάδι στην επιφάνεια. Η ξηρασία ή οι έντονες βροχοπτώσεις μπορούν να επιδεινώσουν τον κίνδυνο καταβόθρας, όπως και οι ανθρώπινες δραστηριότητες, η εντατική άντληση υπόγειων υδάτων ή και οι κατασκευές.

«Είναι τρομακτική η σκέψη πως το έδαφος κάτω από τα πόδια σου ή το σπίτι σου να καταρρέει ξαφνικά και να σχηματίζει μια μεγάλη τρύπα στο έδαφος» αναγνώριζε σε παλαιότερη ανακοίνωσή του το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ.

Η μεγαλύτερη γνωστή καταβόθρα στον κόσμο είναι η Xiaozhai Tiankeng στην Κίνα, με βάθος 663 μέτρων. Tiankeng σημαίνει “Ο ουράνιος λάκκος”. Η καταβόθρα φιλοξενεί περισσότερα από 1.000 είδη ζώων και φυτών, συμπεριλαμβανομένης της «νεφελώδους λεοπάρδαλης», Μια τεράστια σκάλα με 2.800 σκαλιά οδηγεί στο βάθος τους θαρραλέους επισκέπτες, ενισχύοντας με τον καταστροφικό της τρόπο τον τουρισμό της περιοχής.