Ο σχεδιασμός αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης προηγήθηκε της ενεργειακής κρίσης. γι’ αυτόν τον λόγο, στο πλαίσιο του repowereu, απαιτείται ανακατεύθυνση των πόρων. ωστόσο, πέρα από αυτό επιβεβλημένη αν θελουμε να υλοποιήσουμε μια ουσιαστική αλλαγά αναπτυξιακού υποδείγματος σε βιώσιμη κατεύθυνση. Η πρόσφατη χρεοκοπία και η ένταση που η χώρα βιώνει τις επιπτώσεις του συνεχούς των κρίσεων (πανδημία, ενεργειακή κρ’ιση, κλιματική κρίση) υπαγορεύει αυτή την ανάγκη. Αν η Ελλάδα συνεχίσει να λειτουργεί με βάση αποτυχημένες συνταγές του παρελθόντος, θα μένει διαρκώς πίσω σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Η υλοποίηση ενός εναλλακτικού προοδευτικού αναπτυξιακού σχεδίου δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε ολοκληρώνεται σε λίγα χρόνια. Απαιτεί σχέδιο, επιμονή και υπομονή. Οι ευρωπαϊκοί πόροι που έχει στη διάθεσή της η χώρα αποτελούν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Σε αυτό το πλαίσιο, παράλληλα με τον ποσοτικό στόχο αύξησης των επενδύσεων, θα πρέπει να τεθούν σαφείς ποιοτικοί στόχοι στον σχεδιασμό για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων:

1. Ο πρώτος αφορά τη μείωση των ανισοτήτων και την υλοποίηση συμπεριληπτικών πολιτικών, σε αντίθεση με συντηρητικές ιδεοληπτικές «μεταρρυθμίσεις», όπως αυτή που αυξάνει την ευελιξία σε μία ήδη ασύδοτη αγορά εργασίας μειώνοντας τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων. Επιβεβλημένη είναι η αλλαγή του τρόπου αξιοποίησης των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης μέσω της Αναπτυξιακής Τράπεζας, ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση των ΜμΕ στη χρηματοδότηση.

Ένα ακόμα παράδειγμα συμπεριληπτικών πολιτικών αφορά τη δυνατότητα επενδύσεων από νοικοκυριά, αγρότες, επιχειρήσεις, ενεργειακές κοινότητες, Δήμους, ΔΕΥΑ κ.τ.λ. στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με προφανή θετικά αποτελέσματα στον τομέα της ανθεκτικότητας της οικονομίας και της προστασίας του εισοδήματός τους.

2. Ο δεύτερος αφορά την αύξηση της εγχώριας παραγόμενης αξίας, ώστε οι πόροι να μην κατευθύνονται κατά κύριο λόγο σε εισαγωγές. Είναι παράδοξο ότι, σε μια περίοδο που στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ο κλαδικός σχεδιασμός έχει επιστρέψει ως ένα βασικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής −ειδικά για τη βιομηχανία και τις νέες τεχνολογίες που παράγουν θέσεις εργασίας έντασης γνώσης και επενδύσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας−, ο κυβερνητικός σχεδιασμός δεν εστιάζει σε προτεραιότητες και εργαλεία που ενισχύουν την παραγωγική βάση της χώρας, αλλά σπαταλά πόρους με τον παλιό γνώριμο τρόπο.

3. Η υλοποίηση ολοκληρωμένων δημόσιων πολιτικών είναι επίσης επιβεβλημένη. Στο κυβερνητικό σχέδιο δεν περιλαμβάνεται κάποια πρόνοια για την ενίσχυση της ικανότητας του δημόσιου τομέα να σχεδιάσει, να εφαρμόσει και να αξιολογήσει πολιτικές μέσω των οποίων θα πραγματωθεί ο μετασχηματισμός του παραγωγικού μοντέλου και θα βελτιωθεί η ανθεκτικότητα της οικονομίας. Βασικά ελλείμματα του πολιτικών, όπως αυτό της στεγαστικής πολιτικής, της προβληματικής λειτουργίας των αγορών στην ενέργεια και τα τρόφιμα, που εκτοξεύουν την ακρίβεια και τον πληθωρισμό, δεν αντιμετωπίζονται με τη βοήθεια των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, σε αντίθεση με τους σχεδιασμούς άλλων χωρών, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία.

4. Η απουσία περιφερειακής διάστασης σε μια χώρα που εμφανίζει το 9ο υψηλότερο επίπεδο περιφερειακών ανισοτήτων ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των 30 χωρών του ΟΟΣΑ είναι έκδηλη. Οι περιφερειακές πολιτικές και η τοποκεντρική προσέγγιση πρέπει να διατρέχουν οριζόντια και κάθετα τον σχεδιασμό αξιοποίησης του συνόλου των ευρωπαϊκών πόρων.

Κείμενο του Δρ. Παναγιώτη Πρόντζα, Partner και επικεφαλή του τμήματος Strategy and Investments της Grant Thornton στην Ελλάδα

Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελεί πράγματι μια μοναδική ευκαιρία για τη χώρα να βελτιώσει ριζικά το παραγωγικό της μοντέλο, να αποκτήσει μεγαλύτερη εξωστρέφεια και να διευρύνει ουσιαστική την επιχειρηματική της βάση. Είναι γεγονός ότι σχεδιάστηκε με έναν τρόπο συνεκτικό, που καλύπτει τους πλέον κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας ενώ εφαρμόζεται με μεθοδικότητα και διορατικότητα, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις πραγματικές ανάγκες του εγχώριου επιχειρείν όσο και τις δυνατότητες μα και τους περιορισμούς της δημόσιας διοίκησης. Να τονιστεί ωστόσο ότι η προστιθέμενη αξία του ταμείου θα πολλαπλασιαστεί μέσα από την αδιατάρακτη επίτευξη όλων των απαιτούμενων οροσήμων του προγράμματος, μα και μέσα από τη διεύρυνση των παροχούμενων χρηματοδοτήσεων σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό υγιών επιχειρήσεων με στόχο την άμεση υλοποίηση των επενδυτικών τους σχεδίων.