Ποιος θα ήθελε να εργάζεται χωρίς μισθό – ή ακόμη χειρότερα, να πληρώνει για να πηγαίνει στη «δουλειά»; Στην Κίνα, το να πληρώνεις εταιρείες ώστε να μπορείς να προσποιείσαι πως δουλεύεις για αυτές, έχει γίνει δημοφιλής επιλογή μεταξύ νέων ανέργων, οδηγώντας στην άνθηση σχετικών, εικονικών παρόχων.

Το φαινόμενο διαδίδεται εν μέσω μιας υποτονικής φάσης στην αγορά εργασία, με την ανεργία των νέων να παραμένει σταθερά πάνω από το 14%. Με τις πραγματικές θέσεις να σπανίζουν, αρκετοί προτιμούν να πηγαίνουν προσποιούνται ότι εργάζονται σε εικονικά γραφεία από το αν μένουν στο σπίτι.

Η επιχείρηση εστίασης που άνοιξε περύσι ο 30χρονος Σουέι Τζόου δεν είχε την αναμενόμενη κίνηση και αναγκάστηκε – γρήγορα και άδοξα – να βάλει λουκέτο. Για να μην φαίνεται όμως άπραγος, ο Τζόου πληρώνει από τον Απρίλιο 4,20 δολάρια την ημέρα για να κάθεται σε ένα «γραφείο-μακέτα» της εταιρείας Pretend To Work στην πόλη Ντονγκουάν, 114 χιλιόμετρα βόρεια του Χονγκ Κονγκ. Εκεί, μοιράζεται τον χώρο με πέντε ακόμη fake συναδέλφους που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. «Νιώθω πολύ χαρούμενος, είναι σαν να δουλεύουμε όλοι μαζί», δηλώνει σε αφιέρωμα του BBC.

Παρόμοιες επιχειρήσεις εμφανίζονται πλέον σε μεγάλες πόλεις με αντίστοιχα πολλούς ανέργους όπως οι Σενζέν, Σαγκάη, Ναντζίνγκ, Ουχάν, Τσενγκντού και Κουνμίνγκ. Τα περισσότερα κτίρια πείθουν πως πρόκειται για κανονικά γραφεία εταιρειών, εξοπλισμένα με υπολογιστές, internet, αίθουσες συσκέψεων, κουζινάκια με άφθονο, δωρεάν τσάι. Οι συμμετέχοντες μπορούν να ψάχνουν δουλειά, να στήνουν δικά τους πρότζεκτ ή απλώς να περνούν την ώρα τους. Συχνά η ημερήσια χρέωση (30–50 γιουάν) περιλαμβάνει γεύμα, σνακ και ροφήματα.

Ο Δρ. Κρίστιαν Γιαο, ειδικός στην κινεζική οικονομία στο Πανεπιστήμιο Βικτώρια της Νέας Ζηλανδίας, εξηγεί: «Η προσποίηση εργασίας είναι πλέον συχνό φαινόμενο. Λόγω του μετασχηματισμού της οικονομίας και του χάσματος μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, οι νέοι χρειάζονται τέτοιους χώρους για να σκεφτούν τα επόμενα βήματα ή να κάνουν μικροδουλειές ως μεταβατική λύση».

Ο Τζόου ανακάλυψε την Pretend To Work μέσω του Xiaohongshu και θεώρησε ότι το περιβάλλον γραφείου θα βελτίωνε την αυτοπειθαρχία του. Στέλνει μάλιστα φωτογραφίες στους γονείς του, που πλέον έχουν πάψει να αγωνιούν για τον γιο τους. Το πρόγραμμά του μοιάζει με αυτό μιας κανονικής δουλειάς: έρχεται μεταξύ 8 και 9 το πρωί και μερικές φορές φεύγει 11 το βράδυ. Με τους υπόλοιπους έχει γίνει φίλος, δουλεύουν, αστειεύονται και συχνά τρώνε μαζί μετά την εικονική τους δουλειά.

Η 23χρονη Σ. Τ., απόφοιτη πανεπιστημίου, έχει νοικιάσει ένα fake γραφείο σε παρόμοια εταιρεία στη Σαγκάη, για έναν μήνα, καθώς δεν έχει ακόμη βρει κάποια δουλειά πλήρους απασχόλησης. Για την ολοκλήρωση των σπουδών της, το πανεπιστήμιό της απαιτούσε να έχει κάνει πρακτική άσκηση και εκείνη τους έστειλε μια βεβαίωση από το «γραφείο» ως απόδειξη, ενώ στην πραγματικότητα έγραφε διαδικτυακά μυθιστορήματα για χαρτζιλίκι. «Αν είναι να το προσποιηθείς, κάν’ το μέχρι τέλους», λέει.

Ο Δρ Μπιάο Σιανγκ, διευθυντής στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ, εκτιμά ότι το φαινόμενο πηγάζει εν μέρει από το «αίσθημα απογοήτευσης και αδυναμίας» εξαιτίας της έλλειψης πραγματικών ευκαιριών.

Ο επικεφαλής της Pretend To Work στο Ντονγκουάν, ο 30χρονος Φέιγιου (ψευδώνυμο), δηλώνει: «Δεν πουλάω θέση εργασίας, πουλάω αξιοπρέπεια». Και ο ίδιος είχε μείνει άνεργος όταν η επιχείρησή του έκλεισε στην πανδημία. Ξεκίνησε το νέου του εγχείρημα τον Απρίλιο και μέσα σε έναν μήνα οι θέσεις είχαν γεμίσει. Το 40% των πελατών του είναι απόφοιτοι που θέλουν να αποδείξουν ότι κάνουν πρακτική άσκηση, ενώ οι υπόλοιποι είναι κυρίως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ψηφιακοί νομάδες.

Επισήμως, οι πελάτες του ανήκουν στην κατηγορία «επαγγελματιών ευέλικτης απασχόλησης», μαζί με οδηγούς ταξί ή φορτηγών. Ο Φέιγιου βλέπει το εγχείρημα περισσότερο ως κοινωνικό πείραμα. Όσο για τον Τζόου; Αφιερώνει τον χρόνο του στο fake γραφείο για να εκπαιδευτεί σε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, πιστεύοντας ότι έτσι θα αυξήσει τις πιθανότητες να βρει σύντομα μία πραγματική δουλειά.