Χάρις ή Τραμπ; Η πολυαναμενόμενη κάλπη της 5ης Νοεμβρίου θα δώσει αναμφίβολα έναν νικητή. Αυτό που, όμως, δεν θα καταφέρει να κάνει είναι να γιατρέψει τις πληγές μιας βαθιά διχασμένης χώρας. Ο γάλλος φιλόσοφος Κλωντ Λεφόρ, συνοδοιπόρος του δικού μας Κορνήλιου Καστοριάδη στο ιστορικό περιοδικό Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, συνήθιζε να λέει ότι στη δημοκρατία η ενότητα μιας κοινωνίας δεν είναι ποτέ οργανική και αδιαμεσολάβητη. Αντιθέτως, ο πλουραλισμός, η ύπαρξη και ο ανταγωνισμός διαφορετικών πολιτικών οραμάτων την καθιστούν μια συνεχή, και ενίοτε επίπονη, διαδικασία υπό διαμόρφωση, ένα αέναο work in progress. Αυτό αποκαλύπτεται με τον πιο καθαρό τρόπο κατά τη διάρκεια μιας εκλογικής διαδικασίας, όπου η υποτιθέμενη ενότητα του πολιτικού υποκειμένου αποσυντίθεται και μετατρέπεται σε αριθμητικές ψήφους. 

Αναγκαία προϋπόθεση, βεβαίως, αυτής της εύθραυστης δημοκρατικής ισορροπίας ανάμεσα στην ενότητα και τον πλουραλισμό είναι η δυνατότητα επικοινωνίας, διαλόγου και ειρηνικής αναμέτρησης ανάμεσα στους φορείς των διαφορετικών πολιτικών απόψεων: ο σεβασμός του άλλου ή, ακόμη πιο σωστά, η αναγνώριση του δικαιώματος του να εκφέρει μια γνώμη −ή ενδεχομένως και μια αλήθεια− διαφορετική από εκείνη που πρεσβεύουμε εμείς. Αυτό ακριβώς όμως το στοιχείο φαίνεται ότι εκλείπει βαθμηδόν, αλλά με σταθερό βήμα, από την αμερικανική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. Η λέξη που πολλοί χρησιμοποιούν για να περιγράψουν τη νέα αυτή συνθήκη είναι η πόλωση. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο «γκουρού» της ηγεσίας Ρον Χάιφετζ στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας, «όταν αρχίσουν οι άνθρωποι να βλέπουν έτσι ο ένας τον άλλο, χάνουν κάθε τρόπο να βρουν σημεία επαφής, σημεία συμφωνίας που θα τους κρατούσαν στον διάλογο, ενάντια στις δυνάμεις που τους διαχωρίζουν […] Χάνεται το αίσθημα ενότητας και αλληλεγγύης, ότι είμαστε μαζί, παρόλο που διαφωνούμε σε κάποια πράγματα […] Κι αυτός είναι τεράστιος κίνδυνος για όλες τις κοινωνίες, δημοκρατικές και μη. Είναι τρομερά επικίνδυνο όταν αυτές οι πολώσεις τυφλώνουν τους ανθρώπους και δεν αναγνωρίζουν τον πλούτο και το βάθος των αξιών που προσπαθεί κάποιος να διατηρήσει». Αλήθεια, ποιο σημείο επαφής μπορεί σήμερα να έχει ένας οπαδός του Ντόναλντ Τραμπ, που ασπάζεται τις θέσεις του πρώην προέδρου ότι οι μετανάστες τρώνε τα κατοικίδια των γηγενών, με τον μέσο ψηφοφόρο των Δημοκρατικών; 

Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο αν επιχειρήσει κανείς τη μετάβαση από την περιγραφή του προβλήματος στη διαπίστωση των αιτίων του. Φταίει άραγε το κοινωνικό χάσμα που όλο και διευρύνεται; Οι πολιτικές της ταυτότητας που, σύμφωνα με ορισμένους, ευνοούν τον κατακερματισμό εις βάρος της ενότητας; Η αυξανόμενη ανασφάλεια των νέων γεωπολιτικών και οικονομικών ανακατατάξεων; Η έλλειψη στιβαρής και οραματικής ηγεσίας, που μπορεί να κινητοποιήσει και να συστρατεύσει γύρω από έναν κοινό σκοπό; Ή μήπως όλα τα παραπάνω; Λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές, η Οικονομική Επιθεώρηση επιχειρεί να ψηλαφήσει όψεις και πτυχές αυτού που με προκλητικό τρόπο θα ονομάζαμε «Διχασμένες πολιτείες Αμερικής». 

Περνώντας στα καθ’ ημάς, δύο άλλες κάλπες μονοπωλούν το ενδιαφέρον των πολιτικών εξελίξεων. Η πρώτη αφορά το ΠΑΣΟΚ, που υπό τη νέα πλέον ηγεσία του καλείται να αναμετρηθεί με την πρόκληση της δημιουργίας του έτερου πόλου του πολιτικού μας συστήματος. Η δεύτερη αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ, όπου τα πράγματα φαίνεται ότι έχουν εισέλθει ανεπιστρεπτί σε μια σπείρα εσωστρέφειας και τοξικότητας. To τρέχον τεύχος περιλαμβάνει, πάντως, δύο θεματικά αφιερώματα που έχουν τη δική τους σημασία για την ελληνική οικονομία και επιχειρηματικότητα. Καταπιάνονται αφενός με την κυβερνοασφάλεια στη χώρα μας −ο Οκτώβριος είναι άλλωστε ο ευρωπαϊκός μήνας κυβερνοασφάλειας− και αφετέρου με τις εξελίξεις στην ελληνική κτηματαγορά. Καλή ανάγνωση, λοιπόν…