Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επικράτησε τον περασμένο Νοέμβριο στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, ενώ παράλληλα το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα απέκτησε τον έλεγχο τόσο της Βουλής των Αντιπροσώπων όσο και της Γερουσίας, πολλοί αναλυτές ανά την υφήλιο προέβλεψαν ότι αυτή η εξέλιξη θα έδινε «αέρα στα πανιά» των ακροδεξιών δυνάμεων στην Ευρώπη. Η θέση αυτή ενισχύθηκε από την εμπρηστική ομιλία του αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζ. Ντ. Βανς στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, με την οποία κατακεραύνωσε το ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο ως… «αντιδημοκρατικό», επικεντρωνόμενος στο παράδειγμα της ακύρωσης και επανάληψης των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία. Την ίδια στιγμή, το έντονο φλερτ του εκκεντρικού δισεκατομμυριούχου και φίλου του προέδρου Τραμπ, Ίλον Μασκ, τόσο με την πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι όσο και με την Άλις Βάιντελ, την υποψήφια καγκελάριο της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), ήγειραν το ερώτημα αν η ομάδα γύρω από τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου διαθέτει κάποιο σχέδιο προώθησης των πολιτικών εξτρεμιστικών δυνάμεων ανά τη «γηραιά ήπειρο».

Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά την επανάκαμψη Τραμπ, τα στοιχεία δεν δείχνουν ότι τελικώς έπνευσε νέος… αέρας στα πανιά της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς. Τα ακροδεξιά κόμματα και οι ηγέτες τους ανά την Ευρώπη αποτελούν πλέον ένα ενδημικό φαινόμενο που έχει τοπικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής (European Policy Centre – EPC) με έδρα τις Βρυξέλλες, η πρόθεση ψήφου για κόμματα τα οποία αυτο-τοποθετούνται στα δεξιά του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) δεν έχει παρουσιάσει κάποια αξιόλογη θετική μεταβολή. Η κατάσταση παραμένει περίπου η ίδια όπως και πριν από μερικούς μήνες και λίγο πριν από τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου 2024: το γερμανικό AfD και το ισπανικό Vox εμφανίζουν μία μικρή βελτίωση στα ποσοστά τους, το ουγγρικό Fidesz του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν εμφανίζει μία σχετική πτώση, καθώς έχει να αντιμετωπίσει την πίεση του νεόκοπου αντιπάλου του Πέτερ Μάγιαρ, με το νέο κόμμα Tisza, οι Fratelli D’ Italia της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι εξακολουθούν να ηγούνται μίας εκ των σταθερότερων ιταλικών κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια, ενώ στάσιμη εμφανίζεται η εικόνα του Γκερτ Βίλντερς στην Ολλανδία.

Αυτό που παρουσιάζει όμως ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι η υδραργυρική προσωπικότητα του Αμερικανού προέδρου και οι «επιθετικές» του πολιτικές σε τομείς όπως οι εμπορικοί δεσμοί, αλλά και το Ουκρανικό ζήτημα, έχουν θορυβήσει πολλούς εκ των εν δυνάμει συμμάχους του. Αν κάποιος δεν μείνει στο πρώτο επίπεδο ανάλυσης, το οποίο εμπεριέχει την ακραία ρητορική, κινήσεις όπως το συνέδριο Make Europe Great Again, που πραγματοποιήθηκε στη Μαδρίτη τον περασμένο Φεβρουάριο από το ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα Patriots for Europe ή την απόπειρα του Όρμπαν και της Μελόνι να εμφανιστούν ως γεφυροποιοί, τότε αντιλαμβάνεται ότι η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη.

Ο βασικότερος λόγος για αυτό είναι ότι η στρατηγική «America First» του Τραμπ με έμφαση στους δασμούς αλλά και στην Ουκρανία προκαλεί εθνικά πολιτικά προβλήματα στους ακροδεξιούς φίλους του στην Ευρώπη. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η επίδραση που θα μπορούσε να έχει η επιβολή δασμών από την Ουάσιγκτον στις ευρωπαϊκές εξαγωγές – και κατ’ επέκταση στους ευρωπαίους παραγωγούς και εργαζομένους. Οι κινήσεις Τραμπ στο πεδίο των δασμών –ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίο τελικώς θα εκφραστούν– προκαλούν έντονη νευρικότητα και στους επίδοξους ακροδεξιούς φίλους του Τραμπ. Η αιτία είναι απλή. Οι εργαζόμενοι στις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες ή στον γαλλικό και ιταλικό αγροτικό τομέα (για να ονομάσουμε απλώς δύο παραγωγικούς τομείς), οι οποίοι αποτελούν τα τελευταία χρόνια κομβικές δεξαμενές ψήφων για τα ευρωσκεπτικιστικά και ακροδεξιά κόμματα όπως το AfD της Άλις Βάιντελ, το Rassemblement National της Μαρίν Λεπέν και τους Fratelli d’ Italia της Τζόρτζια Μελόνι, κινδυνεύουν να πληγούν σοβαρά από την επιβολή των δασμών. Πώς θα μπορέσουν τα κόμματα αυτά να εξηγήσουν στους ψηφοφόρους τους ότι ο υπερατλαντικός φίλος βάλλει εναντίον των συμφερόντων τους; 

Επιπλέον, η στάση του Τραμπ έναντι της Ρωσίας περιπλέκει την κατάσταση. Η Μελόνι έχει υπάρξει σταθερός υποστηρικτής της Ουκρανίας, το AfD ζητάει επιστροφή στην προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου, όπως και ο Όρμπαν. Ο Τραμπ όμως πιέζει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και θέλει να αυξηθούν οι ποσότητες αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τους Ευρωπαίους. Η εξίσωση έχει πολλές δύσκολες μεταβλητές για τους οπαδούς του Τραμπ στην Ευρώπη.

Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα; Δημοσκοπικά, τουλάχιστον, η επιρροή της Ακροδεξιάς σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι ενδημικό φαινόμενο και δεν συνδέεται άμεσα με την εκλογή Τραμπ. Τούτο σημαίνει ότι απαιτεί λύσεις εντός Ευρώπης. Την ίδια στιγμή, η αντιφατική πολιτική του Αμερικανού προέδρου σε τομείς όπως οι δασμοί και το Ουκρανικό ζήτημα γεννούν –με δεδομένη και την έλλειψη ενότητας στους κόλπους της ίδια της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς– κρίσιμα διλήμματα στους εν δυνάμει συμμάχους του στη «γηραιά ήπειρο». Ευνοούν όμως μία τακτική «διαίρει και βασίλευε» που μοιάζει να επιζητεί ο Ντόναλντ Τραμπ στις σχέσεις του με την ΕΕ.

Ο Άγγελος Αλ. Αθανασόπουλος εργάζεται ως διευθυντής Τύπου στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ). Οι απόψεις που εκφράζονται στο κείμενο αυτό είναι προσωπικές.