Πολλοί Αμερικανοί πρόεδροι έχουν επιδιώξει κατά καιρούς να πετύχουν μια σημαντική πρόοδο στην πικρή σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Σήμερα, δύο χρόνια μετά τις φρικαλεότητες της 7ης Οκτωβρίου, και μετά από ατελείωτους γύρους σκοτωμών στη Γάζα, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προστεθεί στη μικρή λίστα εκείνων που το έχουν πετύχει. Η προσωρινή συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για τον τερματισμό των πυροβολισμών και την απελευθέρωση των ομήρων ανοίγει ένα νέο όραμα για τη Μέση Ανατολή. Ο δρόμος είναι στενός, αλλά είναι η καλύτερη ευκαιρία για τη δημιουργία διαρκούς ειρήνης από τις συμφωνίες του Όσλο το 1993 και το 1995.

Αυτό το νέο όραμα είναι ριζικά διαφορετικό από την ανεφάρμοστη προσέγγιση του Όσλο. Προσφέρει μια μετατόπιση από τις ατελείωτες, αφηρημένες διαπραγματεύσεις για χάρτες και τις υποθετικές συνταγματικές ρυθμίσεις δύο κρατών. Αντ’ αυτού, υπόσχεται μια πρακτική προσέγγιση στην οποία, καθώς η Γάζα κυβερνάται και ανοικοδομείται, απαλλαγμένη από τους τρομοκράτες που κάποτε την κυριαρχούσαν, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα αρχίζουν να πιστεύουν ότι έχουν περισσότερα να κερδίσουν από τη συνύπαρξη παρά από την καταστροφή ο ένας του άλλου. Η επιτυχία μοιάζει λιγότερο με μια τελετή στον Λευκό Οίκο και περισσότερο με μπετονιέρες που για μια δεκαετία θα περιστρέφονται στη Γάζα, καθώς οι βίαιοι έποικοι στη Δυτική Όχθη θα περιορίζονται, η απειλή των πυραύλων θα εξασθενεί και οι απλοί άνθρωποι θα ασπάζονται μια σιγά σιγά αυξανόμενη πίστη σε ένα ασφαλέστερο και πιο ευημερούν μέλλον.

Η ειρηνευτική συμφωνία αποτελεί θρίαμβο για το συναλλακτικό, εκφοβιστικό στυλ διπλωματίας του κ. Τραμπ. Η συμφωνία ήρθε αφότου και οι δύο πλευρές συναντήθηκαν στο Σαρμ ελ-Σέιχ, στην Αίγυπτο, με διαπραγματευτές από την Αμερική, την Αίγυπτο, το Κατάρ και την Τουρκία να είναι έτοιμοι να ασκήσουν πίεση. Οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί, αλλά η Χαμάς αναμένεται να απελευθερώσει τους 20 Ισραηλινούς ομήρους που είναι ακόμα ζωντανοί, ενώ παράλληλα θα απελευθερωθούν Παλαιστίνιοι κρατούμενοι από το Ισραήλ, θα υπάρξει μια ροή ανθρωπιστικής βοήθειας και μια μερική αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τις κύριες πόλεις της Γάζας, προς αυτό που ο κ. Τραμπ αποκάλεσε «συμφωνημένη γραμμή». Στο Ισραήλ και σε ό,τι έχει απομείνει από τη Γάζα επικρατούσε ευφορία. Υπάρχει δε περίπτωση ο κ. Τραμπ να πετάξει στην περιοχή για να σηματοδοτήσει τη συμφωνία.

Σύμφωνα με το σχέδιο 20 σημείων του κ. Τραμπ, η επόμενη φάση προβλέπει τη δημιουργία μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης που θα ανοικοδομήσει τη Γάζα, αποκλείοντας παράλληλα τη Χαμάς από την εξουσία. Η Χαμάς θα αφοπλιστεί και η ασφάλεια θα επιτηρείται από μια διεθνή δύναμη. Ο κ. Τραμπ θα προεδρεύσει ενός εποπτικού συμβουλίου μέχρι να αναλάβουν την ευθύνη οι Παλαιστίνιοι, πιθανώς υπό μια μεταρρυθμισμένη Παλαιστινιακή Αρχή. Ο μεγαλεπήβολος, απώτερος στόχος είναι αυτό που ο κ. Τραμπ αποκαλεί «αιώνια ειρήνη» μεταξύ του Ισραήλ και όλων των παλαιστινιακών εδαφών.

Φυσικά, τα εμπόδια για κάθε περαιτέρω πρόοδο είναι τεράστια – πώς θα μπορούσαν άλλωστε να μην είναι; Οι διαπραγματευτές και των δύο πλευρών πρέπει ακόμη να εξομαλύνουν τις διαφορές τους, για παράδειγμα, σχετικά με τον αφοπλισμό της Χαμάς. Είναι πιαθνό να υπογράψουν, ενώ κυνικά να σκοπεύουν να σαμποτάρουν την πρόοδο αργότερα. Με περίπου 78% των κτιρίων της Γάζας κατεστραμμένα και ελάχιστη βιομηχανία να έχει απομείνει, η ανοικοδόμηση θα μπορούσε να «βαλτώσει». Το πιο σημαντικό, βεβαίως, είναι ότι οι απλοί Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι έχουν χάσει την πίστη τους στην πιθανότητα της ειρήνης.

Τριάντα χρόνια μετά το Όσλο, και μετά το τραύμα της 7ης Οκτωβρίου, οι περισσότεροι Ισραηλινοί Εβραίοι βλέπουν τα παλαιστινιακά εδάφη ως ένα αποτυχημένο οιονεί κράτος με ιστορικό διαφθοράς, τρομοκρατίας και μίσους κατά των Εβραίων. Το 2012, το 61% των Ισραηλινών υποστήριζε δύο κράτη. Τώρα ίσως το ένα τέταρτο να το κάνει και πολλοί επιδεικνύουν μια ανατριχιαστική αδιαφορία για την απώλεια παλαιστινιακών ζωών. Από την πλευρά τους, οι Παλαιστίνιοι βλέπουν το Ισραήλ ως ένα αδίστακτο κράτος που κατέχει τη γη τους και εξαπολύει συστηματικά βία. Σε δημοσκόπηση του Μαΐου, το 50% των Παλαιστινίων υποστήριξε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, το 87% αρνήθηκε ότι η Χαμάς είχε διαπράξει φρικαλεότητες και το 41% ​​υποστήριξε την ένοπλη αντίσταση.

Κι όμως, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες. Το τέλος του πολέμου θα μπορούσε να προκαλέσει αλλαγή ηγεσίας και στις δύο πλευρές, με τα απομεινάρια της Χαμάς να πείθονται ή να αναγκάζονται να παραιτηθούν από κάθε επίσημο ρόλο στην κυβέρνηση της Γάζας. Το Ισραήλ πρέπει να διεξαγάγει εκλογές εντός 12 μηνών, κάτι που, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποχώρηση του πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, από το αξίωμα και στο τέλος του συνασπισμού του με τα ακραία ακροδεξιά κόμματα.

Στο εξωτερικό, οι προοπτικές έχουν βελτιωθεί επίσης. Σε όλο τον κόσμο, η προσοχή του κοινού είναι στραμμένη στην ειρήνη, μετά από χρόνια που το βλέμμα του διεθνούς παράγοντα στρεφόταν αλλού. Στον κ. Τραμπ, η Αμερική έχει βρει έναν πρόεδρο που δεν φοβάται να πιέσει σκληρά το Ισραήλ. Η ταπείνωση του καθεστώτος του Ιράν και των βίαιων αντιπροσώπων του (proxies) έχει μειώσει σημαντικά την απειλή του για την περιοχή. Η προθυμία των αραβικών κρατών του Κόλπου όχι μόνο να πληρώσουν για την ανοικοδόμηση της Γάζας, αλλά και να υποστηρίξουν μια ειρηνευτική διαδικασία και, ενδεχομένως, να βοηθήσουν στην παροχή ασφάλειας, είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός.

Αυτό είναι εξίσου καλό, επειδή οι ξένοι θα πρέπει να περιορίσουν τις καταστροφικές παρορμήσεις και από τις δύο πλευρές. Αφού πίεσε το Ισραήλ να τερματίσει τον πόλεμο στο Ιράν, αφού το επέπληξε για το χτύπημα στο Κατάρ και το ώθησε σε συμφωνία ομηρίας, ο κ. Τραμπ πρέπει τώρα να προσπαθήσει να πείσει τον κ. Νετανιάχου ή τον διάδοχό του να περιορίσουν την επέκταση των εβραϊκών οικισμών. Πρέπει να ενισχύσει τους παλαιστινιακούς θεσμούς εμποδίζοντας το Ισραήλ να τους στερεί τελωνειακά έσοδα και να διευκολύνει τη βία των εποίκων και των στρατιωτών που λειτουργούν ως αυτόκλητοι τιμωροί. Τα αραβικά κράτη πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλη τους την επιρροή για να επιμείνουν οι Παλαιστίνιοι να απορρίψουν τη βία, να πείσουν την Παλαιστινιακή Αρχή να μεταρρυθμιστεί και να τη βοηθήσεουν να βρει νέους ηγέτες.

Πρέπει επίσης να προωθήσουν ένα ευρύτερο όραμα. Για τους Ισραηλινούς, αυτή είναι η προοπτική μιας νέας περιφερειακής τάξης ασφαλείας που θα τους κάνει ασφαλέστερους εμβαθύνοντας τη συνεργασία με τα αραβικά κράτη, βασιζόμενη στις συμφωνίες του Αβραάμ που επιτεύχθηκαν το 2020. Αυτό θα μπορούσε επίσης να σφυρηλατήσει νέους δεσμούς με τη Συρία και ίσως τον Λίβανο, οι οποίες θα ξεφύγουν από την κακοήθη λαβή του Ιράν. Για τους Παλαιστίνιους, ανοίγεται μια προοπτική ανοικοδόμησης στο εσωτερικό και νέων οικονομικών δεσμών με τον Κόλπο, δημιουργώντας μια πορεία προς το εμπόριο και τις θέσεις εργασίας.

Η Γάζα είναι το κλειδί. Οι Παλαιστίνιοι παντού θα θέλουν να δουν αν το Ισραήλ μπορεί να τηρήσει τη δέσμευση του να επιτρέψει την ανάδυση μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης στη Λωρίδα με διεθνή υποστήριξη. Από την πλευρά τους, οι Ισραηλινοί θα παρακολουθούν αν οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα μπορούν να αυτοκυβερνηθούν καλύτερα, διαλύοντας τις τρομοκρατικές υποδομές και μεταρρυθμίζοντας τους θεσμούς που έχει καταλάβει η Χαμάς.

Κανείς δεν πρέπει να φαντάζεται ότι κάτι από αυτά θα είναι εύκολο. Τα στοιχεία που επέτρεψαν στον κ. Τραμπ να επιτύχει κατάπαυση του πυρός – η προθυμία του να εκφοβίσει, να κλιμακώσει και να δημιουργήσει ένα έντονο αίσθημα επείγοντος – είναι διαφορετικές από τη διαρκή και μακροπρόθεση δέσμευση που θα απαιτηθεί στον ρόλο του ως προέδρου της αρχής ανοικοδόμησης. Παρ ‘όλα αυτά, σε μια περιοχή που έχει κατα βάση μόνο δεκαετίες συγκρούσεων, αυτή είναι μια εξαιρετική στιγμή: μια ισχνή αλλά πραγματική ευκαιρία για μια νέα αρχή.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com