Οι ημέρες επίγνωσης σκοπό έχουν να ευαισθητοποιήσουν τους ανθρώπους για σημαντικά ζητήματα, καθώς και να τους υπενθυμίσουν επιθυμητές μορφές συμπεριφοράς. Έτσι, τον Φεβρουάριο είχαμε ζήσει την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρώπινης Αδελφοσύνης, την Παγκόσμια Ημέρα Κοινωνικής Δικαιοσύνης –κι αυτή ήταν η πλέον δημοφιλής, μέχρις ότου να πληγεί ανεπανόρθωτα από την υπερβολική εμπορευματοποίηση– και την Παγκόσμια Ημέρα Οσπρίων. Την Παγκόσμια Ευτυχία τη ζήσαμε τον Μάρτιο. Βέβαια, για την Παγκόσμια Ημέρα Καλοσύνης θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι τον Νοέμβριο.

Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που γεννά υπερβολικά πολλές αντιρρήσεις για να τιμάται με δική του παγκόσμια ημέρα. Στη Βρετανία όμως, υπάρχει μια εβδομάδα επίγνωσης για τον θυμό, όμως εδώ η έμφαση δίνεται στο πώς θα αποφεύγονται τα ξεσπάσματα οργής, όχι στο πώς θα ενδίδει κανείς σ’ αυτόν τον πειρασμό. Και όμως: στον χώρο εργασίας, όπως άλλωστε και αλλού, ο θυμός είναι πολύ πιο σύνθετη υπόθεση απ’ όσο φαίνεται.

Η καταστροφική πλευρά 

Η καταστροφική του πλευρά είναι προφανής. Δεν είναι ευχάριστο να δουλεύεις με θυμωμένο άνθρωπο – κι ακόμη λιγότερο να δουλεύεις για θυμωμένο άνθρωπο. Ένα αφεντικό που αρπάζεται εύκολα υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να δημιουργεί φόβο στους υπαλλήλους του, ενώ πιθανόν είναι και να αποθαρρύνει τους ανθρώπους από το να εκφράζουν ευθέως τη γνώμη τους. Από τον θυμό μπορεί επιπλέον να προκύψουν και κακές επιδόσεις. Όποιος έχει ενοχληθεί στα σοβαρά από ένα αγενές email ή πάλι από τη στάση αγενών συναδέλφων γνωρίζει πως –σε παρόμοιες περιπτώσεις– οι συνέπειες είναι καταλυτικές: κάθε σταγόνα γνωστικής σου ικανότητας ανακατευθύνεται στο να σκεφτείς μια εξουθενωτική απάντηση, από την οποία ο προσβλητικός τύπος δεν θα κατορθώσει να ορθοποδήσει ποτέ – όλα τα άλλα, μπορούν να περιμένουν!

Σε ένα άρθρο που ασχολείται με την επίπτωση της αγένειας στους επαγγελματίες του ιατρικού χώρου, ο Άριε Ρίσκιν του Ιατρικού Κέντρου Bnai Zion της Χάιφας, μαζί με συνεργάτες του, περιγράφει μια άσκηση όπου ομάδες Ισραηλινών γιατρών και νοσοκόμων επέβλεπαν ένα ομοίωμα βρέφους. Οι ομάδες αυτές είχαν σχεδιαστεί ώστε να περιλάβουν και κάποιον που παρουσιαζόταν ως επισκέπτης με κάποια ιδιαίτερη ειδικότητα από την Αμερική. Ο επισκέπτης ιατρός έκανε προσεκτικά ουδέτερα σχόλια σε κάποιες ομάδες, ενώ απότομα, και κυρίως υποτιμητικά σχόλια, σχετικά με την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών στο Ισραήλ σε άλλες. Οι ομάδες εκείνες που βρίσκονταν εκτεθειμένες σε αγένεια είχαν στη συνέχεια σαφώς χειρότερες επιδόσεις.

Η άλλη όψη του νομίσματος 

Το να είναι κανείς συνεχώς θυμωμένος αποτελεί κατάσταση δυσάρεστη τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τους οργανισμούς. Το ίδιο όμως ισχύει και με το να είναι συνεχώς απόλυτα ικανοποιημένος συνεχώς και με τα πάντα. Ο Τζέφρι Πρέφεριν, καθηγητής στο Στάνφορντ που διδάσκει ένα μάθημα για την απόκτηση ισχύος, θεωρεί ότι η επίδειξη θυμού αποτελεί σημαντική δεξιότητα για εκείνους που θέλουν να σκαρφαλώσουν ψηλότερα στην κλίμακα εξουσίας της επιχείρησης. Ο θυμός σχετίζεται με την αποφασιστικότητα και την αξιοσύνη (ας σημειωθεί εδώ ότι μια θυμωμένη γυναίκα είναι πιθανότερο να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα στους άλλους απ’ ό,τι ένας θυμωμένος άντρας). Οι γιατροί που θυμώνουν όταν αμφισβητείται η ιατρική τους ικανότητα δεν κρίνονται ως λιγότερο αξιόλογοι. Άμα όμως δείχνουν ντροπή, οι ασθενείς τους τους βλέπουν πιο δύσπιστα.

Η έκφραση θυμού μπορεί να δημιουργεί κινητοποίηση, υπό ειδικότερες πάντως συνθήκες. Μελέτη του Μπάρι Στόου και συνεργατών του στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, ανέλυσε το πώς μιλούν στο ημίχρονο οι κόουτς του μπάσκετ στις ομάδες γυμνασίου και πανεπιστημίου στην Αμερική: κατέληξε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι εκφράσεις αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός ή και η απογοήτευση κατέληγαν σε καλύτερα αποτελέσματα στο δεύτερο ημίχρονο – όμως μέχρις ενός σημείου. Όταν πάντως οι κόουτς κατέληγαν να είναι έξαλλοι, τότε η οργή τους έφερνε το αντίθετο αποτέλεσμα. 

Αντίστοιχες είναι οι αποχρώσεις που προκύπτουν σε πλαίσιο διαδικασιών διαπραγματεύσεων. Άρθρο του Χάγιο Άνταμ του Πανεπιστημίου Ράις και της Τζιν Μπρετ του Πανεπιστημίου Νορθουέστερν δείχνει ότι όσο περισσότερο οι συμμετέχοντες σε μια διαπραγμάτευση εμφανίζονται θυμωμένοι, τόσο πιθανότερο είναι να πετύχουν παραχωρήσεις. Και πάλι όμως η επίδειξη υπερβολικού θυμού θεωρείται λάθος επιλογή. Μολονότι δε η προβολή θυμού μπορεί να πετυχαίνει σε διαπραγματεύσεις μια-κι-έξω, κινδυνεύει να φέρει αντίποινα σε ενδεχόμενες μελλοντικές φάσεις διαπραγμάτευσης.

Διαφορετική επίδραση σε διαφορετικούς ανθρώπους 

Επιπλέον, ο θυμός έχει διαφορετική επίδραση σε διάφορους τύπους ανθρώπων. Το να είναι κανείς ευχάριστος αποτελεί ένα από τα «πέντε καλά» χαρακτηριστικά προσωπικότητας, για τα οποία συμφωνούν οι περισσότεροι ψυχολόγοι. Οι άνθρωποι που είναι ευχάριστοι δίνουν σημασία στη συνεργασία και στην ευγενική συμπεριφορά. Οι δυσάρεστοι είναι περισσότερο κυνικοί και αισθάνονται πιο άνετα με τη συγκρουσιακότητα.

Σε πείραμα που διεξήγαγε ο Γκέρμπεν βαν Κλέεφ του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ με συνεργάτες του, ομάδες που περιλάμβαναν ευχάριστους ή δυσάρεστους ανθρώπους λάμβαναν από έναν ηθοποιό αξιολογήσεις των επιδόσεών τους. Η φρασεολογία που χρησιμοποιούνταν ήταν η ίδια κάθε φορά, όμως σε μερικές περιπτώσεις ο ηθοποιός φαινόταν και ακουγόταν ευχαριστημένος, ενώ σε άλλες φαινόταν και ακουγόταν θυμωμένος. Η θυμωμένη αξιολόγηση ώθησε τις πιο δυσάρεστες ομάδες να αποδώσουν καλύτερα απ’ ό,τι οι ευχάριστες (ή οι ανέκφραστες) ομάδες. Το αντίθετο παρατηρήθηκε με τις πιο ευχάριστες ομάδες.

Το πρόβλημα που προκύπτει πρέπει να έχει γίνει ήδη προφανές στον αναγνώστη. Ο θυμός περιλαμβάνει απώλεια ελέγχου. Προκειμένου λοιπόν να αποδειχθεί αποτελεσματικός στον χώρο εργασίας, χρειάζεται να έχει ρυθμιστεί προσεκτικά. Αυτό σημαίνει ότι οι εκρηκτικοί χαρακτήρες χρειάζεται να βρίσκουν τρόπο να συγκρατούν τον εαυτό τους προτού αρχίσουν να βρίζουν δεξιά και αριστερά. Σημαίνει όμως ότι και οι γαλήνιοι άνθρωποι χρειάζεται να μάθουν να εκρήγνυνται κάθε τόσο. Αν, λοιπόν, στο ημερολόγιο υπάρχει χώρος για μια Παγκόσμια Ημέρα της Τζαζ, ασφαλώς θα πρέπει να προβλεφθεί και μια Παγκόσμια Ημέρα Σωστά Ρυθμισμένης Επίδειξης Θυμού.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com