Καθώς η Κίνα κλείνει την στρόφιγγα των εξαγωγών κρίσιμων γαιών της στη διεθνή αγορά, η Δύση εντείνει τις προσπάθειες για να μειώσει την εξάρτησή της από τις σπάνιες γαίες που προέρχονται από το Πεκίνο. Παρά τις προθέσεις πάντως, τα περιθώρια ελιγμών είναι ιδιαιτέρως περιορισμένα.

Το 2024, η Κίνα εξόρυξε το 69% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών και είχε στη διάθεσή της σχεδόν τα μισά αποθέματα παγκοσμίως. Η σημασία αυτών των ορυκτών είναι καθοριστική για τιτάνιους κλάδους της αγοράς, όπως για παράδειγμα η αυτοκινητοβιομηχανία (η συμβουλευτική εταιρεία AlixPartners δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι «δεν μπορείς να φτιάξεις σύγχρονο αυτοκίνητο χωρίς σπάνιες γαίες»).

Σε μια προσπάθεια διαφοροποίησης της εφοδιαστικής αλυσίδας, η Δύση επενδύει στην ανακύκλωση υλικών από παλαιότερα προϊόντα. Το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας επένδυσε 4,2 εκατ. δολάρια στην εταιρεία Rare Earth Salts, η οποία εξάγει οξείδια σπάνιων γαιών από παλιούς λαμπτήρες. Η Toyota, από την πλευρά της, αναπτύσσει τεχνολογίες που μειώνουν την εξάρτηση από αυτά τα στοιχεία.

Αναλυτές εκτιμούν πως το μέσο ηλεκτρικό αυτοκίνητο απαιτεί περίπου 550 γραμμάρια υλικών που περιλαμβάνουν σπάνιες γαίες — σε αντίθεση με τα συμβατικά οχήματα εσωτερικής καύσης, που χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο μόλις 140 γραμμάρια. Όμως η ανακύκλωση παλαιών ηλεκτρικών οχημάτων μόλις τώρα ξεκινά και απαιτεί χρόνο.

Αν και στην Κίνα πάνω από το 50% των νέων επιβατικών οχημάτων είναι είτε αποκλειστικά ηλεκτρικά είτε υβριδικά, στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 7,5% το πρώτο τρίμηνο του 2025. Και από αυτά, παρότι τα δύο τρίτα συναρμολογούνται εντός των ΗΠΑ, οι κρίσιμες πρώτες ύλες συνεχίζουν να εισάγονται.

Η Κίνα πρόσφατα επέβαλε ελέγχους στις εξαγωγές επτά σπάνιων γαιών, μεταξύ των οποίων και το τέρβιο, από το οποίο απαιτούνται 9 γραμμάρια ανά ηλεκτρικό όχημα. Στην προηγούμενη λίστα ελέγχου μετάλλων του Δεκεμβρίου περιλαμβανόταν και το σερήνιο, επίσης απαραίτητο για την παραγωγή μπαταριών.

Παρότι κάποιες κινεζικές εταιρείες εξασφάλισαν ειδικές άδειες εξαγωγών προς ΗΠΑ και Ευρώπη, το γενικότερο τοπίο παραμένει επισφαλές. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας αναφέρει πως η Κίνα ελέγχει άνω του 90% της παγκόσμιας προσφοράς τεσσάρων βασικών σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες για κινητήρες EV (νεοδύμιο, πρασεοδύμιο, δυσπρόσιο και τέρβιο).

Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα εμπόδια που εγείρονται σε στρατηγικά κρίσιμα υλικά πέρα από τις σπάνιες γαίες. Το καλοκαίρι του 2023, η Κίνα περιόρισε τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, υλικών κρίσιμων για την παραγωγή ημιαγωγών. Τον επόμενο χρόνο, επιβλήθηκαν περιορισμοί και στο αντιμόνιο — χρησιμοποιείται σε σφαίρες, πυρηνικά και συσσωρευτές.

Αναταράξεις προκάλεσε και ο περιορισμός στις εξαγωγές βολφραμίου, μετάλλου που δεν ανήκει στις σπάνιες γαίες αλλά είναι κρίσιμο για την αμυντική βιομηχανία, την αεροναυπηγική και τις μπαταρίες αυτοκινήτων. Το 2024, η Κίνα είχε το 80% της παγκόσμιας παραγωγής βολφραμίου. Οι ΗΠΑ κάλυπταν το 27% των εισαγωγών τους από την Κίνα.

Ο επικεφαλής της Almonty Industries, Λούις Μπλακ, σημειώνει πως «η Κίνα καταναλώνει το 50% του βολφραμίου που παράγει. Το υπόλοιπο που εξάγεται προς τη Δύση, ουσιαστικά δεν είναι διαθέσιμο πλέον».

Ακόμη και με την ανακύκλωση να αναπτύσσεται, ο χρόνος θα απαιτηθεί μέχρι να επαναχρησιμοποιηθούν σπάνια μέταλλα ίσως αγγίξει τα επτά χρόνια. Η ενεργοβόρα και πολύπλοκη διαδικασία, σε συνδυασμό με την περιορισμένη γεωγραφική διασπορά των κοιτασμάτων, καθιστούν σαφές πως η πλήρης απεξάρτηση από την Κίνα στον τομέα των κρίσιμων μετάλλων παραμένει, τουλάχιστον προς το παρόν, μια φιλόδοξη αλλά μακρινή προοπτική.