Ενόσω αναμένουμε τις πρώτες ανακοινώσεις για τις έρευνες ExxonMobil/ΕΛΠΕ νοτιοδυτικά της Κρήτης, αλλά και τις μείζονες ενεργειακές κρίσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει ενδιαφέρον αυτή η αποτύπωση από τον Economist του συνολικού επανασχεδιασμού του πετρελαϊκού χάρτη, παγκοσμίως. Η περιοχή μας, πάντως, δεν καταγράφεται.

Περί τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ συμμετέσχε σε μια καίρια, για τη γεωπολιτική ισορροπία, συνάντηση, που επηρέασε την πορεία των διεθνών πραγμάτων επί δεκαετίες. Όχι, δεν επρόκειτο για τη Διάσκεψη της Γιάλτας όπου ο ίδιος –μαζί με τον Τσώρτσιλ και τον Στάλιν– μοίρασαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής ̇ ο Αμερικανός Πρόεδρος χρησιμοποίησε πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ για να συναντηθεί με τον βασιλέα της Σαουδικής Αραβίας Αμπντούλ Αζίζ ιμπν-Σαούντ. Σε αντάλλαγμα για την προστασία της κυριαρχίας της δυναστείας του επί της Ιερής Γης, ο τελευταίος συμφώνησε να δώσει στις αμερικανικές εταιρείες πρόσβαση στα πετρέλαια της χώρας του. Αυτή η σαουδο-αμερικανική συμμαχία, βασιζόμενη στη μακρόχρονη εκμετάλλευση των περσικών αποθεμάτων από την Anglo-Persian Oil Co (ήδη ΒΡ), απετέλεσε τον άξονα του πετρελαίου που έκανε τις μεγάλες πετρελαϊκές της Δύσης να στραφούν με λαχτάρα πρώτα προς τον Περσικό Κόλπο, ύστερα σε άλλα μακρινά γεωγραφικά μήκη. Επί δεκαετίες οι μεγαλύτερες πετρελαϊκές του ιδιωτικού τομέα –οι αμερικανικές ExxonMobil και Chevron, οι βρετανικές BP και Shell, και η γαλλική TotalEnergies– διενεργούσαν γεωτρήσεις από τη Νότια Αμερική μέχρι τη Σιβηρία. Τώρα, μια δίνη από γεωπολιτικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές εξελίξεις τις οδηγούν όλο και περισσότερο προς Βορρά και Νότο, αντί για Ανατολή και Δύση.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ – ΝΕΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 2021

Παραδοσιακά σχέδια πετρελαϊκών εκτός ΟΠΕΚ, και πλην Ρωσίας, Ιαν. 2023

Αυτή η νέα ευθυγράμμιση έρχεται τη στιγμή που τα ταμεία των μεγάλων εταιρειών του πετρελαϊκού τομέα ξεχειλίζουν μετά δύο χρόνια απογειωμένων ενεργειακών τιμών (βλ. Διάγραμμα). Αρχές Φεβρουαρίου η Shell ανακοίνωσε καθαρά κέρδη, σε ετήσια βάση, ύψους 42 δισ. δολαρίων – υπερδιπλάσια από τα κέρδη της προηγούμενης χρονιάς, και σε ύψος-ρεκόρ για τη διαδρομή της, που ξεπερνά τον αιώνα, ως εισηγμένης σε χρηματιστήριο. Η ανακοίνωση αυτή ακολούθησε εκείνη της ExxonMobil για ετήσια κέρδη-ρεκόρ 56 δισ. δολαρίων. Η επίσης αμερικανική Chevron ανέφερε κι αυτή υπερδιπλασιασμό κερδών, σε επίπεδο 37 δισ. δολαρίων. Με λίγες μέρες απόσταση προστέθηκαν ανακοινώσεις της ΒΡ και της TotalEnergies.

Συνολικά, αυτές οι πέντε μεγάλες πετρελαϊκές συγκέντρωσαν πέρσι κέρδη της τάξεως των 150 δισ. δολαρίων, ενώ και το 2023 θα μπορούσαν να έχουν κάτι αντίστοιχο. Ένα μεγάλο μέρος των κερδών θα κατευθυνθεί στους μετόχους: τον Ιανουάριο, ήδη, η ExxonMobil ανακοίνωσε ότι προτίθεται να περάσει στους μετόχους της ένα ωραίο ποσό της τάξεως των 35 δισ. σε διετή ορίζοντα. Ένα άλλο μέρος των κερδών θα κατευθυνθεί σε αποπληρωμή χρέους. Πλην όμως, μεγάλο μέρος του υπολοίπου θα επανεπενδυθεί.

Μετά από πολλά χρόνια συμπιεσμένων επενδύσεων στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου –ως αποτέλεσμα του περιορισμού της ζήτησης λόγω πανδημίας, καθώς και της πολιτικής εχθρότητας λόγω κλιματικής κρίσης– ο κλάδος στρέφεται και πάλι σε δαπάνες για έρευνες ανεύρεσης κοιτασμά- των πετρελαίου και φυσικού αερίου και για άντλησή του.

Η μελετητική S&P Global εκτιμά ότι πέρσι η συνολική δαπάνη για το σύνολο του κλάδου κινήθηκε γύρω στα 450 δισ. δολάρια – σε αύξηση από τα περίπου 350 δισ. του 2020 (που απετέλεσε χαμηλό 15ετίας). Για φέτος, μπορεί να δούμε και υψηλότερα νούμερα.

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΕ ΑΛΛΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΠΛΑΤΗ

Όμως όλα αυτά τα κεφάλαια δεν ρέουν προς τις παλιές, γνώριμες περιοχές. Οι μεγάλες εταιρείες της Δύσης βιώνουν μια «θεμελιώδη μετακίνηση στον τρόπο σκέψης τους» σύμφωνα με τον Έντουαρντ Μορς της Citibank.

Οι αμερικανικές εταιρείες υποχωρούν από τις πιο απόμακρες περιοχές, που έχουν υψηλό πολιτικό κίνδυνο, ή πάλι από περιοχές χωρίς υποδομές, που επιτρέπουν να έρχονται οι υδρογονάνθρακες στην αγορά με όσο γίνεται πιο καθαρό τρόπο. Οι Ευρωπαίοι ανταγωνιστές τους, πάλι, εκτρέπονται από αμερικανικά επενδυτικά σχέδια προς την κατεύθυνση της Αφρικής, όπου προσφέρονται δυνατότητες για κλιματικά φιλικότερες επενδύσεις. Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, έχουμε επανευθυγράμμιση του πετρελαϊκού κλάδου προς νέα γεωγραφικά πλάτη.

Για τις μεγάλες αμερικανικές πετρελαϊκές, αυτό σημαίνει λιγότερο ενδιαφέρον εκτός αμερικανικής ηπείρου. Η ExxonMobil, όπως και οι περισσότερες δυτικές επιχειρήσεις, εγκατέλειψαν τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Εγκαταλείπει –ή προσπαθεί να εγκαταλείψει– χώρες όπως το Καμερούν, το Τσαντ, η Ισημερινή Γουινέα και η Νιγηρία. Η Chevron πούλησε επενδυτικά της σχέδια στη Βρετανία και τη Δανία (καθώς και στη Βραζιλία), ενώ δεν ανανέωσε λήγουσες παραχωρήσεις της σε Ινδονησία και Ταϊλάνδη. Σύμφωνα με τον Τζέιμς Ουέστ, της επενδυτικής τράπεζας Evercore, οι Chevron και ExxonMobil θα στρέψουν πελώριες επενδύσεις σε Νότια Αμερική, αλλά και ΗΠΑ […].

Και οι ευρωπαϊκές μεγάλες πετρελαϊκές περιορίζουν την έκθεσή τους προς Ανατολάς και Δυσμάς. Η BP και Shell επίσης εγκαταλείπουν τη Ρωσία, καταγράφοντας λογιστικές ζημίες 25 δισ. και 5 δισ. δολαρίων αντιστοίχως. Η Shell απομακρύνεται από τα πεδία σχιστολιθικών υδρογονανθράκων στο Τέξας και, ενδεχομένως, από σχέδιά της στον Κόλπο του Μεξικού. Η BP αποεπενδύει σε Μεξικό και μάλλον θα φύγει από Αγκόλα, Αζερμπαϊτζάν, Ομάν και Ιράκ. Η TotalEnergies αποσύρεται από τις πετρελαιοφόρες αμμώδεις εκτάσεις του Καναδά.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚH ΣΤΡΟΦH

Τα μάτια των Ευρωπαίων στρέφονται, και αυτά, προς τον Νότο. Ο Κλαούντιο Ντεσκάλτσι, της Ιταλικής ΕΝΙ, απηύθυνε έκκληση να στραφεί η Ευρώπη προς την Αφρική όσο θα προσπαθεί να αντικαταστήσει τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους. Ένας τέτοιος «άξονας Βορρά-Νότου», εξηγεί, δεν θα ενίσχυε μόνο την πρόσβαση της Ευρώπης σε παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα, αλλά και σε καθαρότερες εναλλακτικές πηγές, όπως οι ανανεώσιμες ή και το υδρογόνο (που θα μπορούσαν να μεταφέρονται με αγωγούς ή πλοία στον Βορρά). Η ΕΝΙ ανακοίνωσε συμφωνία 8 δισ. δολαρίων για φυσικό αέριο με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Λιβύης (με μέρος των κονδυλίων να αφορά δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα). Η Shell και η κρατική νορβηγική Equinor υπέγραψαν συμφωνία ύψους 30 δισ. δολαρίων με την Τανζανία, για δημιουργία τερματικού LNG. Η TotalEnergies επενδύει σε σχέδια φυσικού αερίου σε Μοζαμβίκη και Νότια Αφρική. […]

ΜΑΝΝΑ ΕΞ ΟΥΡΑΝΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ

ΚΑΘΕΤΟΠΟIΗΣΗ

Αυτού του είδους η επανευθυγράμμιση σε μια κατεύθυνση Βορρά-Νότου δεν έχει βέβαια ολοκληρωθεί. Η BΡ δεν έχει πάψει να υλοποιεί επενδύσεις στον Κόλπο του Μεξικού, ενώ τον περασμένο Δεκέμβριο ολοκλήρωσε –έναντι 4,1 δισ. δολαρίων– την εξαγορά της αμερικανικής Archea, παραγωγού RNG. H Shell και η TotalEnergies στοιχηματίζουν στο καταριανό LNG. Η ExxonMobil προχωρά εντατικά το σχέδιό της για φυσικό αέριο στη Μοζαμβίκη. Η Chevron επεκτείνει πετρελαϊκό της σχέδιο στο Καζακστάν, ενώ υπάρχουν αναφορές και για αναθέρμανση των συνομιλιών με την κυβέρνηση της Αλγερίας για τα τεράστια σχιστολιθικά κοιτάσματα της χώρας.

Όμως αυτού του είδους τα σχέδια περισσότερο αποτελούν εξαιρέσεις παρά μέρος του σημερινού κανόνα. Το μέλλον της εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων δείχνει να είναι πιο μετρημένο, λίγο πιο πράσινο – και, κυρίως, σε άλλα γεωγραφικά πλάτη.