Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι πηγαίνουν στις προεδρικές εκλογές της 5ης Νοεμβρίου καλούμενοι να αποφασίσουν για το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας, των ατομικών ελευθεριών, του οικονομικού και κοινωνικού τους μοντέλου, ακόμα και του διεθνούς ρόλου των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο μυαλό των ψηφοφόρων, όμως, το μείζον θέμα παραμένει η κατάσταση της οικονομίας, και αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό στις λίγες αμφίρροπες πολιτείες όπου, σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, θα κριθεί το αποτέλεσμα των εκλογών.

Ιστορικά, οι εβδομάδες πριν από τις εκλογές κρύβουν εκπλήξεις, γνωστές ως «εκπλήξεις του Οκτωβρίου», που λόγω της τελευταίας στιγμής μπορεί να επηρεάσουν την άποψη των ψηφοφόρων, και άρα το αποτέλεσμα των εκλογών. Τα απρόβλεπτα γεγονότα μπορεί να είναι η αποκάλυψη κάποιου σκανδάλου, ή σημαντικές εξελίξεις που επηρεάζουν συνήθως περισσότερο τον υποψήφιο που βρίσκεται ήδη στην εξουσία και καλείται να τις διαχειριστεί – σε αυτή την περίπτωση, την αντιπρόεδρο Κάμαλα Χάρις.

Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις

Στο σύνολο της χώρας, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι προηγείται η Χάρις, η οποία ένα μήνα πριν από τις εκλογές βρισκόταν δύο μονάδες μπροστά από τον Ντόναλντ Τραμπ. Αυτή η διαφορά όμως είναι στα όρια του στατιστικού λάθους. Στην πραγματικότητα, οι εκλογές είναι τόσο αμφίρροπες, που θα εξαρτηθούν από το ποιο κόμμα θα επιτύχει τη μεγαλύτερη προσέλευση των ψηφοφόρων του στις κάλπες, αλλά και ποιο θα καταφέρει να πείσει περισσότερους αναποφάσιστους, και μάλιστα όχι οπουδήποτε, αλλά σε μερικές κρίσιμες πολιτείες. Έτσι, οι δύο υποψήφιοι επιστρατεύουν τους πιο διάσημους συμμάχους τους: η Χάρις καλλιτέχνες όπως η Τέιλορ Σουίφτ, ο Τραμπ δισεκατομμυριούχους όπως ο Ίλον Μασκ.

Κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη δυναμική της Χάρις μέχρι τις κάλπες είναι η διάχυση του πολέμου στη Μέση Ανατολή, όχι τόσο ως ζήτημα εξωτερικής πολιτικής, όσο για τις επιπτώσεις του στην τιμή του πετρελαίου, η οποία εκτοξεύθηκε μετά την πυραυλική επίθεση του Ιράν εναντίον του Ισραήλ. Την ίδια στιγμή, ο φονικός τυφώνας Ελίν έπληξε υποδομές και έκλεισε χιλιάδες επιχειρήσεις, κάτι που μπορεί να πλήξει, βραχυπρόθεσμα, την αγορά εργασίας και τις τιμές βασικών προϊόντων.

Αυτές οι εξελίξεις έρχονται σε ένα περιβάλλον όπου, παρά την πρόσφατη πτώση του πληθωρισμού και την ιστορικά χαμηλή ανεργία, τα προβλήματα παραμένουν στην εφοδιαστική αλυσίδα και μαζί με τα υψηλά επιτόκια έχουν πλήξει την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, στις δημοσκοπήσεις, ο πληθωρισμός και το κόστος ζωής είναι τα σημαντικότερα προβλήματα της χώρας για το 28% των ερωτηθέντων, ενώ με 19% ακολουθούν οι απειλές στη δημοκρατία. Αρκετά χαμηλότερα, στο 14%, βρίσκεται η μετανάστευση, ενώ το θέμα των αμβλώσεων βρίσκεται μόλις στο 6%.

Η στρατηγική Χάρις και οι αμφίρροπες πολιτείες

Έτσι, η Χάρις επιχειρεί να πείσει τους ανεξάρτητους αλλά και αναποφάσιστους Ρεπουμπλικάνους, επικεντρώνοντας την εκστρατεία της στην οικονομία και τα μέτρα που θα πάρει για να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών, αλλά και τη μετανάστευση. Σε αυτό το πλαίσιο, λαμβάνει θέσεις που επιχειρούν να προσεγγίσουν και μη Δημοκρατικούς ψηφοφόρους, όπως η αλλαγή στάσης στο θέμα της εξόρυξης πετρελαίου μέσω της μεθόδου της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking). Από την πλευρά του, ο Τραμπ περιοδεύει στις πολιτείες που επλήγησαν από τον τυφώνα, αλλά και τα προπύργια των Δημοκρατικών, ενώ το μήνυμά του στοχεύει ιδιαίτερα στις μειονότητες.

Οι τρεις πολιτείες που θα έδιναν πιο εύκολα τον Λευκό Οίκο στους Δημοκρατικούς έχουν αρκετά κοινά δημογραφικά χαρακτηριστικά και συνιστούν τον «μπλε τοίχο» που το 2016 έριξε ο Τραμπ: αν δεν υπάρξουν δραματικές εκπλήξεις, το Μίσιγκαν, το Γουισκόνσιν και η Πενσιλβάνια, μαζί με μία εκλεκτορική έδρα της Νεμπράσκα, μπορούν να δώσουν στους Δημοκρατικούς την προεδρία με 270 έδρες. Η υποψήφια των Δημοκρατικών προηγείται και στις τρεις, αλλά με χαμηλότερα ποσοστά από ό,τι ο πρόεδρος Μπάιντεν το 2020. 

Μία εναλλακτική οδός για την προεδρία είναι μέσω της λεγόμενης «ζώνης του ήλιου» τεσσάρων αμφίρροπων πολιτειών, δηλαδή της Αριζόνα, της Τζόρτζια και της Βόρειας Καρολίνας −όπου στις αρχές Οκτωβρίου είχε μικρό προβάδισμα ο Ντόναλντ Τραμπ−, αλλά και της Νεβάδα, όπου η Χάρις έχει οριακό πλεονέκτημα. Αυτό το σενάριο φαίνεται πιο δύσκολο, καθώς για να επιτύχει θα πρέπει να κινητοποιήσει μαζικά τις μειονότητες των Αφροαμερικάνων και των Λατίνων. Το σημαντικότερο ζήτημα σε αυτές τις πολιτείες είναι η κατάσταση της οικονομίας, κάτι στο οποίο ο Τραμπ υπερέχει έναντι της Χάρις, με την πλειοψηφία των ψηφοφόρων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση των New York Times να θεωρούν ότι θα ήταν καλύτερος για την οικονομία. Τα σχετικά ποσοστά ήταν 56 έναντι 42 της Χάρις στην Αριζόνα, 54 έναντι 42 στην Τζόρτζια, και 55 έναντι 42 στη Βόρεια Καρολίνα.

Τα διακυβεύματα της κάλπης

Αλλά αυτές οι εκλογές δεν είναι μονοθεματικές. Έτσι, στην Αριζόνα, που βρίσκεται στα σύνορα, από κοντά ακολουθεί ως μείζον ζήτημα η μετανάστευση, ενώ στην Τζόρτζια και τη Βόρεια Καρολίνα, εξίσου, αν όχι και περισσότερο από τη μετανάστευση, απασχολεί τους ψηφοφόρους και το ζήτημα των αμβλώσεων. Έτσι, ο Τραμπ εστιάζει στη μετανάστευση, ενώ η καμπάνια της Χάρις έχει αναγάγει σε βασικό θέμα της εκλογικής διαμάχης τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και την πρόσβαση των γυναικών στην περίθαλψη, καθώς εκτιμά ότι αυτό θα κινητοποιήσει πολλές γυναίκες, και όχι μόνον, να ψηφίσουν.

Την ίδια ώρα, ο Τιμ Γουόλτς θύμισε στο debate των αντιπροέδρων το διακύβευμα για τη δημοκρατία όταν ο Ντόναλντ Τραμπ αρνήθηκε να αποδεχτεί το αποτέλεσμα των εκλογών, κάτι το οποίο προειδοποίησε ότι ετοιμάζεται να κάνει και αυτή τη φορά. Και, βέβαια, οι αποκαλύψεις του ειδικού ανακριτή Τζακ Σμιθ ότι ο Τραμπ κατέφυγε σε εγκληματικές πράξεις στην προσπάθειά του να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών του 2020 περιέχουν νέες ενοχοποιητικές λεπτομέρειες. Ωστόσο, καθώς αυτό το σκάνδαλο βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και τέσσερα χρόνια, η επιρροή του στους ψηφοφόρους έχει ήδη συντελεστεί. 

Το πόρισμα όμως υπενθυμίζει ότι, εκτός από τις εκπλήξεις του Οκτωβρίου, αυτή τη φορά ο απρόβλεπτος παράγοντας μπορεί να εμφανιστεί και τον Νοέμβριο, όταν ο πρώην πρόεδρος πιθανώς να αμφισβητήσει το αποτέλεσμα των εκλογών. Οι υποστηρικτές του ήδη ετοιμάζονται να καθυστερήσουν την καταμέτρηση των ψήφων (στην Τζόρτζια το εκλογικό συμβούλιο έχει ήδη αποφασίσει να την κάνει με το χέρι) και να ζητήσουν επανακαταμέτρηση όπου το αποτέλεσμα είναι οριακό, ενώ η Εθνική Ρεπουμπλικανική Επιτροπή αναμένεται να δρομολογήσει τις περισσότερες από 100 μηνύσεις που έχει καταθέσει προκαταβολικά σε πολιτειακό επίπεδο. Ακόμα και αν αυτές οι μηνύσεις καταπέσουν στα δικαστήρια, ή αν απορριφθούν από το Ανώτατο Δικαστήριο, το διάστημα μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου προβλέπεται να έχει τις δικές του προκλήσεις. Όπως προειδοποίησε ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν, αυτές οι εκλογές μπορεί να μην είναι ειρηνικές.