Καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στρέφουν την προσοχή τους στον πόλεμο στην Ουκρανία, Ιταλία και Ελλάδα προειδοποιούν πως ένας εξίσου σοβαρός κίνδυνος για την ασφάλεια της Ευρώπης αρχίζει να γίνεται ορατός από τη Λιβύη. Οι μεταναστευτικές ροές από τη χώρα αυξάνονται ξανά, ενώ και η Μόσχα ενισχύει την επιρροή της στη βόρεια Αφρική μέσω εξοπλισμών και σχεδίων για νέα ναυτική βάση στο λιμάνι της Τομπρούκ, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Politico.

Η Αθήνα έχει στείλει πολεμικά πλοία στα ανοικτά της Λιβύης για περιπολίες, καθώς βλέπει με ανησυχία τη συνεργασία της Άγκυρας με τις λιβυκές αρχές για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών, που επεκτείνονται μέχρι νότια της Κρήτης. Η ελληνική κυβέρνηση τονίζει πως οι συμφωνίες είναι αυτές παράνομες και αντίθετες με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Ο Ιταλός ΥΠΕΞ Αντόνιο Ταγιάνι χαρακτήρισε τη συνθήκη που διαμορφώνεται στη Λιβύη «μια έκτακτη κατάσταση που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει συλλογικά». Ωστόσο, η πρόσφατη απόπειρα της ΕΕ να παρέμβει διπλωματικά κατέληξε σε φιάσκο. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μετανάστευσης, συνοδευόμενος από υπουργούς Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας, κηρύχθηκε «persona non grata» στη Βεγγάζη και εκδιώχθηκε από το στρατόπεδο του Χαλίφα Χάφταρ.

Εν τω μεταξύ, διπλωμάτης της ΕΕ με γνώση του φακέλου που επικαλείται στην ανάλυσή του το Politico δήλωσε πως η Ρωσία μετατρέπει τη Λιβύη σε «κεντρικό κόμβο» της στρατηγικής της στην Αφρική, με δίκτυα διακίνησης που συμβάλλουν στην καταστρατήγηση των κυρώσεων και εργαλειοποιούν τη μετανάστευση.

Η Ελλάδα, αντιμετωπίζοντας πρωτοφανές κύμα αφίξεων στην Κρήτη εν μέσω τουριστικής σεζόν, ανακοίνωσε έκτακτα μέτρα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης γνωστοποίησε την αναστολή της εξέτασης αιτήσεων ασύλου για όσους φθάνουν από τη Βόρεια Αφρική διά θαλάσσης, για περίοδο τριών μηνών την ώρα που ήδη 9.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους — αριθμός σχεδόν διπλάσιος σε σχέση με το 2024.

Εν τω μεταξύ, η αποστολή πολεμικών σκαφών για την αποτροπή των ροών αμφισβητείται ακόμη και από κυβερνητικούς αξιωματούχους, που προειδοποιούν ότι ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση των ναυαγίων, καθώς οι μετανάστες «μπορεί να πέφτουν σκόπιμα στη θάλασσα για να διασωθούν». Μόνο την τελευταία εβδομάδα, πάνω από 2.000 άτομα έφτασαν στο νησί της Κρήτης. Παράλληλα, η ενίσχυση των μέτρων από την Αθήνα έχει πυροδοτήσει ανησυχίες στην Ιταλία, πως οι ροές θα κατευθυνθούν πλέον στα ιταλικά ύδατα. Η Κομισιόν αναγνώρισε τις «ανησυχητικές εξελίξεις», ωστόσο δεν πρότεινε συγκεκριμένες λύσεις.

Παράλληλα, η Ρωσία εντείνει την παρουσία της στη Λιβύη. Στρατιωτική παρέλαση στη Βεγγάζη αποκάλυψε έναν εκσυγχρονισμό στα οπλικά που προμηθεύεται ο Χάφταρ από τη Μόσχα. Σύμφωνα με ιταλικό πρακτορείο, η Ρωσία σκοπεύει να εγκαταστήσει πυραυλικά συστήματα στη Σέμπχα, στη νότια Λιβύη, με κατεύθυνση την Ευρώπη. Αν και αρκετοί αναλυτές θεωρούν απίθανο να υπάρξει άμεση απειλή, εκτιμούν πως η Ρωσία ήδη χρησιμοποιεί βάσεις στη Λιβύη για λογιστική υποστήριξη επιχειρήσεων στην Αφρική.

Η πιθανότητα η Μόσχα να εκμεταλλευτεί τις μεταναστευτικές ροές, όπως έκανε μέσω Λευκορωσίας στα σύνορα με την Πολωνία, προκαλεί έντονη ανησυχία στις χώρες του Νότου. Πάντως, η χρηματοδότηση φιλορωσικών ομάδων από το Κρεμλίνο δεν είναι εύκολη υπόθεση, εξαιτίας των συνεχιζόμενων, υπέρογκων εξόδων στον πόλεμο της Ουκρανίας.

Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, Ρώμη και Αθήνα φαίνεται να αδυνατούν να πείσουν τους συμμάχους τους να εμπλακούν ενεργά, σημειώνει το Politico. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε τη Λιβύη με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν τον Ιούνιο, σε μία προσπάθεια να ευθυγραμμίσουν τις θέσεις τους. Ωστόσο, Παρίσι και Ρώμη διατηρούν διαφορετικές απόψεις για τις πολιτικές λύσεις. Η Λιβύη δεν αποτελεί προτεραιότητα για τη Γαλλία, που θέλει να ξεχαστούν τα δικά της αποτυχημένα εγχειρήματα στο Μάλι και τον Νίγηρα.

Ακόμη πιο αποκαρδιωτική είναι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην Αφρική από την τελευταία διακήρυξη του ΝΑΤΟ, που υπεγράφη στη Χάγη στις 25 Ιουνίου. Όπως σχολίασε ο αναλυτής Αλεσάντρο Μαρόνε, «κανείς δεν ήθελε να συμπεριληφθούν διχαστικά θέματα», παρατηρώντας πως το ΝΑΤΟ λειτουργεί πλέον με τη νοοτροπία των… «απολύτως ελάχιστων και απαραίτητων» για τη διαμόρφωση της ατζέντας. Και αν αυτή η ερμηνεία ευσταθεί, τότε ο Νότος ενδέχεται να κληθεί απλώς να αποδεχτεί τη δυσάρεστη πραγματικότητα.