Οργάνωσε το ΕΛΙΑΜΕΠ μια κλειστή συζήτηση γύρω από τις πολυσυζητημένες Εκθέσεις Λέττα και Ντράγκι, με βάση τις οποίες υποτίθεται ότι η ΕΕ (σ) κοιτάζει τον εαυτό της στον καθρέφτη, (β) συνειδητοποιεί τα μέχρι και υπαρξιακά προβλήματα που αντιμετωπίζει, (γ) σκέφτεται και αξιολογεί λύσεις και υπερβάσεις. 

Η συζήτηση απευθυνόταν σε ένα περιορισμένο κοινό, ανθρώπων που έχουν κάποιαν εξοικείωση με «τα Ευρωπαϊκά» και βασιζόταν σε Chatham House Rules. Δηλαδή δεν δημοσιοποείται η συζήτηση, ώστε οι συμμετέχοντες να εκφράζονται ελεύθερα^. ή μάλλον δεν υπάρχει αναφορά στο ποιος είπε τι και πώς εκφράστηκε. Εν προκειμένω, η συζήτηση αρθρώθηκε γύρω από κείμενο εργασίας του Αλέκου Κρητικού, κατεξοχήν τεχνογνώστη των Ευρωπαϊκών και ανθρώπου που πείθει ότι διάβασε τις (διεξοδικές, σε Eurospeack) Εκθέσεις και ότι αποκωδικοποιεί «σωστά» την στόχευσή τους. Παρένθεση: η συζήτηση του ΕΛΙΑΜΕΠ διεξήχθη στα ανακαινισμένα γραφεία του ΙΟΒΕ, στο φωτεινό auditorium που «βλέπει» Φιλοπάππου με Ακρόπολη πίσω από την παρεμβαλλόμενη πολυκατοικία: χώρος και κλίμα που προδιαθέτει για ανοιχτή συζήτηση.

Η οποία συζήτηση, να το πούμε εξαρχής, αφού επανειλημμένα στάθηκε στον υπαρξιακό – η επανάληψις, μήτηρ μαθήσεως! – χαρακτήρα των προκλήσεων που έχει σήμερα μπροστά της η Ευρώπη, έτσι όπως συναισθάνεται ότι χάνει έδαφος απέναντι τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Κίνα, είχε τουλάχιστον την προσγείωση να αναγνωρίσει ότι όχι από τις διαγνώσεις, ούτε από τις προτάσεις-συνταγές, αλλά από την εφαρμογή επί του πεδίου θα προκύψει κάτι το ουσιαστικό. Αλλιώς… εκτόνωση δια της αναλύσεως. Και η Έκθεση Λέττα, που στην ουσία ξαναπιάνει το νήμα της ολοκλήρωσης της Εσωτερικής Αγοράς της ΕΕ, και η Έκθεση Ντράγκι που προσεγγίζει περισσότερο το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, αυτό το καταθέτουν/παραδέχονται. [Η ιστορία Εκθέσεων με τις οποίες η ΕΕ πορεύεται είναι μακρά: η Έκθεση Ντελόρ «έφερε» την ΟΝΕ, η Λευκή Βίβλος Κώφιλντ την Ενιαία Αγορά, η Έκθεση Μακ Ντάουελ την ωρίμανση του Κοινοτικού Προϋπολογισμού. Άλλες Εκθέσεις έμειναν στα αζήτητα].

Πλην , η ενθουσιώδης υποδοχή – ιδίως της Έκθεσης Ντράγκι, την οποία η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν έκανε φύλλο-φτερό για να την στείλει υπό μορφήν κατευθυντήριων υποδείξεων/εντολών στους Επιτρόπους «της» για την στόχευση των καθηκόντων τους – καλό θα ήταν να μην μας κρύβει τις αδυναμίες της διαδρομής. Ήδη η Γερμανική αντίδραση στην αναφορά ενός ποσού-στόχου 800 δισ. ευρώ, σε ετήσια βάση, όσον αφορά τις επενδυτικές ανάγκες για «ξεκόλλημα» της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ΕΕ ήταν απότομα αρνητική (χαρακτηριστικό: ενθουσιασμός που την αρνητική εκείνη στάση είχε εκφράσει ο Φιλελεύθερος/FDP υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, ο οποίος λίγο αργότερα απομακρύνθηκε από την Κυβέρνηση Σολτς^. όμως τι ακριβώς θα πει η ενδεχόμενη Κυβέρνηση Συνασπισμού στην αυριανή Γερμανία επί Καγκελαρίου π.χ. Φριντριχ Μερτς;). Αλλά και αν κανείς δεν σταθεί μόνον στην δημόσια χρηματοδότηση – κάπου 200 δισ. ετησίως – βρίσκεται με κονδύλι ίσο, σε βάθος χρόνου, με το περιλάλητο Ταμείο Ανάκαμψης/NextGenEU, πού με τόση ένταση και με νωπή μνήμη πανδημίας «στήθηκε» με βάση κοινό δανεισμό. Το υπόλοιπο ποσό, από ιδιωτικούς πόρους, πόσες/ποιες Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα προθυμοποιούνταν να κινητοποιήσουν, μπροστά στα μεγέθη των Αμερικανικών ψηφιακών γιγάντων ή/και στην κρατικά στηριζόμενη Κινεζική επενδυτική πορεία; Ασφαλώς και δεν αρκεί η … θεσμική συζήτηση περί ενοποίησης των Κεφαλαιαγορών ή περί ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ένωσης (που σέρνεται εδώ και μια δεκαετία, από Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο).

Βαρύτερο το θέμα της μεταστροφής-αλλά-δεν-το-λέμε-ευθέως της πολιτικής ανταγωνισμού της ΕΕ, κατά τρόπο που να αφήνει λίγο στην σκιά τον έλεγχο των συγχωνεύσεων και της κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης (επιτρέποντας την λειτουργία «Ευρωπαϊκών πρωταθλητών»)^. ακόμη βαρύτερο το θέμα των κρατικών ενισχύσεων, που η πλαισίωση/αποθάρρυνσή τους έρχεται τώρα να αμφισβητηθεί υπό την πίεση του Αμερικανικού Inflation Reduction Act – να δούμε το αύριο, επί Τραμπ! – και των Κινεζικών έμμεσων επιδοτήσεων – να δούμε τι θα γίνει με την συνέχεια του χαρωπού εμπορικού πολέμου. Και στα δυο επίπεδα, η συζήτηση είναι «ευκολότερη» όταν γίνεται με θεσμικά εργαλεία – όπου, σε κάθε στροφή, προκύπτει το θέμα της συνολικής απομάκρυνσης από τον κανόνα της πλειοψηφίας, για τον οποίο … κανείς δεν δείχνει να συνειδητοποιεί το πόσο εύκολα ξεβάφει/bleaches η συζήτηση στα φορολογικά και κοινωνικοασφαλιστικά, όπου ο σκληρός πυρήνας της οικονομικής κυριαρχίας ανθίσταται – παρά όταν πάει να προχωρήσει στις προϋποθέσεις εφαρμογής επί του πεδίου. (Γι  αυτό η συζήτηση Λέττα πορεύεται ευκολότερα από την συζήτηση Ντράγκι, άλλωστε).

Να σημειωθεί ότι σε αρκετές στροφές η ανάλυση αγγίζει το κουτί της Πανδώρας που αποτελεί το θέμα της αμυντικής βιομηχανίας/του Ευρωπαϊκού επανεξοπλισμού/της προσαρμογής της Ευρώπης (ΕΕ+) στην διαφαινόμενη πραγματικότητα άμεσης υποχώρησης της Αμερικανικής στήριξης της Ουκρανίας, αλλά και της αμφίβολης πειστικότητας της ομπρέλας του ΝΑΤΟ επί Τραμπ… Όμως το Κουτί της Πανδώρας δεν υπήρξε ποτέ ευχάριστη υπόθεση, βλέπετε.

Έτσι λοιπόν, φθάνει κανείς σε μιαν άλλη Έκθεση, κι αυτή πρόσφατη παραγγελιά της εποχής φον ντερ Λάϊεν: στην Έκθεση Νιινίστου («Ασφαλέστεροι μαζί: Το μονοπάτι προς μια πλήρως προετοιμασμένη Ένωση»). Πρώην Πρόεδρος της Φινλανδίας, ο Σαούλ Νιινίστου έρχεται εδώ να μιλήσει για την ανάγκη της Ευρώπης «να χτίσει ανθεκτικότητα» σε ένα νέο περιβάλλον κινδύνων και ανασφάλειας. Ασφαλώς των διαφόρων καταστροφών και κλιματικών κοκ απειλών^. όμως το βαρύτερο αντικείμενό του είναι οι γεωπολιτικές απειλές – από την αμυντική ετοιμότητα μέχρι τις ασύμμετρες απειλές (ό,τι κι αν είναι οι τελευταίες). Την είδαμε ήδη την νοοτροπία αυτή, της επίσεισης κινδύνων και απαίτησης ετοιμότητας, στις πρόσφατες επείγουσες προειδοποιήσεις στον πληθυσμό σε χώρες από την Γερμανία μέχρι Σουηδία, για … προμήθειες 3 ημερών και άλλα αντίστοιχα.

Πάντως, αν η διαχείριση της ανταγωνιστικότητας κατά Ντράγκι και της παράλληλης πορείας Λέττα είναι ένα πράγμα, η διαχείριση της απειλής/του φόβου κατά Νιινίστου είναι άλλης τάξεως ζήτημα! Αυτό, άλλωστε, εξηγεί και  την ευκολία με την οποία αδιάθετα κονδύλια των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Ανάκαμψης διεκδικούν ζωηρά ανακατεύθυνσή τους προς μορφές κοινής αμυντικής πολιτικής. Πέρα, δηλαδή, από την πιο «εύκολη» σοφία Ντράγκι για κοινές προμήθειες Ευρωπαϊκών αντί εισαγόμενων από τρίτες χώρες (=Αμερικανικών, πείτε το αυτότώρα στην Διοίκηση Τραμπ!) οπλικών συστημάτων.

Υπάρχει όμως και μια άλλη, ακόμη πιο εύκολα λησμονούμενη Έκθεση – ας μας επιτραπεί να την αναφέρουμε ως Έκθεση Διαμαντοπούλου, αν και η Άννα Δ. προσεκτικά την αναφέρει ως Έκθεση της Επιτροπής «Σοφών για το Μέλλον της Κοινωνικής Προστασίας και του Κράτους Πρόνοιας στην ΕΕ» (ηλικίας 11 μηνών, ήδη). Η αλήθεια είναι ότι και στο δίπολο Λέττα/Ντράγκι μπορεί να βρει κανείς στοιχεία από την αλήστου μνήμης Πολιτική Συνοχής της ΕΕ – περιφερειακής και κοινωνικής συνάμα. Για παράδειγμα, η έννοια του δικαιώματος των ανθρώπων να μένουν στον τόπο τους/the right to stay,  υπό την έννοια ότι θα χρειαστεί πρόσθετη προσπάθεια περιφερειακής ανάπτυξης, προκειμένου να υπάρχουν θέσεις εργασίας (και κοινωνικές συνθήκες) που να μην «επιβάλλουν» πλέον την εσωτερική ή και δι-Ευρωπαϊκή μετανάστευση. Όμως η αντίληψη του παλιού εκείνου Κράτους Πρόνοιας – που, θυμηθείτε, αποτελούσε τον πυρήνα του Ευρωπαϊκού μοντέλου – έτσι όπως επαναφέρεται από την Έκθεση Διαμαντοπούλου, με αναφορές στην ανάγκη στήριξης των ανθρώπων από την βρεφική ηλικία και μέχρι τα γεράματα, με έμφαση και στην εκπαίδευση ή/και το αστικό περιβάλλον, ηχεί σαν μια μάχη οπισθοφυλακής. 

Μια ωραία μάχη οπισθοφυλακής, μπροστά στον οδοστρωτήρα της έκκλησης για ανταγωνιστικότητα και της διαχείρισης φόβου.