Η κεντρικότερη ανάμνηση από την πρώτη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ είναι μια ανάμνηση χάους και μνησικακίας. Τη συγκεφαλαίωσε το ντροπιαστικό τέλος της Προεδρίας του, τότε δηλαδή που εμψύχωνε τους υποστηρικτές του να καταλάβουν εξ εφόδου το Καπιτώλιο προκειμένου να κρατήσουν τον ίδιο στην εξουσία. Έκτοτε ο Ντόναλντ Τραμπ πέρασε από μια μετεκλογική διαδικασία μομφής εναντίον του σε ποινικές διώξεις, ενώ δεν αποκλείεται η προοπτική και άλλων διώξεων εναντίον του στο μέλλον. Έμμονη ιδέα δείχνει να έχει γίνει για τον πρώην Πρόεδρο το να κριθεί εκ νέου η εκλογική αντιπαράθεση που έχασε το 2020: «Εγώ είμαι η δικαίωσή σας», διακήρυξε σε κοινό οπαδών του. «Εγώ είμαι η εκδίκησή σας».

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο πιθανότερος νικητής στη διεκδίκηση του χρίσματος των Ρεπουμπλικάνων το 2024. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι νίκη του στις εκλογές θα οδηγήσει σε ακόμα περισσότερο χάος – αυτή τη φορά, δε, χωρίς τους «ενήλικους» οι οποίοι, όπως αποδεικνύεται, είχαν συγκρατήσει το εύκολα παρασυρόμενο αφεντικό τους. Και όμως: τώρα ένα σώμα επαγγελματιών της λογικής «America First» είναι αφοσιωμένοι στη δημιουργία οργανωτικής δομής που θα εξασφαλίσει ότι η θητεία Τραμπ-2 θα είναι πιο πειθαρχημένη και θα στρέφεται προς το αποτέλεσμα. Αυτοί ακριβώς είναι που του ανοίγουν τον δρόμο και δεν θα έπρεπε να υποτιμώνται οι προσπάθειές τους.

Έμπειροι καταστροφείς

Σε αντίθεση με τους ανοργάνωτους εξεγερμένους που κατέλαβαν τον Λευκό Οίκο το 2016, οι βετεράνοι της πρώτης θητείας Τραμπ ανέλαβαν εδώ και χρόνια μια οργανωτική προσπάθεια – μπορεί να είναι ακόμα πολύ νωρίς στην προεκλογική προετοιμασία, αλλά οι λεπτομέρειες αυτής της οργάνωσης εντυπωσιάζουν. Προγράμματα πολιτικής δράσης χιλιάδων σελίδων καταγράφουν ιδέες που παλιότερα θα ακούγονταν ξεκούδουνες για τους ρεπουμπλικανικούς κύκλους,  ήδη όμως αποτελούν την ορθοδοξία: να αποπερατωθεί ο φράχτης στα σύνορα∙ να αυξηθούν οι δασμοί (έναντι εχθρών και έναντι φίλων)∙ να μονιμοποιηθούν οι μειώσεις φόρων (χωρίς πρόνοια για χρηματοδότησή τους)∙ να καταργηθεί η αυτόματη απονομή ιθαγένειας σε όσους γεννήθηκαν στις ΗΠΑ. Έχουν εκφράσει δυσπιστία προς το ΝΑΤΟ, ενώ δεσμεύονται να «τερματίσουν τον πόλεμο κατά των ορυκτών καυσίμων» με την αναίρεση όσων μέτρων πολιτικής έχουν σχεδιαστεί προκειμένου να τεθούν φραγμοί στην κλιματική αλλαγή.

Παράλληλα με αυτές τις προτάσεις, υπάρχει όμως και κάτι που υπόσχεται επαναστατική αλλαγή στην ίδια τη διακυβέρνηση. Οι Ρεπουμπλικάνοι αυτοί θεωρούν ότι  θα μπορέσουν να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους μόνο αν πρώτα ξεδοντιάσουν το βαθύ κράτος – με το να επιτραπεί η απόλυση δεκάδων χιλιάδων ανώτερων δημοσίων λειτουργών. Γύρω στις 50.000 στελέχη θα μπορούσαν να βρεθούν πλέον εκτεθειμένα σε αναιτιολόγητη απόλυση σύμφωνα με προτεινόμενο νέο σχέδιο για τη δημόσια διοίκηση.

Την ίδια στιγμή, προκειμένου να συμπληρώσουν τις θέσεις για χιλιάδες πολιτικά οριζόμενα στελέχη στην κορυφή της δημόσιας διοίκησης των ΗΠΑ, οι οπαδοί του «America First» δημιουργούν ένα «LinkedIn συντηρητικών» με υποψηφίους των οποίων η πίστη έναντι του Ντόναλντ Τραμπ είναι αδιαμφισβήτητη − ακόμα και αμφιβολίες να έχει εκφράσει κανείς σχετικά με την έφοδο στο Καπιτώλιο (στις 6 Ιανουαρίου του 2021)  αρκεί για να βρεθεί  αποκλεισμένος. Τίποτε απ’ όλα αυτά, σημειωτέον, δεν αποτελεί κάποιου είδους μυστική συνωμοσία: όλα σχεδιάζονται ανοιχτά και ομολογημένα.

Επίθεση στη δημόσια διοίκηση

Οι οπαδοί αυτής της προσέγγισης εξηγούν ότι η προτεινόμενη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης αποτελεί υπόσχεση για βελτίωση της δημοκρατικής λειτουργίας, καθώς αποτρέπει τη μη-εκλεγμένη γραφειοκρατία από το να πνίγει το πρόγραμμα εκλεγμένου Προέδρου − μπορεί το σύστημα των θεσμικών αντίβαρων/checks-and-balances να αποτελεί βασικό στοιχείο της συνταγματικής τάξης των ΗΠΑ, πλην όμως η δημόσια διοίκηση δεν αποτελεί έναν από τους κλάδους της πολιτείας που κατοχυρώνονται συνταγματικά.

Το επιχείρημα αυτό δεν στέκει. Μια πρώτη αντίκρουση έχει πρακτικό χαρακτήρα. Ένα τέτοιο άδειασμα σημαντικού ανθρώπινου δυναμικού από τη δημόσια διοίκηση των ΗΠΑ θα συνέπιπτε με τη διεύρυνση της κρατικής δράσης στην αμερικανική οικονομία – πράγμα που αυξάνει περισσότερο παρά ποτέ την ανάγκη να υπάρχει μια αξιόπιστη γραφειοκρατία. Η διακυβέρνηση μιας σύγχρονης χώρας απαιτεί εμπειρία στα διοικητικά καθήκοντα, στα οικονομικά, στις διεθνείς σχέσεις και στις επιστημονικές εφαρμογές. Άμα τα στελέχη του δημοσίου δεν μπορούν να αντικρούσουν τις πιο παλαβές από τις προτάσεις των πολιτικά οριζόμενων προϊσταμένων λόγω του φόβου απόλυσης, τότε η εφαρμοζόμενη πολιτική θα σαπίσει από μέσα.

Μια δεύτερη αντίρρηση έχει πολιτικό χαρακτήρα. Ένας ενδεχόμενος μελλοντικός Πρόεδρος των Δημοκρατικών, ο οποίος θα διέθετε αυτοκρατορικές εξουσίες και δεν θα βρισκόταν αντιμέτωπος με τους περιορισμούς της πραγματικότητας δεν θα ήταν επιθυμητή προοπτική ούτε για τους Ρεπουμπλικάνους. Ένας από τους λόγους που οδήγησαν –τον 19ο αιώνα– στην επαγγελματοποίηση του αμερικανικού γραφειοκρατικού μηχανισμού ήταν ακριβώς να αποκτήσει το πλοίο του Κράτους αρκετό έρμα, ώστε να μπορεί να πλέει με ασφάλεια από τη μια Προεδρία στην επόμενη.

Μια τρίτη αντίκρουση είναι ότι τέτοιου είδους αλλαγές θα έδιναν στον πανίσχυρο πλέον Πρόεδρο τον άμεσο έλεγχο του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Αν διέθετε πλέον τη δυνατότητα να απολύει όλους όσοι ενδεχομένους θα διαφωνούσαν, η κυβέρνηση θα μπορούσε να διαγράψει την ίδια την έννοια του κράτους δικαίου. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η τραμπική μνησικακία θα λάμβανε πλέον τη μορφή απτής εκδίκησης. Μια τέτοια προοπτική θα πρέπει να ανησυχεί κάθε Αμερικανό.

Δυσοίωνα σενάρια

Καθώς έχει συναντήσει αντίσταση από προηγούμενους επικεφαλής της εισαγγελίας, πρώτιστο κριτήριο επιλογής για τον επόμενο [Σημ: στις ΗΠΑ, ο attorney general, επικεφαλής της ομοσπονδιακής εισαγγελικής αρχής, ορίζεται από τον Πρόεδρο] θα είναι να διαθέτει ευλύγιστη σπονδυλική στήλη: προθυμία να πνίγει έρευνες που εμπλέκουν τον Πρόεδρο και τους συμμάχους του, συν προώθηση αντίστοιχων ερευνών εις βάρος των (πολλών) πραγματικών ή φανταστικών πολιτικών εχθρών του Προέδρου. Μολονότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα είχε αληθινό συμφέρον να συνεχίσει να πυροδοτεί τη δυσπιστία προς το αμερικανικό εκλογικό σύστημα –το Σύνταγμα αποκλείει τρίτη προεδρική θητεία– η ανάγκη του να δικαιωθεί για την «κλεμμένη νίκη» του στις κάλπες το 2020 (αυτή είναι η γραμμή του) μπορεί να τον κάνει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.

Άμα οι Ρεπουμπλικάνοι κερδίσουν την πλειοψηφία και στα δύο σώματα του Κογκρέσου –πράγμα πιθανόν– τότε κανείς στην Κυβέρνηση ή στα νομοθετικά σώματα δεν θα μπορεί να σταματήσει τον Ντόναλντ Τραμπ. Ούτως ή άλλως, οι περισσότεροι από εκείνους που θα βρεθούν σε θέσεις εξουσίας θα έχουν ήδη καταθέσει δημοσίως την άποψή τους ότι η επίθεση κατά του Καπιτωλίου ήταν νομιμοποιημένη. Τα ομοσπονδιακά δικαστήρια θα απομείνουν ένα από τα τελευταία προπύργια ανεξαρτησίας και νομικής γνώσης στο αμερικανικό σύστημα. Πλην, όμως, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς δεν θα βρεθούν –και αυτά– υπό μόνιμη επίθεση.

Αν λοιπόν αυτές οι προσεκτικά σχεδιασμένες κινήσεις υλοποιηθούν στην πράξη, τότε οι ΗΠΑ θα έχουν ακολουθήσει την Πολωνία και την Ουγγαρία στον δρόμο που οδηγεί στην ανελεύθερη δημοκρατία. Η αλήθεια είναι,  βέβαια, ότι οι Αμερικανοί διαθέτουν περισσότερες εγγυήσεις να μην καταλήξουν να ολισθαίνουν κατά τέτοιο τρόπο – διαθέτουν αιώνες δημοκρατικής ιστορίας, αλλά και μιντιακό περιβάλλον με ισχυρότερη φωνή και με αποκεντρωμένη λειτουργία. Πλην όμως αυτές οι εγγυήσεις είναι πιο αδύναμες σε σχέση με το παρελθόν.

Επιπλέον, αν αυτοί οι σχεδιασμοί προχωρήσουν, πολλοί Αμερικανοί θα βρεθούν σε χειρότερη κατάσταση: η εμπιστοσύνη στους θεσμούς και ο ρόλος του κράτους δικαίου θα έχουν υποχωρήσει, ενώ η χώρα θα καταλήξει ακόμα πιο διχασμένη.

Ντόναλντ, ο αυτοκρατορικός

Κάποιοι ίσως αναζητήσουν την καθησυχαστική σκέψη ότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα επικρατήσει στις προκριματικές εκλογές, ή ότι εν συνεχεία θα ηττηθεί στις Προεδρικές. Ίσως –επιπλέον– τα ανώτερα στελέχη που θα υποδείξει δεν θα εγκριθούν από το Κογκρέσο, ίσως αυτός ο αυτοκράτορας της αποδιοργάνωσης θα κατορθώσει να σαμποτάρει τους σχεδιασμούς των ίδιων του των υποστηρικτών. Μια τέτοια τοποθέτηση θα αποτελούσε ασύγγνωστη επανάπαυση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι το πιθανότερο να κερδίσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων, και τούτο σε μια χώρα όπου οι Προεδρικές εκλογές κρίνονται εν συνεχεία για μερικές δεκάδες χιλιάδες ψήφους. Άμα νικήσει, τότε η ομάδα εμπείρων καταστροφέων που διαθέτει θα προωθήσει τις εκρηκτικές του ιδέες. Θα ξεκινήσει η αποδόμηση της δημόσιας διοίκησης των ΗΠΑ.

Και από τα χαλάσματα θα αναδυθούν οι ματαιόδοξες και τυραννικές ιδιόρρυθμες επιθυμίες ενός αυτοκρατορικού Προέδρου.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com