Τις νύχτες στο Κίεβο και σε άλλες ουκρανικές πόλεις, η προειδοποίηση ακούγεται δυνατά από τα μεγάφωνα πριν από κάθε επίθεση: «Συναγερμός αέρος στην πόλη. Μεταβείτε στο καταφύγιο». Ακολουθεί ο χαρακτηριστικός βόμβος των ρωσικών drones, ο θόρυβος των αντιαεροπορικών συστημάτων και εκρήξεις.

Αυτά είναι τα διαβόητα drones-καμικάζι που εκρήγνυνται κατά την πρόσκρουση και μέσα σε ελάχιστο χρόνο αποδείχθηκαν βασικό εργαλείο του σύγχρονου πολέμου. Όμως δεν είναι μόνο αυτά τα drones που χρησιμοποιούνται σε εχθροπραξίες και αποστολές δολιοφθοράς: στη δυτική Ευρώπη, πολύ μακριά από την Ουκρανία, άγνωστης προέλευσης «άοπλα» drones εντοπίζονται να πετούν συχνά γύρω από αεροδρόμια, στρατιωτικές βάσεις και ενεργειακές υποδομές. Πολλές χώρες του ΝΑΤΟ υποψιάζονται ότι πρόκειται για αποστολές «υβριδικού πολέμου» της Ρωσίας, που δοκιμάζουν τα αμυντικά αντανακλαστικά των κρατών που στηρίζουν την Ουκρανία.

Πρόσφατες θεάσεις στην Πολωνία, στο Βέλγιο και στη Δανία έχουν προκαλέσει αναστάτωση. Η πιο ανησυχητική συγκυρία καταγράφηκε στις 9 Σεπτεμβρίου, όταν περίπου 20 ρωσικά drones διέσχισαν τον ουκρανικό εναέριο χώρο και μπήκαν στην Πολωνία, υποχρεώνοντας τέσσερα αεροδρόμια να κλείσουν για λόγους ασφαλείας. Μαχητικά του ΝΑΤΟ απογειώθηκαν, κάποια drones καταρρίφθηκαν, άλλα συνετρίβησαν σε διάφορες περιοχές. Ήταν από τις σοβαρότερες παραβιάσεις ΝΑΤΟϊκού εναέριου χώρου από την αρχή του πολέμου.

Γι’ αυτό η συζήτηση για μια ενιαία «αντι-drone ασπίδα» στην Ευρώπη φουντώνει. Ειδικοί σχεδιάζουν ένα πολυεπίπεδο σύστημα με ραντάρ, αισθητήρες, κεραίες παρεμβολών και οπλικά συστήματα, από τις Βαλτικές χώρες μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο ένα πλήρως λειτουργικό «τείχος» έως το 2027.

Τα drones που απασχολούν την Ευρώπη δεν είναι τα μικρά, αυτοσχέδια φονικά συστήματα που χρησιμοποιούνται στα χαρακώματα. Είναι τα μεγαλύτερα, ικανά να πετούν πάνω από 1.000 χλμ. Η Ρωσία αρχικά εισήγαγε τα Shahed-136 από το Ιράν, πλέον κατασκευάζει τα δικά της Geran-2 – κάποια από αυτά ήταν μεταξύ όσων έπεσαν στην Πολωνία.

Την ίδια ώρα, την Ευρώπη απασχολεί και ένα άλλο είδος σμήνους: τα «ανώνυμα», πολιτικά drones που εντοπίζονται γύρω από ευαίσθητες υποδομές, συχνά μέσα στη νύχτα. Στο Βέλγιο, όπου βρίσκονται τα κεντρικά του ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το χρηματοπιστωτικό κέντρο Euroclear, υπήρξαν επανειλημμένες εμφανίσεις. Το ίδιο και στη Δανία, τη Νορβηγία, τη Γερμανία και τη Λιθουανία. Δεν φέρουν εκρηκτικά και δεν υπάρχει απόδειξη για την προέλευση ή τον χειριστή τους, αλλά δυτικές υπηρεσίες θεωρούν πιθανό η Μόσχα να χρησιμοποιεί «μεσάζοντες» για να τα απογειώνει από ξηρά ή θάλασσα, προκαλώντας αναστάτωση και συλλέγοντας πληροφορίες. Το Κρεμλίνο αρνείται κάθε ανάμειξη.

Το Λονδίνο έχει ήδη στείλει ειδικούς της RAF στο Βέλγιο για να ενισχύσουν τις αντι-drone άμυνες της χώρας. Αν και τα συγκεκριμένα drones είναι άοπλα, αποτελούν κίνδυνο για την πολιτική αεροπορία και πιθανή απειλή παρακολούθησης.

Σε κάθε περίπτωση, περιστατικά όπως αυτά αποδεικνύουν πως το σχέδιο ενός «τείχους drones» δεν αποτελεί πανάκεια. Η τεχνολογία εντοπισμού και αναχαίτισης είναι σύνθετη: απαιτεί συνδυασμό αισθητήρων, εναέριων και επίγειων ραντάρ. Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι «hard kill» – κατάρριψη με πυρά, πυραύλους ή λέιζερ – ή «soft kill», δηλαδή ηλεκτρονική παρεμβολή. Ορισμένες τεχνικές παρεμβολής όμως δεν λειτουργούν σε μεγάλες αποστάσεις, ενώ η κατάρριψη δεκάδων ή εκατοντάδων drones απαιτεί τεράστιους πόρους.

Το κόστος αποτελεί μεγάλο εμπόδιο. Όπως επισημαίνουν ειδικοί σε ευρωπαϊκά think tanks, η πραγματική πρόκληση είναι το «μέτωπο» που πρέπει να καλυφθεί: χιλιάδες χιλιόμετρα από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Απαιτούνται εκατοντάδες διαφορετικά ραντάρ, δαπανηρά συστήματα αναχαίτισης, προσωπικό σε 24ωρη επιφυλακή.

Παρά τα εμπόδια ωστόσο, όλοι συμφωνούν πως όσο οι αεροπορικές απειλές πολλαπλασιάζονται, η ανάγκη για ενιαία ευρωπαϊκή αεράμυνα θα γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική στα όρια της «απόλυτης προτεραιότητας« όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ, ναύαρχος Τζιουζέπε Κάβο Ντραγκόνε. Το πρώτο κομμάτι της αντι-drone ασπίδας αναμένεται να ενεργοποιηθεί μέσα στους επόμενους μήνες, αλλά η συζήτηση για το πόσο αποτελεσματικό θα είναι αυτό το τείχος μόλις ξεκινά.