Αν δεν έχει γίνει σαφές μέχρι τώρα, η αμερικανική δημοκρατία, και μαζί η διεθνής ισχύς των Ηνωμένων Πολιτειών, βρίσκονται σε σημείο καμπής. Η απόπειρα δολοφονίας του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου Ντόναλντ Τραμπ λίγο έλειψε να εκτροχιάσει την προεκλογική περίοδο, ενώ πυροδότησε φόβους για περαιτέρω πολιτική βία και εκκλήσεις και από τα δύο κόμματα για ενότητα και μείωση της έντασης.

Και τρεις εβδομάδες μετά το καταστροφικό για την υποψηφιότητά του προεδρικό debate, ο πρόεδρος Μπάιντεν πείστηκε να αποσυρθεί από την κούρσα για την προεδρία, υποστηρίζοντας την αντιπρόεδρο Κάμαλα Χάρις για το χρίσμα των Δημοκρατικών. Σε μία πρωτοφανή κίνηση, που χαρακτηρίζεται ιστορική, ο Μπάιντεν ανακοίνωσε με επιστολή του την απόφασή του να αποσυρθεί από τη διεκδίκηση του χρίσματος που ήδη είχε εξασφαλίσει στις προκαταρκτικές εκλογές του κόμματος. Καλώντας το κόμμα του να ενωθεί για τη νίκη, ο ίδιος άνοιξε τη διαδικασία για την επιλογή ενός άλλου υποψηφίου στο συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος τον Αύγουστο.

Από την πλευρά του, ο πρώην πρόεδρος Τραμπ έχει καταφέρει να ελέγξει απόλυτα το κόμμα του. Και μπορεί ο πρόεδρος Μπάιντεν να επιχείρησε να κατευνάσει τα πνεύματα με ένα ενωτικό διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό, αυτό όμως δεν αρκεί για να επουλωθεί το διχαστικό κλίμα όταν το διακύβευμα είναι τόσο υψηλό, οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων έχουν αποκρυσταλλωθεί, και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τόσο κοντά τα δύο κόμματα − ανεξαρτήτως του ποιος θα είναι ο Δημοκρατικός υποψήφιος.

Η ατζέντα στον δρόμο προς τις εκλογές 

Οι Δημοκρατικοί επιμένουν ότι ο πρώην πρόεδρος συνιστά απειλή για την αμερικανική δημοκρατία, ενώ από την πλευρά του ο Τραμπ επέλεξε για αντιπρόεδρο τον πολιτικό που έσπευσε να κατηγορήσει τον Μπάιντεν ως ηθικό αυτουργό της επίθεσης εναντίον του. Πρόκειται βέβαια για τον 39χρονο γερουσιαστή του Οχάιο Τζέι Ντι Βανς, ο οποίος έγραψε στο X ότι ήταν η ρητορική του Μπάιντεν, ότι ο Τραμπ «είναι ένας αυταρχικός φασίστας τον οποίο πρέπει να σταματήσουμε με κάθε κόστος», η οποία «οδήγησε ευθέως» στην απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Τραμπ. Τι κι αν τα κίνητρα του δράστη ήταν ακόμη άγνωστα, τα γεγονότα των τελευταίων τεσσάρων ετών εξακολουθούν να δηλητηριάζουν το πολιτικό κλίμα.

Πάντως, η απόπειρα εναντίον του Τραμπ φαίνεται ότι επιτάχυνε τις εξελίξεις στο Δημοκρατικό Κόμμα, καθώς ενέτεινε τις πιέσεις στον πρόεδρο Μπάιντεν να αποσυρθεί από την εκλογική μάχη. Κι ενώ ο Μπάιντεν υποστήριξε τη Χάρις για λόγους αρχής αλλά και ουσίας, καθώς ως αντιπρόεδρός του είναι η πλέον αναγνωρίσιμη αλλά και η καταλληλότερη να χτίσει πάνω στην κληρονομιά του, η ίδια δήλωσε ότι θα δώσει τη μάχη για να κερδίσει το χρίσμα στο συνέδριο. Κι ενώ είναι ακόμη αβέβαιο αν θα έχει ανταγωνισμό εκεί, καθώς η ηγεσία του κόμματος μένει να τοποθετηθεί, δημογραφικά σημαντικές ομάδες του κόμματος, όπως οι γυναίκες και οι μαύροι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι, ήδη στηρίζουν την υποψηφιότητά της. Από την πλευρά τους, οι δημοσκόποι θεωρούν ότι η απόσυρση Μπάιντεν ανοίγει τον δρόμο για μία νίκη που φαινόταν χαμένη, ή έστω πολύ δύσκολη, καθώς η απόπειρα εναντίον του Τραμπ φάνηκε να διευρύνει το προβάδισμα που είχε σε κρίσιμες πολιτείες, οι οποίες αναμένεται να κρίνουν το αποτέλεσμα των εκλογών.

Μία προεδρία Χάρις αναμένεται να συνεχίσει την ατζέντα Μπάιντεν τόσο στην εξωτερική όσο και στην εσωτερική πολιτική − κάτι που αναδεικνύει την ανάγκη το Δημοκρατικό Κόμμα να υπεραμυνθεί του έργου της προεδρίας Μπάιντεν, να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους του και να πείσει τους αναποφάσιστους σε τρεις κρίσιμες πολιτείες: το Μίσιγκαν, το Γουισκόνσιν και την Πενσιλβάνια.

Σε αυτό το πλαίσιο, πολιτικές στήριξης της εργατικής και μεσαίας τάξης, αλλά και η αποτροπή μίας μεταναστευτικής ή άλλης κρίσης θα είναι θετικές για τους Δημοκρατικούς. Αντίστοιχα, στο εξωτερικό ο τερματισμός του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και η ανθρωπιστική στήριξη των αμάχων θα λειτουργούσε υπέρ του κόμματος, καθώς οι Αραβοαμερικανοί μπορεί να κάνουν τη διαφορά στην κάλπη σε πολιτείες όπως το Μίσιγκαν. Και βέβαια η στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία και η έμφαση στους διεθνείς κανόνες και τη διατλαντική συνεργασία αναμένεται να συνεχιστούν επί οποιουδήποτε Δημοκρατικού υποψηφίου, ιδιαίτερα δε της Χάρις, που μάλιστα έχει στενές σχέσεις με την ελληνοαμερικανική κοινότητα.

Όσο για τον Τραμπ, μετά την απόπειρα υπόσχεται μία θετική ατζέντα για το μέλλον. Ωστόσο, επέλεξε έναν συνυποψήφιο που υιοθετεί πλήρως τη ρητορική και ατζέντα του Τραμπ, σφραγίζοντας την αλλαγή της πολιτικής φυσιογνωμίας του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ο Βανς υπερθεματίζει στην ιδεολογία που θέλει «Πρώτα την Αμερική» και εφόσον καταφέρει να αποφύγει την τύχη των προηγούμενων συνεργατών του Τραμπ, μπορεί να καταστεί ακόμη και ο διάδοχος του πολιτικού του κινήματος.

Τι θα σήμαινε μια νίκη Τραμπ-Βανς

Μία νίκη του συνδυασμού Τραμπ-Βανς θα σηματοδοτήσει τη στροφή σε μία προστατευτική πολιτική με τάσεις απομονωτισμού. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική αναμένεται να εστιάσει στον ανταγωνισμό με την Κίνα, με σκληρά εμπορικά μέτρα, όπως δασμούς 60% στα κινεζικά προϊόντα και επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ αλλά και την αμερικανική ενέργεια (πλην της πράσινης, για την οποία ο Τραμπ έχει προειδοποιήσει ότι θα αποσύρει τα κίνητρα). Παράλληλα, θα πρέπει να αναμένεται μία πιο σκληρή γραμμή απέναντι στο Ιράν και όσους προμηθεύονται ιρανικό πετρέλαιο, αλλά όχι και ρωσικό.

Κι ενώ θα οξύνει το κλίμα με την Κίνα, παράλληλα αναμένεται να δοκιμάσει τη διατλαντική συμμαχία, όπου οι πιέσεις για αύξηση των αμυντικών δαπανών αναμένεται να ενταθούν. Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί ότι θα επαναξιολογήσει τον ρόλο και τη λειτουργία του ΝΑΤΟ και τη συμμετοχή των ΗΠΑ σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Παράλληλα, είναι γνωστή η απέχθειά του για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως διαπραγματευτικό εταίρο και φορέα πολιτικής, προτιμώντας να συναλλάσσεται με κάθε χώρα ξεχωριστά. 

Ως πρόεδρος, αναμένεται να ρίξει στην Ευρώπη την ευθύνη (και το κόστος) της άμυνας της Ουκρανίας, ενώ ο ίδιος έχει δηλώσει ότι θα σταματούσε τον πόλεμο σε 24 ώρες. Ο Βανς δεν έχει αφήσει ψευδαισθήσεις για το πώς θα γίνει αυτό, τονίζοντας ότι η Ουκρανία θα πρέπει να αποδεχθεί την απώλεια της εδαφικής της κυριαρχίας στις περιοχές που έχει καταλάβει η Ρωσία. Όσο για τη Μέση Ανατολή, η στήριξη του Τραμπ προς το Ισραήλ στον πόλεμο της Γάζας είναι χωρίς όρους, ενώ πλέον δεν θεωρεί εφικτή τη λύση των δύο κρατών.

O νέος κόσμος και η Ελλάδα

Αυτά προδιαγράφουν μία περίοδο περαιτέρω έξαρσης του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων επί Τραμπ, με εξασθένιση της διατλαντικής συμμαχίας και υπονόμευση των διεθνών οργανισμών και κανόνων που συνιστούσαν το βασικό πλαίσιο της μεταπολεμικής παγκόσμιας τάξης. Και αν οι Αμερικανοί συνεχίσουν να αποσύρονται, δεν αποκλείονται περιφερειακές συγκρούσεις καθώς οι αναθεωρητικές δυνάμεις βρίσκουν έδαφος να δοκιμάσουν την επιβολή της ατζέντας τους.

Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για την Ελλάδα, καθώς μία σύγκρουση με την Τουρκία θα ανέτρεπε τη βάση πάνω στην οποία στηρίζονται οι εξαιρετικές της σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες: τη συνεργασία για την ασφάλεια στην περιοχή. Αν και στην πρώτη θητεία Τραμπ οι διμερείς σχέσεις αποδείχθηκαν ανθεκτικές, σήμερα αυτές βασίζονται σε πολιτικές που ενδεχομένως να ανατραπούν σε λίγους μήνες: τη στήριξη της Ουκρανίας στη μάχη για την εθνική της κυριαρχία, την έμφαση στην ενότητα και ενίσχυση του ΝΑΤΟ, τις αρχές της διεθνούς έννομης τάξης και της φιλελεύθερης δημοκρατίας, την προτεραιότητα στην ενεργειακή ασφάλεια και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, μπορεί η συμμαχία με τη χώρα μας να απολαμβάνει διακομματικής στήριξης στο Κογκρέσο, αλλά μία νέα θητεία Τραμπ θα δοκιμάσει την πολιτική συναίνεση στην Ελλάδα σχετικά με τη στρατηγική αξία των στενότερων διμερών σχέσεων.

Αντιθέτως, μια εκλογή Χάρις, με την έμφαση στην ανάσχεση της Ρωσίας που θα δώσει εκείνη, αναμένεται να αξιοποιήσει περαιτέρω τον στρατηγικό ρόλο της Ελλάδας για την ενίσχυση του ΝΑΤΟ και της ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή, από την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη μέχρι τις σχέσεις με την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο.