Στην πιο παγωμένη περιοχή του του πλανήτη, το γεωπολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει. Την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επιμένει ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται τη Γροιλανδία για λόγους εθνικής ασφάλειας, η Ρωσία αναβαθμίζει στρατιωτικές βάσεις στον Αρκτικό Κύκλο και η Κίνα στέλνει παγοθραυστικά για να χαράξει νέες εμπορικές οδούς, με φόντο παιχνίδια κατασκόπων σε πολικές αποστολές.

Η σύγκρουση για τον έλεγχο της Αρκτικής –μιας ζώνης κάποτε απομονωμένης και περιθωριοποιημένης– απειλεί να διαταράξει τις εύθραυστες ισορροπίες ασφαλείας και να οδηγήσει σε μια νέα εξοπλιστική κούρσα, όπως σημειώνει σε εκτενή ανάλυσή του το BBC.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η περιοχή είχε στρατηγική σημασία ως πιθανό «μονοπάτι» για πυρηνικούς πυραύλους. Η βάση Θούλη στη βόρεια Γροιλανδία –σημερινή βάση Pituffik– παραμένει κομβική για το αμερικανικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Η γεωγραφία της Γροιλανδίας προσφέρει πλεονεκτήματα για άμυνα αλλά και επίθεση, γεγονός που εξηγεί γιατί ο Τραμπ έχει επανειλημμένα εκφράσει την επιθυμία να αποκτήσει έλεγχο στο νησί, προκαλώντας την οργή τόσο της Δανίας όσο και του Καναδά.

Η Ρωσία κατέχει το μεγαλύτερο μέρος της αρκτικής ακτογραμμής και το 20% του εδάφους της βρίσκεται εντός του Αρκτικού Κύκλου. Έχει επενδύσει συστηματικά στην περιοχή, αναβαθμίζοντας βάσεις όπως η Nagurskoye στο αρχιπέλαγος Franz Josef Land και ενισχύοντας τον στόλο πυρηνικών υποβρυχίων της στην Κόλα. Παράλληλα, το ρωσικό ναυτικό εξαρτάται από τον «διάδρομο GIUK» –το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Γροιλανδίας, Ισλανδίας και Ηνωμένου Βασιλείου– για την πρόσβαση του στον Ατλαντικό. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε οι ασκήσεις του ΝΑΤΟ πυκνώνουν στην περιοχή, με υποβρύχια και ραντάρ να παρακολουθούν τις ρωσικές κινήσεις.

Το Όσλο προσπαθεί να αποκλιμακώσει την ένταση, ωστόσο η πρόσφατη έκθεση της δανικής υπηρεσίας πληροφοριών προειδοποιεί ότι η Ρωσία ενδέχεται να επιδείξει πιο επιθετική στάση, προκαλώντας περαιτέρω αποσταθεροποίηση.

Εν τω μεταξύ, η κλιματική αλλαγή αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού και θα τους αλλάξει ακόμα περισσότερο καθώς η Αρκτική λιώνει. Οι μεταβολές αυτές αποκαλύπτουν νέα κοιτάσματα πρώτων υλών και επιτρέπουν τη χάραξη νέων ναυτικών οδών και για την Κίνα αυτό σημαίνει τη δημιουργία ενός «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού», εναλλακτικού του Σουέζ. Το Πεκίνο έχει ήδη ενισχύσει τον στόλο των παγοθραυστικών του και πραγματοποιεί κοινές περιπολίες με τη Ρωσία στη Θάλασσα Μπέρινγκ.

Όμως ούτε η ρωσοκινεζική συνεργασία δεν είναι χωρίς εντάσεις. Διαρροές από τη ρωσική υπηρεσία ασφαλείας αποκαλύπτουν φόβους για κινεζική κατασκοπεία με το προπέτασμα επιστημονικών και μεταλλευτικών αποστολών. Ένας Ρώσος κατάσκοπος με βαθιά κάλυψη συνελήφθη το 2022 στη Νορβηγία, ενώ και οι ΗΠΑ φέρεται να έχουν αυξήσει τις μυστικές επιχειρήσεις στη Γροιλανδία — σενάριο που εξοργίζει τη Δανία.

Μπροστά σε αυτόν τον νέο «ψυχρό ανταγωνισμό», τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα ενισχύσουν τη στρατιωτική τους παρουσία ή αν θα επιχειρήσουν να ρίξουν τους τόνους για να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση/

Η φράση «High North, low tension» —που άλλοτε χαρακτήριζε την γεωπολιτική πραγματικο΄τητα της περιοχής— δεν φαίνεται πια να ισχύει. Αντίθετα, η Αρκτική μετατρέπεται από ουδέτερη ζώνη σε πεδίο σύγκρουσης για τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα, με την ίδια ταχύτητα που λιώνουν οι πάγοι.