Στην ιβηρική γωνιά του πλανήτη που σπανίως συμβαίνουν σημαντικές διακοπές ρεύματος, το πρωτοφανές σε μέγεθος μπλακάουτ που χτύπησε τη Δευτέρα την Ισπανία και την Πορτογαλία έχει γεννήσει πάμπολλα και προς ώρας αναπάντητα ερωτήματα.

Η πολύωρη κατάρρευση των εθνικών δικτύων παροχής ενέργειας, που επηρέασε και τη Γαλλία, ήταν μία από τις σοβαρότερες που έχουν σημειωθεί ποτέ στην Ευρώπη. Υπολογίζεται πως επηρέασε δεκάδες εκατομμύρια πολίτες, προκαλώντας πέντε θανάτους, σοβαρές δυσλειτουργίες σε επιχειρήσεις, νοσοκομεία, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες και άλλες κρίσιμες υποδομές.

Ενώ οι αρχές των δύο χωρών ερευνούν ακόμη τι ακριβώς οδήγησε στην εκτεταμένη βλάβη, τα στοιχεία δείχνουν προς μία ομάδα πιθανών αιτιών.

Το χρονικό

Γύρω στις 12:30 μ.μ. (τοπική ώρα), η Ισπανία υπέστη πτώση 15 γιγαβάτ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, που αντιστοιχεί περίπου στο 60% της ζήτησης της χώρας, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ. Ο διαχειριστής του δικτύου ηλεκτρισμού της Ισπανίας, Red Eléctrica de España, ανακοίνωσε πως σημειώθηκαν δύο «γεγονότα αποσύνδεσης» πριν την κατάρρευση. Αν και το πρώτο περιστατικό αντιμετωπίστηκε επιτυχώς, το δεύτερο προκάλεσε μεγαλύτερη διακύμανση.

Τρεις ώρες πριν το μπλακ άουτ, αισθητήρες παρακολούθησης ηλεκτρικής τάσης σε κατοικίες της Μαδρίτης κατέγραψαν ασυνήθιστες διακυμάνσεις. Σύμφωνα με τον Μπομπ Μάρσαλ, διευθύνοντα σύμβουλο της Whisker Labs, τα δεδομένα έδειχναν αυξανόμενες ταλαντώσεις στην τάση, φαινόμενο που εντάθηκε μέχρι τη στιγμή της κατάρρευσης.

Περίπου το μεσημέρι, οι διακυμάνσεις έγιναν πιο έντονες, με την τάση να αυξομειώνεται κατά 15 βολτ κάθε ενάμιση δευτερόλεπτο. «Η εικόνα από τα δεδομένα μας δείχνει ένα σύστημα υπό πίεση, με ενδείξεις σοβαρής αστάθειας», δήλωσε ο Μάρσαλ στο Associated Press.

Τα κενά

Η ακριβής αιτία της αποσταθεροποίησης και της τελικής διακοπής δεν έχει αποσαφηνιστεί. «Συνήθως είναι συνδυασμός περιστατικών που συμβαίνουν ταυτόχρονα, και δύσκολα εντοπίζεται μία μοναδική αιτία», εξήγησε ο Έιμον Λανόι του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Έρευνας για την Ηλεκτρική Ενέργεια, εκτιμώντας πως το πρόβλημα θα μπορούσε να σχετίζεται με αποσύνδεση γραμμών ή γεννητριών λόγω συντήρησης ή άλλων λόγων. «Πιθανότατα πρόκειται για ένα εξαιρετικά σύνθετο γεγονός», ανέφερε.

Τα ηλεκτρικά δίκτυα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στην ισορροπία μεταξύ παραγόμενης ενέργειας και της ενέργειας που καταναλώνεται σε πραγματικό χρόνο. Αυτό σημαίνει πως εξαιτίας τις διασύνδεσης γειτονικών δικτύων, μία βλάβη μπορεί «αλυσιδωτά» να επεκταθεί.

Προς το παρόν, αξιωματούχοι και στις δύο χώρες έχουν απορρίψει το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης. Την επόμενη ημέρα, το ενδιαφέρον στράφηκε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς η Ισπανία παράγει πάνω από το 50% της ενέργειάς της από ήλιο και άνεμο — παρόμοια δυναμική έχει και η Πορτογαλία. Ορισμένοι αναρωτήθηκαν κατά πόσο η μεγάλη εξάρτηση από ανανεώσιμες πηγές καθιστά το δίκτυο πιο ευάλωτο σε τέτοιες διακυμάνσεις μιας και οι ΑΠΕ εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, σε αντίθεση με τα συμβατικά καύσιμα (σ.σ. φυσικό αέριο – άνθρακας) που προσφέρουν σταθερή παραγωγή.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν ενσωματωθεί τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας (σ.σ. μπαταρίες), οι οποίες βοηθούν στη σταθεροποίηση του δικτύου. Σε αυτό συμβάλλει και η διακρατική διασύνδεση στην Ευρώπη. Ωστόσο αρκετοί επιμένουν πως σε κρίσιμους κόμβους, η απόκλιση συχνότητας μπορεί να οδηγήσει σε «ντόμινο» εκτός των συνόρων – από την Ισπανία στην Πορτογαλία για παράδειγμα.

Προς το παρόν, τα ερωτήματα παραμένουν πολύ περισσότερα από τις απαντήσεις.