Είναι δύσκολο να πάρει κανείς στα σοβαρά έναν άντρα με μπλε κολάν και κόκκινο σλιπάκι. Κι όμως, στη νέα ταινία που κυκλοφορεί στις 11 Ιουλίου, ο Σούπερμαν αναλαμβάνει έναν εξαιρετικά σοβαρό ρόλο: αυτόν του παγκόσμιου αστυνόμου. Ο «Άνθρωπος από Ατσάλι» (τον οποίο υποδύεται για πρώτη φορά ο Ντέιβιντ Κόρενσουετ) αποτρέπει την εισβολή μιας χώρας σε μια άλλη. Νιώθει ότι έκανε το σωστό, πως έσωσε ζωές. Όμως η Λόις Λέιν (Ρέιτσελ Μπρόσναχαν, σε μια αιχμηρή και ανανεωμένη εκδοχή του ρόλου) εμφανίζεται δύσπιστη απέναντι στη μονομερή δράση: αναρωτιέται αν ο Σούπερμαν κοντοστάθηκε έστω και λίγο για να σκεφτεί τις συνέπειες της εμπλοκής του στις συγκρούσεις άλλων κρατών.

Ο γεωπολιτικός προβληματισμός αυτού του είδους, ίσως φαίνεται ξένος σε μια ταινία υπερηρώων, καθώς τα φιλμ αυτά εστιάζουν συνήθως σε «μύες και ακροβατικά». Όμως πολλές από αυτές τις ταινίες λειτουργούν σαν αλληγορίες για το πώς βλέπει η Αμερική τον ρόλο της στον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τον Σούπερμαν, του οποίου ο δεδηλωμένη αποστολή είναι να υπερασπίζεται την «αλήθεια, τη δικαιοσύνη και τον αμερικανικό τρόπο». Ο Κλαρκ Κεντ αντέχει σχεδόν ενενήντα χρόνια επειδή είναι όμορφος και προσαρμοστικός— αντανακλώντας κάθε φορά ό,τι σημαίνει το «αμερικανικό πρότυπο», σχολιάζει ο Economist.

Ο Ρικ Μπάουερς, συγγραφέας βιβλίου για τον Σούπερμαν, τον αποκαλεί «τον κατεξοχήν Αμερικανό». Αν και έφτασε ως βρέφος από τον πλανήτη Κρύπτον, μεγάλωσε στη μεσοδυτική Αμερική και έμαθε την αξία της σκληρής δουλειάς. Δημιουργός του ήταν ο Τζέρι Σίγκελ, γιος Λιθουανών Εβραίων μεταναστών. Εσωστρεφές παιδί, πέρασε τα νεανικά του χρόνια γράφοντας ιστορίες, ενώ είχε στενή σχέση με τον πατέρα του, ο οποίος διατηρούσε μαγαζί με μεταχειρισμένα ρούχα σε μια «δύσκολη» συνοικία του Κλίβελαντ. Όταν ο πατέρας του σκοτώθηκε σε ληστεία, ο Σίγκελ επινόησε έναν ήρωα με υπεράνθρωπη δύναμη. Στην πρώτη ιστορία, ο Σούπερμαν σώζει έναν μεσήλικα από επίθεση.

Το κοινό τον γνώρισε τον Ιούνιο του 1938, στο τεύχος Action Comics No. 1. Στην πρώτη σελίδα, ο Σούπερμαν συνειδητοποιεί πως «πρέπει να αξιοποιήσει τη τεράστια δύναμη του σε ό,τι ωφελεί την ανθρωπότητα» και από τότε ενσάρκωσε το ηθικό πρότυπο, την ευγένεια και την αίσθηση καθήκοντος. Αρχικά η δράση του περιοριζόταν στο εσωτερικό των ΗΠΑ — στην πρώτη ιστορία, σώζει μια αθώα γυναίκα από την ηλεκτρική καρέκλα — σε μία περίοδο που η Αμερική παρέμενε απομονωτική, παρά την αυξανόμενη ανησυχία του Ρούζβελτ για τη ναζιστική Γερμανία.

Όταν οι ΗΠΑ μπήκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δημιουργοί του Σούπερμαν βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα δίλημμα. Ο ήρωας τους, αν ακολουθούσε το αίσθημα του δικαίου, θα έπρεπε να πολεμήσει στο πλευρό των Συμμάχων. Και ούτε η πανίσχυρη Λουφτβάφε δεν θα μπορούσε να στριμώξει τον ιπτάμενο υπερήρωα. Φοβήθηκαν ότι οι στρατιώτες θα αποθαρρύνονταν από τις εύκολες νίκες του Σούπερμαν. Περίπου το 80% του έντυπου υλικού που διάβαζαν οι Αμερικανοί στρατιώτες ήταν κόμικς—με τον Σούπερμαν να κυριαρχεί.

Έτσι, οι σεναριογράφοι αποφάσισαν πως ο Κλαρκ Κεντ θα απορριπτόταν από τον στρατό λόγω… προβλημάτων όρασης. Ο Σούπερμαν πέρασε τον πόλεμο μαχόμενος «κακούς» — μερικοί από αυτούς ήταν Γερμανοί ή Ιάπωνες — σε άλλες ιστορίες. Παρέμεινε ωστόσο σύμβολο του αμερικανικού θάρρους και της ηθικής. Σε εξώφυλλο του 1944, η Λόις Λέιν ποζάρει με Αμερικανούς στρατιώτες λέγοντας: «Είστε οι δικοί μου Σούπερμαν!»

Με τα χρόνια, ο ήρωας άρχισε να αμφιβάλλει για την ορθότητα του να παρεμβαίνει στις μεγάλες υποθέσεις της ανθρωπότητας. Στο Superman II (1980), απαρνιέται τις δυνάμεις του για να ζήσει μια φυσιολογική ζωή με τη Λόις Λέιν, αφήνοντας τις ΗΠΑ (και τον κόσμο) ευάλωτους στις επεκτατικε΄ς φιλοδοξίες του στρατηγού Ζοντ. (Το μήνυμα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου είναι προφανές.) Όπως ήταν αναμενόμενο, στο τέλος ο Σούπερμαν ανακτά τις δυνάμεις του, επανέρχεται στον ρόλο του προστάτη του πλανήτη και επανατοποθετεί την αμερικανική σημαία πάνω από τον Λευκό Οίκο.

Στα κόμικς και τις ταινίες των τελευταίων δεκαετιών, ο Σούπερμαν παρουσιάζεται όλο και πιο επιφυλακτικός απέναντι σε θέματα ξένης παρέμβασης και κυριαρχίας. «Τι δικαίωμα έχω», αναρωτιέται κάποια στιγμή, «να επιβάλλω τις αξίες μου σε άλλους;» Προσπαθεί να πετυχαίνει το μέγιστο δυνατό με την ελάχιστη βία, με στοχευμένες επεμβάσεις σε τρομοκρατικούς πυρήνες—μια στρατηγική που αντικατοπτρίζει τη αμερικανική πολιτική των επιθέσεων με drones μετά το 2002.

Σήμερα, ο Άνθρωπος από Ατσάλι επανασχεδιάζεται με βάση την τρέχουσα πολιτική. Η νέα ταινία «Superman» περιλαμβάνει τα κλασικά κλισέ και κοσμικούς κινδύνους. Όμως—χωρίς να αποκαλύπτουμε πολλά—η πλοκή δείχνει ότι η σύγκρουση στην οποία παρεμβαίνει είναι στημένη. Αυτό αντανακλά, εν πολλοίς, τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα στελέχη της χάραξης εξωτερικής πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ: ότι η Αμερική ζημιώνεται όταν μπλέκεται σε ξένες διαμάχες. Μπορεί να φαίνεται παράξενο να βλέπεις έναν άνθρωπο που μπορεί να κάνει τα πάντα να επιλέγει την αδράνεια. Όμως αυτό ακριβώς κάνει την ταινία επίκαιρη.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com