Μεγάλες μετατοπίσεις στις συνήθειες των χρηστών social media και τις ισορροπίες στην ψηφιακή ενημέρωση, αποκαλύπτει η φετινή έκθεση του ινστιτούτου Reuters που βασίστηκε σε διαδικτυακή έρευνα 95.000 ατόμων σε 47 αγορές.

Αλλαγές στην «κατανάλωση» ειδήσεων

Μια σειρά από αναβαθμίσεις σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται πως ασκούν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στους εκδότες και τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες. Τα φετινά στοιχεία δείχνουν περαιτέρω μείωση της χρήσης του Facebook σε ό,τι αφορά ειδήσεις και μεγαλύτερη εξάρτηση από μια σειρά εναλλακτικών πλατφορμών, συμπεριλαμβανομένων εφαρμογών ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων και των πλατφορμών βίντεο.

Η κατανάλωση ειδήσεων στο Facebook μειώθηκε κατά 4 μονάδες σε όλες τις χώρες τον τελευταίο χρόνο, ενώ αντίθετα εντεινόμενο είναι το ενδιαφέρον στους χρήστες του YouTube για ενημέρωση, που αναδεικνύεται δεύτερο. Το WhatsApp και το TikTok αποκτούν επίσης ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Οι αριθμοί στο διάγραμμα αντικατοπτρίζουν τον μέσο όρο των δεδομένων για 12 χώρες που παρακολουθούμε εδώ και δέκα χρόνια. Η χρήση του TikTok για ειδήσεις είναι ακόμη μεγαλύτερη μεταξύ των νέων.

«Ενώ η δημοσιογραφία «ασθμαίνει» συνολικά, σε ορισμένα μέρη του κόσμου τα ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης παραμένουν κερδοφόρα, ανεξάρτητα και ευρέως αξιόπιστα. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις χώρες, διαπιστώνουμε προκλήσεις σχετικά με τον ρυθμό των αλλαγών, τον ρόλο των πλατφορμών και τον τρόπο προσαρμογής σε ένα ψηφιακό περιβάλλον που φαίνεται να γίνεται κάθε χρόνο πιο πολύπλοκο και κατακερματισμένο», σημειώνουν οι αναλυτές.

Το YouTube χρησιμοποιείται για ειδήσεις από σχεδόν το ένα τρίτο (31%) του παγκόσμιου δείγματός, το WhatsApp από περίπου το ένα πέμπτο (21%), ενώ το TikTok (13%) έχει ξεπεράσει για πρώτη φορά το Twitter (10%), που τώρα μετονομάζεται σε X.

Επιστροφή στο βίντεο

Συνδυαστικά με αυτές τις αλλαγές, το βίντεο γίνεται όλο και πιο σημαντική πηγή διαδικτυακών ειδήσεων, ιδίως στις νεότερες ομάδες. Τα δύο τρίτα (66%) του δείγματός παρακολουθούν σύντομα ειδησεογραφικά βίντεο κάθε εβδομάδα, ενώ τα μεγαλύτερα βίντεο προσελκύουν περίπου τους μισούς (51%). Το κύριο μέσο παρακολούθησης ειδησεογραφικών βίντεο είναι οι διαδικτυακές πλατφόρμες (72%) και όχι οι δικτυακοί ιστότοποι των εκδοτών (22%), αυξάνοντας τις προκλήσεις σχετικά με τη έσοδα και τη σύνδεση.

Παρόλο που το μείγμα των πλατφορμών μεταβάλλεται, η πλειοψηφία εξακολουθεί να βασίζεται σε αυτές, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των μηχανών αναζήτησης και των ιστοτόπων που συγκεντρώνουν πληροφορίες από διαφορετικά μέσα.

Σε όλες τις αγορές, μόνο περίπου το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων (22%) αναφέρει τους ειδησεογραφικούς ιστότοπους ή τις εφαρμογές τους ως την κύρια πηγή τους για online ειδήσεις – σημειώνοντας μείωση 10% σε σχέση με το 2018. Οι εκδότες σε μερικές αγορές της Βόρειας Ευρώπης έχουν καταφέρει να αντισταθούν σε αυτή την τάση, αλλά οι νέοι παντού δείχνουν μια ασθενέστερη σύνδεση με τις ειδησεογραφικές μάρκες από ό,τι στο παρελθόν.

Όσον αφορά τις πηγές στις οποίες οι άνθρωποι δίνουν μεγαλύτερη προσοχή όταν πρόκειται για ειδήσεις σε διάφορες πλατφόρμες, διαπιστώνεται ότι δίνεται όλο και μεγαλύτερη έμφαση στους πολιτικούς σχολιαστές, στους influencers και στους νέους δημιουργούς ειδήσεων, ιδίως στο YouTube και στο TikTok. Ωστόσο στα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το X, τα εδραιωμένα media brands και οι δημοσιογράφοι εξακολουθούν να διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο.

Fake news και καχυποψία

Η ανησυχία σχετικά με το τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο στο διαδίκτυο όσον αφορά τις διαδικτυακές ειδήσεις έχει αυξηθεί κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες τον τελευταίο χρόνο, με περίπου έξι στους δέκα (59%) να δηλώνουν ότι ανησυχούν. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο στη Νότια Αφρική (81%) και στις Ηνωμένες Πολιτείες (72%), δύο χώρες γίνονται φέτος εκλογές.

Η ανησυχία σχετικά με τον τρόπο διάκρισης μεταξύ αξιόπιστου και αναξιόπιστου περιεχομένου στις διαδικτυακές πλατφόρμες είναι υψηλότερη για το TikTok και το X σε σύγκριση με άλλα διαδικτυακά δίκτυα. Και στις δύο πλατφόρμες έχουν διαδοθεί ψευδείς ειδήσεις και συνωμοσίες αναφορικά με θέματα όπως ο πόλεμος στη Γάζα και η υγεία της πριγκίπισσας της Ουαλίας, καθώς και deep fake εικόνες και βίντεο.

Καθώς οι εκδότες υιοθετούν τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, καταγράφεται διάχυτη καχυποψία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ιδίως για «σκληρές» που αφορούν την πολιτική ή διεθνείς συρράξεις.

Και η εμπιστοσύνη στις ειδήσεις μπορεί να παρέμεινε σταθερή τον τελευταίο χρόνο (40%), αλλά εξακολουθεί να είναι συνολικά τέσσερις μονάδες χαμηλότερη από ό,τι ήταν στο αποκορύφωμα της πανδημίας του κορωνοϊού.

Ταυτόχρονα, διαπιστώνεται αύξηση της επιλεκτικής αποφυγής ειδήσεων, με περίπου τέσσερις στους δέκα (39%) να δηλώνουν τώρα ότι αποφεύγουν μερικές φορές ή και συχνά τις ειδήσεις. Σε ξεχωριστή ερώτηση, πολλοί ήταν εκείνοι που δήλωσαν «υπερφορτωμένοι» από τον όγκο της διαρκούς ενημέρωσης.