Η Wikipedia είχε αντιμετωπίσει προβλήματα με το Κρεμλίνο και στο παρελθόν, με Ρώσους λογοκριτές να την απειλούν σχεδόν από την αρχή του ουκρανικού πολέμου το 2014. Αλλά μόνο στα τέλη του 2023, με την εμφάνιση διαφημίσεων σε όλη τη Μόσχα, έγινε σαφές ένα μελετημένο σχέδιο «αντικατάστασής της».

Το RuWiki, όπως είναι γνωστό το σχέδιο των λογοκριτών, είναι ως επί το πλείστον ένα απλό αντίγραφο της Wikipedia. Αλλά κάποιες άκρως «ευαίσθητες» πτυχές της ιστορίας έχουν παραλειφθεί ή ξαναγραφτεί από την αρχή. Οι ιδεολογικές πένες του Κρεμλίνου ελπίζουν ότι εκατομμύρια Ρώσοι θα ενστερνιστούν αυτές τις νέες εκδόσεις ως την… αλήθεια.

Το RuWiki θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οργουελικό, αν και ο ίδιος ο Βρετανός συγγραφέας δεν είχε λογοκριθεί. Το λήμμα για το “1984”, για παράδειγμα, παραλείπει την περιγραφή που υπήρχε στη Wikipedia για το Υπουργείο Αλήθειας του Ουίνστον Σμιθ, όπου «διορθώνονται» τα ιστορικά αρχεία (αν και η δουλειά του Σμιθ αναφέρεται αλλού). Σε άλλα σημεία, οι συντάκτες του RuWiki εστιάζουν στις ευαίσθητες ζώνες της πουτινικής ιδεολογίας: τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ, το στοματικό σεξ, τη σοβιετική ιστορία και τον πόλεμο («επιχείρηση») στην Ουκρανία.

Οι ρωσικές φρικαλεότητες στην Μπούτσα, κοντά στο Κίεβο, το 2022 επαναπροσδιορίζονται ως «ουκρανική και δυτική εκστρατεία παραπληροφόρησης». Η Χερσώνα, μια ουκρανική πόλη που καταστρέφεται από τις ρωσικές βόμβες, αναφέρεται χωρίς λέξη για τον πόλεμο. Η εκτέλεση σχεδόν 22.000 Πολωνών αξιωματικών στο Κατίν το 1940 ξαναγράφεται για να θέσει υπό αμφισβήτηση τα έγγραφα του αρχείου που αποδεικνύουν ότι έγινε από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες.

Δεν υπάρχει κανένα λήμμα για το “Putin khuylo!”, ένα υποτιμητικό άσμα που κοροϊδεύει τον Ρώσο πρόεδρο και ακούστηκε για πρώτη φορά στα ουκρανικά γήπεδα ποδοσφαίρου το 2014. «Και όλες οι αναφορές στον ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, ο οποίος δολοφονήθηκε στη φυλακή τον Φεβρουάριο του 2024, έχουν τροποποιηθεί για να τον περιγράψουν ως απλό “μπλόγκερ”» σχολιάζει ο Economist.

Μια ανάλυση του ιστότοπου από την Mediazona, ένα ανεξάρτητο ρωσικό μέσο ενημέρωσης, δείχνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των νέων επεξεργασιών γίνεται κατά τις εργάσιμες ώρες των καθημερινών. Από αυτό το στοιχείο εκτιμούν πως πρόκειται για ομάδες αμειβόμενων συντακτών με ωράριο, σε αντίθεση με το εθελοντικό μοντέλο της Wikipedia.

Οι προηγούμενες εκδόσεις του δικτυακού τόπου RuWiki είχαν αρχείο με το πλήθος και τον χρόνο των αλλαγών. Στα τέλη του 2023, ήταν δυνατόν να δει κανείς ότι 158.000 χαρακτήρες είχαν διαγραφεί από ένα αρχικό κείμενο της Wikipedia σχετικά με τα ρωσικά ανθρώπινα δικαιώματα. Ένα λήμμα για την «ελευθερία του λόγου στη Ρωσία» είχε χάσει κείμενο 205.000 χαρακτήρων. Το λήμμα για τη λογοκρισία ήταν επίσης κατά 71.000 χαρακτήρες μικρότερο.

Όμως οι πιο πρόσφατες εκδόσεις του ιστότοπου αποκρύπτουν τέτοια στοιχεία, πιθανότατα λόγω της αρνητικής δημοσιότητας στα μέσα ενημέρωσης. Παρά τις μακροχρόνιες διαφωνίες, οι ρωσικές αρχές δεν έχουν ακόμη βάλει στη μαύρη λίστα τη Wikipedia, όπως έχουν κάνει με δεκάδες μέσα ενημέρωσης. Προς το παρόν οι δύο αυτές ιστοσελίδες συνυπάρχουν.

Αλλά η μεγάλη επένδυση στη RuWiki υποδηλώνει ότι οι μέρες της Wikipedia είναι μετρημένες. Ο Sergei Leschina, μέλος της αρχικής ρωσικής ομάδας της Wikipedia, ο οποίος αποχώρησε το 2015 μετά από προηγούμενες προσπάθειες λογοκρισίας, λέει ότι το Κρεμλίνο βλέπει τέτοιους πόρους ως τούβλα σε ένα «τείχος κινεζικού τύπου» γύρω από την αλήθεια.

Το ρωσικό διαδίκτυο απαλλάσσεται σιγά σιγά από τους ξένους ιστότοπους, όπως λέει, και οι εγχώριες μηχανές αναζήτησης και τα μοντέλα Α.Ι. θα αναγκαστούν σύντομα να δώσουν προτεραιότητα στη νέα, ψεύτικη ιστορία. «Το ρωσικό διαδίκτυο δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί όπως το κινεζικό», λέει, «αλλά προς αυτή την κατεύθυνση οδεύουμε, και μάλιστα γρήγορα».

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com