Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο σηματοδοτεί μία νέα εποχή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο νέος πρόεδρος, με τις πρώτες του κινήσεις θέλησε να επιδείξει την κυριαρχία του στο πολιτικό σκηνικό, αλλά και το διεθνές στερέωμα. Μέσα στις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησής του έδωσε το στίγμα της πολιτικής αλλαγής με μία σειρά από προεδρικά διατάγματα, τα οποία υπηρετούν την προτεραιότητά του για τον έλεγχο των συνόρων και της μετανάστευσης, αλλά και την ανατροπή των πολιτικών του προκατόχου του Τζο Μπάιντεν, από την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τα κίνητρα για την πράσινη ανάπτυξη μέχρι τις πολιτικές για τη συμπερίληψη και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. 

Νέα θητεία, νέα χαρακτηριστικά 

Η εντυπωσιακή πολιτική ολική επαναφορά του Τραμπ έχει κάποια νέα, ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά. Ο ίδιος ο πρόεδρος μιλά για επανάσταση και θέτει στόχο την ανατροπή του βαθέως κράτους και τη ριζική αναθεώρηση των δομών, προγραμμάτων και οργανισμών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Χαρακτηριστική είναι η απόλυση των εποπτών για τον έλεγχο της κρατικής διαφθοράς, οι διώξεις στο FBI, η έφοδος στα κεντρικά γραφεία της υπηρεσίας διεθνούς βοήθειας του αμερικανικού κράτους USAID, και βέβαια η προσπάθεια για μείωση του κράτους με πάγωμα των δαπανών για την ιατρική έρευνα, την επανεξέταση των επιδομάτων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ακόμη και με σκέψεις για την κατάργηση ολόκληρων υπουργείων, όπως του υπουργείου Εκπαίδευσης.  

Με τις πρώτες του αποφάσεις και την επιλογή συνεργατών που εκφράζουν πίστη σε εκείνον,  στη δεύτερη θητεία του φαίνεται επίσης πιο ικανός να εφαρμόσει την πολιτική του. Όπως έγινε σαφές με την έναρξη της προεδρίας του, βασική προτεραιότητά του θα είναι ο έλεγχος της μετανάστευσης. Η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε μία επιχείρηση «σκούπα» καταδικασμένων και μη μεταναστών, τους οποίους σκοπεύει να απελάσει πίσω στις χώρες καταγωγής τους, με τις πρώτες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για στόχο απέλασης μισού εκατομμυρίου μεταναστών και κλεισίματος των συνόρων στην παράνομη μετανάστευση, με τη βοήθεια και μέτρων όπως όπως η αποστολή του στρατού στα σύνορα αλλά και με την απειλή των δασμών, η οποία που ανάγκασε την Κολομβία να δεχτεί την επιστροφή των πολιτών της. Την ίδια στιγμή, όμως, ενδεχομένως αντισυνταγματικά μέτρα όπως η κατάργηση του δικαιώματος στην ιθαγένεια για τα παιδιά μεταναστών που γεννιούνται στις ΗΠΑ αναμένεται να δοκιμαστούν στα δικαστήρια, καθώς 22 πολιτείες έχουν ήδη καταφύγει εκεί ζητώντας την ακύρωση του σχετικού διατάγματος.

Πόλεμος εναντίον του woke 

Η δεύτερη προτεραιότητα του προέδρου Τραμπ εστιάζει στο πεδίο της ιδεολογίας, με τον πόλεμο εναντίον της woke κουλτούρας να στοχεύει ιδιαίτερα τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων. Αλλά και ευρύτερα, έχει ήδη λάβει μέτρα που καταργούν τις πολιτικές κατά των διακρίσεων στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αλλά και ένα διάταγμα που απαγορεύει την «κρατική λογοκρισία». Και βέβαια, αυτό συνδυάζεται με την προσπάθεια να αποκαταστήσει κάποιους από τους πιο ακραίους οπαδούς του, δίνοντας χάρη ή περιορίζοντας την ποινή στους καταδικασμένους για την εισβολή στο Καπιτώλιο, ακόμα και για βίαιες επιθέσεις εναντίον αστυνομικών.

Οικονομική πολιτική με αβεβαιότητες 

Στην οικονομία, ποντάρει σε μία φιλική για τις επιχειρήσεις πολιτική που θα οδηγήσει την ανάπτυξη, κάτι που ήταν εμφανές κατά την ορκωμοσία του, όταν έδωσε την πρώτη θέση στους επικεφαλής των εταιριών υψηλής τεχνολογίας. Από τον υπουργό της κυβέρνησής του και πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου Ίλον Μασκ, που θέλει να πατήσει στον Άρη, μέχρι τη Σαουδική Αραβία, που του υποσχέθηκε επενδύσεις 650 δισ. στις ΗΠΑ −για να ακούσει τον Τραμπ να ζητάει δημοσίως τη… στρογγυλοποίησή τους στο 1 τρις−, ο πρόεδρος Τραμπ υπόσχεται προνομιακή πρόσβαση σε όποιον προσφέρει τα περισσότερα.

Κι ενώ υπόσχεται απορρύθμιση και χαμηλότερη φορολογία για να προσελκύσει νέες επενδύσεις, η οικονομική πολιτική του νέου προέδρου είναι η μεγαλύτερη αβεβαιότητα για επενδυτές και αναλυτές, περισσότερο ακόμα και από την απειλή ενός εμπορικού πολέμου. Όπως εξήγησε ο ίδιος στο Νταβός, η πολιτική του βασίζεται στα χαμηλά επιτόκια, στα οποία πιστεύει ότι θα οδηγήσει η μείωση των τιμών της ενέργειας χάρη και στη λευκή επιταγή που έδωσε στις πετρελαιοβιομηχανίες να εξορύξουν ελεύθερα, η οποία όμως είναι αβέβαιο αν θα αποδώσει.

Εξάλλου, για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη, ποντάρει επίσης στην πολιτική των δασμών, οι οποίοι ελπίζει ότι θα φέρουν έσοδα στα ταμεία του κράτους και θα δώσουν κίνητρο στις ξένες επιχειρήσεις να ανοίξουν εργοστάσια στις ΗΠΑ. Αλλά οι δασμοί μπορεί να λειτουργήσουν πληθωριστικά, ενώ ίσως να μην έχουν τα επιδιωκόμενα οφέλη για τα έσοδα και τις επενδύσεις. Μάλιστα, αν οι απειλές του προέδρου των ΗΠΑ για δασμούς εναντίον του Καναδά, του Μεξικό και της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν περιοριστούν στη διαπραγματευτική τους αξία, αλλά εφαρμοστούν, αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο με τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, που θα έχει συνέπειες για την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία. Το πρώτο επεισόδιο σε αυτόν τον πόλεμο είδε τους δασμούς να χρησιμοποιούνται ως διαπραγματευτικό εργαλείο, για να πιέσει τους γείτονές του, Καναδά και Μεξικό, να σταματήσουν το λαθρεμπόριο ναρκωτικών στα σύνορά τους. Και μπορεί οι δασμοί 25% που είχε προαναγγείλει να αποσύρθηκαν την τελευταία στιγμή, ωστόσο αν οι απειλές του δεν περιοριστούν στη διαπραγματευτική τους αξία, αλλά εφαρμοστούν, αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο με τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, που θα έχει συνέπειες για την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να βρίσκεται επίσης στο στόχαστρο του Τραμπ.

Συναλλακτικό πνεύμα και πίεση δια της ισχύος 

Για τις διεθνείς σχέσεις, ο ίδιος υπόσχεται ειρήνη μέσω της αμερικανικής ισχύος: πιέζει για τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία απειλώντας με δασμούς και νέες κυρώσεις τη Ρωσία, κρατά κλειστά τα χαρτιά του έναντι του Ιράν, και υποδέχθηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό στην Ουάσινγκτον πρώτο από όλους τους ξένους ηγέτες, ενώ κρατά μία μάλλον μετριοπαθή στάση έναντι της Κίνας, με νέους δασμούς μεν αλλά χωρίς ιδιαίτερες ρητορικές εξάρσεις.  

Αλλά οι περισσότερες απειλές κατά τις πρώτες ημέρες της νέας του θητείας εκτοξεύονται προς τους συμμάχους του, καθώς θεωρεί ότι αυτοί εκμεταλλεύονται τις ΗΠΑ. Ιδιαίτερα οι πολυμερείς συνεργασίες βρίσκονται στο στόχαστρο, με την έξοδο από τη Συνθήκη του Παρισιού για το Κλίμα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να δίνουν ένα πρώτο στίγμα, ενώ η εξωτερική του πολιτική θα είναι καθαρά συναλλακτική, με γνώμονα την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Κι ενώ οι σύμμαχοί του θα τονίζουν τα κοινά συμφέροντα, κάποια από αυτά τίθενται υπό αμφισβήτηση: ο πρόεδρος Τραμπ ζητά από τους Ευρωπαίους στο ΝΑΤΟ να αναλάβουν το κόστος της ασφάλειάς τους, ενώ οι ΗΠΑ θα επιδιώκουν την επέκταση της ζώνης επιρροής τους στο δυτικό ημισφαίριο. Οι επεκτατικές τάσεις του φάνηκαν ήδη από την ομιλία της ορκωμοσίας του, ενώ ο ίδιος έχει δηλώσει ότι θέλει πίσω υπό αμερικανικό έλεγχο το Κανάλι του Παναμά, ενδιαφέρεται να αγοράσει τη Γροιλανδία, δεν αποκλείει τη στρατιωτική επέμβαση για να τα επιτύχει, ενώ για τον Καναδά επιφυλάσσει μία προνομιακή σχέση ως την… 51η πολιτεία των ΗΠΑ. 

Θεσμικά αντίβαρα 

Κι ενώ σύμμαχοι και αντίπαλοι των ΗΠΑ θα επιχειρήσουν να προσεταιριστούν τον νέο Αμερικανό πρόεδρο, η κυριαρχία του θα δοκιμαστεί στην πράξη στο εσωτερικό της χώρας, από τα περίφημα checks and balances της αμερικανικής δημοκρατίας, αλλά και από τα ίδια τα αποτελέσματα των πολιτικών του. Μένει να αποδειχθεί τους επόμενους μήνες αν, και ποιες, αποφάσεις του θα καταπέσουν στα δικαστήρια, πόσο ισχυρή θα είναι η στήριξη των επιλογών του στο Κογκρέσο, ιδιαίτερα το αν θα καταφέρει να περάσει τις φοροαπαλλαγές που υπόσχεται, αλλά και πώς θα εξελιχθεί η σχέση του με τους ολιγάρχες που στηρίζουν την κυβέρνησή του. Αλλά το τελικό κριτήριο θα είναι η πορεία της οικονομίας και πώς τα μέτρα που θα λάβει (ή που θα απειλεί ότι θα λάβει) θα επηρεάσουν την πραγματική οικονομία, αλλά και την εμπιστοσύνη της αγοράς στην αμερικανική οικονομία όπως αυτή αποτιμάται καθημερινά στο χρηματιστήριο.