Μερικές καταστάσεις, −όπως και  μερικοί άνθρωποι− είναι πολύ ατίθασες για να ακολουθήσουν εντολές. Δυστυχώς η οικονομία είναι μία από αυτές. Σε καμία χώρα και σε κανένα οικονομικό σύστημα δεν δέχθηκε να υποταχθεί σε κανενός άρχοντα τις αποφάσεις, και πάντοτε έκανε τα δικά της. Με τα χρόνια οι οικονομολόγοι κατάλαβαν ότι την οικονομία −όπως και τους δύσκολους ανθρώπους− πρέπει να τη χειριστείς, για να την οδηγήσεις εκεί που θέλεις και να επιλύσεις τα προβλήματα που στοχεύεις, χωρίς να δημιουργήσεις άλλα. 

Αιτίες δημιουργίας πληθωριστικών φαινομένων

Διάφορες συνθήκες, αρκετά πρωτόγνωρες, δημιούργησαν έντονα και επίμονα πληθωριστικά φαινόμενα τα τελευταία 2-3 χρόνια. Τα χρήματα που μοιράστηκαν σε αφθονία σε πληγέντες τον καιρό του κορονοϊού, η απότομη επανέναρξη της οικονομικής δραστηριότητας μετά τη λήξη της καραντίνας, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η συνακόλουθη ενεργειακή κρίση, η διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας και οι ελλείψεις, η αύξηση του μεταφορικού κόστους από την Άπω Ανατολή, η ένταση της κλιματικής κρίσης και οι επιπτώσεις της στην πρωτογενή παραγωγή, και τελευταία τα εμπόδια στη χρήση της Διώρυγας του Σουέζ, αποτελούν απανωτές αιτίες δημιουργίας πληθωριστικών φαινομένων. Η μεγάλη αύξηση κερδοφορίας κάποιων παραγωγών στο εξωτερικό υποδηλώνει ότι υπήρξαν περιπτώσεις πληθωρισμού απληστίας, αν και είναι άδικη γενίκευση να αποδίδεται αυτή η συμπεριφορά στο σύνολο των παραγωγών και υπεραπλούστευση να αγνοούνται οι υπόλοιπες, πολύ πιο σοβαρές αιτίες. Τα τρόφιμα είναι από τους κλάδους που πλήττονται περισσότερο, καθώς είναι πιο ευαίσθητα σε όλους αυτούς τους παράγοντες.

Τι χρειάζεται να γίνει

Αυτό το πολυσύνθετο πλέγμα αιτιών δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με αποφάσεις και πρόστιμα. Τι χρειάζεται να γίνει; Πρέπει να παρέμβουμε σε μη παραγωγικούς κοστολογικούς παράγοντες στην εφοδιαστική αλυσίδα. Πολυνομία, γραφειοκρατία, διαφθορά, καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, ασάφεια στις χρήσεις γης, δεκάδες παράπλευροι φόροι, τέλη και επιβαρύνσεις, υψηλό μη μισθολογικό κόστος εργασίας, αγκυλώσεις της νομοθεσίας που προέρχονται από ξεπερασμένα (συχνά… βασιλικά) διατάγματα του προηγούμενου αιώνα, αυξάνουν το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων. Είναι ψευδαίσθηση να αγνοούμε ότι τελικά αυτό το πληρώνει ο καταναλωτής.

• Έχουμε πολύ υψηλό ΦΠΑ στα τρόφιμα σε σχέση με τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ. Πολλά τρόφιμα που βρισκόταν στη μειωμένη κατηγορία ΦΠΑ (τώρα 13%), πέρασαν «προσωρινά» στην υψηλή κατηγορία του 24% ως έκτακτο μνημονιακό μέτρο. Το μνημόνιο έφυγε, ο ΦΠΑ έμεινε. Μια μείωση του ΦΠΑ θα περνούσε στην κατανάλωση στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ την επόμενη μέρα. Κυριολεκτικά και χωρίς καμία εξαίρεση. Λόγω συστημάτων λειτουργίας μας, λόγω νόμου, λόγω ανταγωνισμού. Οποιαδήποτε συζήτηση περί του αντιθέτου αγνοεί τις συνθήκες λειτουργίας μας και γίνεται εκ του πονηρού.
• Η ΕΕ νομοθετεί συνεχώς, όχι πάντα με γνώμονα την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών προσθέτει διαδικασίες και γραφειοκρατία έχοντας υπόψη μόνο την οικονομική πραγματικότητα των βόρειων χωρών – μερικές φορές ούτε κι αυτών. Η ανάγκη που νιώθει η ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει τις οδηγίες στην πιο αυστηρή τους εκδοχή τής δίνει καλό βαθμό στα μάτια των Ευρωπαίων, αλλά δεν βοηθά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
• Τα ευρωπαϊκά ταμεία χρηματοδοτούν με διάφορα σχήματα την ελληνική οικονομία. Αν τα περισσότερα χρήματα τα παίρνει η δημόσια διοίκηση και δεν διοχετεύονται σε πραγματικά παραγωγικές δραστηριότητες των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ώστε να έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία, πάνε σχεδόν χαμένα.
• Τα μνημόνια επέβαλαν το άνοιγμα αρκετών κλειστών αγορών. Η ελληνική ευρηματικότητα θόλωσε τα νερά, μπέρδεψε τους Ευρωπαίους, και κατάφερε τελικά να μην αλλάξει σχεδόν τίποτα. Έτσι όμως περιορίζεται ο ανταγωνισμός και ο καταναλωτής πληρώνει το κόστος.
• Η κυβέρνηση αναγνωρίζει συχνά το αυτονόητο, ότι η αύξηση της παραγωγικότητας, η αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας και η φορολογική συμμόρφωση αυξάνονται εκθετικά με το μέγεθος των επιχειρήσεων. Και ενώ θεωρητικά θεσπίζονται ακόμα και κίνητρα συγχωνεύσεων, στην πράξη οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι αυτές που επιβαρύνονται με νέες υποχρεώσεις και διαδικασίες, ενώ στη διοίκηση επικρατεί για τις μικρότερες η λογική ότι αποτελούν προστατευόμενο είδος και πρέπει να υποστηριχθούν ποικιλοτρόπως.
• Η υγιής επιχειρηματικότητα στηρίζει την οικονομία και η υγιής οικονομία στηρίζει την Ελλάδα. Μερικές θεμελιακές αποφάσεις πρέπει να υπερβαίνουν τη θητεία ενός υπουργού ή μιας κυβέρνησης. Χρειάζεται διακομματική λογική και συναίνεση στις βασικές κατευθύνσεις, ώστε να μπορούν οι επιχειρήσεις να σχεδιάζουν με μικρότερο βαθμό αβεβαιότητας το μέλλον και να προβαίνουν πιο εύκολα σε επενδύσεις.

Δεν αποτελούν καμία μεγάλη σοφία όλα τα παραπάνω. Αλλά κάποτε πρέπει να ξεφύγουμε από τους καβγάδες και τις φωνές, και να αρχίσουμε να μιλάμε σοβαρά για το μέλλον της επιχειρηματικότητας. Και τότε οι τιμές θα συγκρατηθούν χωρίς να χρειάζεται κανένα άλλο μέτρο…

* Ο Αριστοτέλης Παντελιάδης είναι πρόεδρος ΕΣΕ, πρόεδρος και διευθύνων Σύμβουλος METRO AEBE.