Εδώ και λίγες εβδομάδες μπορούμε με μεγάλη εθνική ικανοποίηση να εντασσόμαστε στα, λίγα, κράτη τα οποία διαθέτουν μία συμπαγή στρατηγική για τη μετάβασή τους στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ). Δεν μιλάμε απλώς για ένα σχέδιο ψηφιακής μετάβασης, αλλά για μία τομή στον χρόνο και την έως τώρα αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών. 

Από τον Οκτώβριο του 2023, η Συμβουλευτική Επιτροπή για την ΑΙ, συντονιζόμενη από την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (ΕΓΜΣ), εργάστηκε με σκοπό τη σύνταξης μίας καινοτόμας πρότασης πολιτικής. Έπειτα από ένα χρόνο εργασιών, η επιτροπή παρουσίασε στον πρωθυπουργό τα αποτελέσματά της και επιτρέψτε μου να ισχυριστώ πως τώρα αρχίζει το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της προσπάθειας. 

2025, έτος υλοποίησης 

Αν το 2024 αποτέλεσε, σε εθνικό επίπεδο, το έτος των προτάσεων για την ΑΙ, τότε σίγουρα το 2025 πρέπει να μας βρει έτοιμους για την υλοποίηση αυτών. Βασικός άξονας εργασιών της επιτροπής ήταν η διαθεματική προσέγγιση. Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, έχω την εδραία πεποίθηση πως οι προτεινόμενες αλλαγές πρέπει να αρχίσουν από τον τομέα που συρρικνώνει το χρονικό διάστημα μεταξύ της υλοποίησης των εκάστοτε πρωτοβουλιών και της εμφάνισης των πρώτων αποτελεσμάτων. 

Η προσπάθεια που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια για την παγίωση ενός σταθερού οικονομικά και επενδυτικά κλίματος μπορεί να πλαισιωθεί από την εφαρμογή συγκεκριμένων προτάσεων υποστηριζόμενων από την ΑΙ. Δεν αρκεί όμως μόνο η ταχύτερη υιοθέτηση των πρωτοβουλιών ΑΙ από τις εταιρείες του ελληνικού οικοσυστήματος. Απαιτείται ταυτόχρονα από την πλευρά του κράτους ο εντοπισμός των τομέων όπου η Ελλάδα μπορεί να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην προσέλκυση και προώθηση δραστηριοτήτων με υψηλή προστιθέμενη αξία. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε τόσο να προσελκύσουμε νέες εταιρείες να επενδύσουν στην Ελλάδα, όσο παράλληλα να δημιουργήσουμε τις αναγκαίες, αλλά και ικανές συνθήκες, να ξεκινήσουν δυναμικές εγχώριες πρωτοβουλίες. Παράλληλα, όμως, θα προωθηθεί ένα υγιές περιβάλλον συναγωνισμού μεταξύ των υπαρχόντων μεγάλων παικτών (Pfizer, Tesla, Samsung, και Meta), αλλά και των αντίστοιχων μεσαίων (SMEs), ενισχύοντας περαιτέρω τη δυναμική που θέλουμε να υιοθετήσουμε.

Η Ελλάδα ως κράτος καινοτομίας 

Πώς όμως μπορεί να υλοποιηθεί η παραπάνω σκέψη; Βασική προτεραιότητά μας οφείλει να είναι η ανάπτυξη του brand της Ελλάδας ως κράτους καινοτομίας στον τομέα της ΑΙ. Η εκτέλεση συγκεκριμένου σχεδίου για την υλοποίηση της βούλησης αυτής περνάει μέσα από συγκεκριμένες ενέργειες, πολλές από τις οποίες έχουν ήδη ξεκινήσει, όπως για παράδειγμα το ελκυστικό πρόγραμμα φορολόγησης της υλοποίησης ιδεών βασισμένων σε εργαλεία ΑΙ, ή η εφαρμογή ενός προγράμματος ελληνικής τεχνολογικής Visa για τη διευκόλυνση της μετανάστευσης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τρεις πυλώνες 

Είναι πλέον γνωστό πως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), ειδικότερα όταν αναφερόμαστε στην τομή της με την επιχειρηματικότητα, βασίζεται σε τρεις διακριτούς πυλώνες: (α) ανθρώπινο δυναμικό, (β) υπολογιστική ισχύς, και (γ) πρόσβαση σε δεδομένα. 

Ο επαναπατρισμός και η προσπάθεια διατήρησης μιας κρίσιμης μάζας εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο έφυγε την προηγούμενη δεκαετία από τη χώρα και διέπρεψε στο εξωτερικό, μπορεί να αποτελέσει την καλύτερη «μαγιά» αυτής της προσπάθειας. Από έρευνα προκύπτει πως στο 1% της παγκόσμιας ελίτ ερευνητών στον τομέα της ΑΙ το 11% είναι ελληνικής καταγωγής. Χωρίς να έχουμε αυταπάτες πως ολόκληρο αυτό το ποσοστό θα επιστρέψει, έχουμε την επιθυμία αυτά τα άτομα να επενδύσουν μέρος της τεχνογνωσίας και ενέργειάς τους στο νέο οικοσύστημα ΑΙ το οποίο δημιουργούμε, μεταξύ των άλλων, και για αυτούς. 

Καταλύτης των αλλαγών που έρχονται στον τομέα της επιχειρηματικότητας είναι η τεράστια υπολογιστική ισχύς που απαιτείται. Εντός του 2025 η Ελλάδα θα έχει έτοιμο τον υπερυπολογιστή (HPC) «Δαίδαλος», ως αναπόσπαστο κομμάτι του ευρωπαϊκού δικτύου παροχής υπολογιστικής ισχύος στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Το ξεχωριστό όμως με τον Δαίδαλο είναι πως παράλληλα θα αποτελέσει και το βασικό εργαλείο του πρώτου ελληνικού AI Factory. Η χώρα μας έχει ήδη υποβάλει υποψηφιότητα για την απόκτηση του δικού της αποκλειστικού AI Factory, το οποίο, με την υποστήριξη της ΕΕ, θα λειτουργεί ως επιταχυντής για την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων ΑΙ σε βασικούς τομείς και κλάδους, και ως καταλύτης για την ταχύτερη διάχυση των ικανοτήτων της ΑΙ στο ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. 

Από συστάσεως της ΕΓΜΣ, αν δύο λέξεις προσδιορίζουν την αλλαγή νοοτροπίας που άοκνα προσπαθούμε τα τελευταία δύο χρόνια αυτές είναι το reskilling και το upskilling. Η επανεκπαίδευση και η επιμόρφωση πάνω σε ψηφιακές δεξιότητες, ειδικότερα στον τομέα της επιχειρηματικότητας, αποτελεί τη βασική παράμετρο επιτυχίας του όλου εγχειρήματος. Ποια η χρήση των υπολογιστικών πόρων και των υψηλής ποιότητας δεδομένων που θα παρέχει η πολιτεία, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες σχηματισμού δεξαμενών δεδομένων (data pools) εστιασμένων σε συγκεκριμένους κλάδους, αν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σωστά. 

Προς ένα νέο παραγωγικό μοντέλο 

Η αρχή έχει γίνει ήδη με την προσέλκυση κορυφαίων εταιρειών για τη δημιουργία κέντρων Έρευνας και Ανάπτυξης στην Ελλάδα. Το επιτυχημένο παράδειγμα του Δημόκριτου, εντός του οποίοι η Tesla αποφάσισε να δημιουργήσει ένα «στρατηγείο» έρευνας, αποτελεί παράδειγμα αυτής της κατεύθυνσης που επιθυμούμε. Η εξοικείωση του πληθυσμού με το νέο παραγωγικό μοντέλο στο οποίο στοχεύουμε, οφείλει να υλοποιηθεί μέσα από πρακτικές εφαρμογές, όπως η παραπάνω πρωτοβουλία. Καλή η θεωρία αλλά, όπως είπα και παραπάνω, το 2025 πρέπει να είναι, και θα είναι, είναι έτος υλοποίησης!

Με αυτόν τον βηματισμό, θα μπορούμε να είμαστε σε θέση να υποστηρίξουμε συνεργασίες μεταξύ βιομηχανίας και ακαδημαϊκής κοινότητας και πρωτοβουλιών ανοιχτής καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας εταιρειών τεχνοβλαστών (spinouts), στο φυσικό τους περιβάλλον, δηλαδή τα κέντρα καινοτομίας. 

Το προηγούμενο διάστημα –και δεν αναφέρομαι μόνο σε επίπεδο επιτροπής ΑΙ− έγινε μία ηράκλεια προσπάθεια να τρέξουμε για να προλάβουμε τις εξελίξεις που είναι ταχύτατες. Ακαδημαϊκή κοινότητα, ερευνητικά κέντρα, κεντρική κυβέρνηση, αλλά και ο ίδιος ο επιχειρηματικός κόσμος έχουν αποφασίσει συνεργατικά να προχωρήσουμε στην επόμενη φάση του σχεδίου μετάβασης στην εποχή της ΑΙ. Η πραγματικότητα είναι πως, αν και έγιναν διακριτά βήματα, όλα είχαν ένα κοινό στόχο. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πως βρισκόμαστε πάνω από ένα παζλ. Έχουμε τα κομμάτια απλωμένα στο πάτωμα και προσπαθούμε να τα ενώσουμε. Το ευτυχές με τη δική μας εθνική περίπτωση είναι πως είμαστε βέβαιοι πως αυτά ταιριάζουν μεταξύ τους.

*Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι ειδικός γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης και συντονιστής έργου της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη.