Brain Rot

[ Εγκεφαλική σήψη ]

[ νεολογισμός ]

[ ουσιαστικό με ομοιόπτωτο επιθετικό προσδιορισμό ]

Το αποτέλεσμα της εκτεταμένης χρήσης του διαδικτύου, ειδικότερα μετά από κατανάλωση χαμηλής ποιότητας ψηφιακό περιεχόμενο.

Το 2024, Oxford University Press επέλεξε ως λέξη της χρονιάς το «brain rot». Η «σήψη εγκεφάλου», σύμφωνα με την σχετική σελίδα του Πανεπιστημίου ορίζεται ως «η υποτιθέμενη επιδείνωση της ψυχικής ή διανοητικής κατάστασης ενός ατόμου, ειδικά ως αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης υλικού (κυρίως διαδικτυακού περιεχομένου) που θεωρείται ασήμαντο ή μη απαιτητικό». Ο όρος, δηλαδή, αναφέρεται στην εγκεφαλική σήψη που προκαλείται από περιεχόμενο που όχι μόνο δεν διεγείρει τον εγκέφαλο αλλά τον ωθεί σε ‘τεμπελιά’.

Όπως διευκρινίζει η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Johns Hopkins, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί ένα ιδιαιτέρως πολύπλοκο κέντρο ελέγχου, το οποίο λαμβάνει, επεξεργάζεται και στέλνει σήματα από και σε ολόκληρο το σώμα, ρυθμίζοντας, συνειδητά ή ασυνείδητα, σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές, κινήσεις, αισθήσεις και λειτουργίες. Διαφορετικά σήματα ελέγχουν διαφορετικές διαδικασίες, ενώ διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου μας τα ερμηνεύουν. Ένα σήμα ερμηνεύεται ως πόνος, ένα άλλο ως κόπωση, ένα άλλο ως χαρά. Κάποια σήματα παραμένουν μέσα στις περιοχές του εγκεφάλου, ενώ άλλα μεταδίδονται μέσω της σπονδυλικής στήλης και διαμέσου του δικτύου των νευρώνων στα άκρα ή τα εσωτερικά μας όργανα. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν υπερ-υπολογιστή, βάρους 1 κιλού (μέσος ενήλικας), ο οποίος περιέργως αποτελείται σχεδόν κατά 60% από λίπος, ενώ το υπόλοιπο 40% είναι συνδυασμός νερού, πρωτεϊνών, υδατανθράκων και αλάτων. Δύο διαφορετικές περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος, η φαιά και η λευκή ουσία υπηρετούν διαφορετικό ρόλο. Η πρώτη επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις πληροφορίες, ενώ η δεύτερη τις μεταδίδει στο υπόλοιπο νευρικό σύστημα.

Το ζήτημα με τον ανθρώπινο εγκέφαλο όμως είναι ότι για να διατηρείται ακμαίος και να αυτό-προστατεύεται από τη φθορά του χρόνου, πρέπει να παραμένει ενεργός και να δέχεται διαρκώς νέα ερεθίσματα. Σύμφωνα με τους ειδικούς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Harvard, οι εγκεφαλικές δραστηριότητες διεγείρουν νέες συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων, και μπορούν ακόμη και να βοηθήσουν τον εγκέφαλο να δημιουργήσει νέα κύτταρα, αναπτύσσοντας νευρολογική «πλαστικότητα» και δημιουργώντας ένα λειτουργικό απόθεμα που παρέχει μια προστασία από μελλοντική απώλεια κυττάρων. Οι επιστήμονες του Harvard συστήνουν διάβασμα, σωματική άσκηση, upskilling, reskilling, «νοητική γυμναστική», (πχ σταυρόλεξα ή επίλυση μαθηματικών προβλημάτων) και πειραματισμούς με δραστηριότητες που απαιτούν χειρωνακτική επιδεξιότητα και διανοητική προσπάθεια ταυτόχρονα, όπως το σχέδιο, η ζωγραφική και λοιπές χειροτεχνίες.

Δηλαδή, το εντελώς αντίθετο από την παθητική παρακολούθηση ψηφιακού περιεχομένου που είναι δημιουργημένο για να έχει μηδενικές διανοητικές απαιτήσεις από τον θεατή.

Παρότι στενά συνδεδεμένη με την τεχνολογία και το διαδίκτυο, η έννοια απαντάται για πρώτη φορά γραπτώς στο αριστούργημα του Henry David Thoreau, «Walden», στο οποίο ο φιλόσοφος, συγγραφέας και κύριος εκπρόσωπος του υπερβατικού προσανατολισμού περιγράφει τις εμπειρίες του από τον απλό τρόπο ζωής στον φυσικό κόσμο. Ο Thoreau στέκεται επικριτικά απέναντι στην τάση της κοινωνίας να προτιμά τις απλές ιδέες έναντι των σύνθετων ιδεών ή εκείνων που επιδέχονται πολλαπλών ερμηνειών, θεωρώντας αυτή την τάση ενδεικτική μιας γενικότερης παρακμής του ανθρώπινου ψυχικού και πνευματικού μόχθου. Ο υπερβατικός προσανατολισμός ήταν ένα φιλοσοφικό, πνευματικό και λογοτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Νέα Αγγλία των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ 1820 και 1830. Βασική πεποίθηση του κινήματος ήταν η εγγενής καλοσύνη των ανθρώπων και της φύσης, παρά την ηθική φθορά που έχουν υποστεί από την κοινωνία. Ενώ αυτή η θέση θυμίζει αρκετά τις αντιλήψεις του Jean Jack Rousseau για τη σχέση του ατόμου με την κοινωνία και την ηθική του διάβρωση από αυτήν, ο υπερβατικός προσανατολισμός υποστηρίζει ότι παρότι η κοινωνία και οι θεσμοί της έχουν διαφθείρει την αγνότητα του ατόμου, οι άνθρωποι δύνανται να αγγίξουν την πνευματική τους ακμή αν κατακτήσουν την αυτοδυναμία και ανεξαρτησία τους.

Με βάση τα σημερινά δεδομένα, ο δρόμος προς την ελευθερία είναι στρωμένος με digital detox, θεραπείες απεξάρτησης από ψηφιακές εξαρτήσεις με τη βοήθεια ειδικών ψυχικής υγείας, και επιδίωξη μη-ψηφιακών δραστηριοτήτων. Η επιστροφή δηλαδή στην offline ζωή.