Enshittification

[ νεολογισμός ]

[ ουσιαστικό ]

Γνωστό και ως crapification ή platform decay, το enshittification αφορά τον εσκεμμένο ευτελισμό της ύλης και της αξίας, εις βάρος των καταναλωτών, με μοναδικό σκοπό το κέρδος. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που ξεκίνησε από το διαδίκτυο, μέσω της σταδιακής μείωσης της ποιότητας διαδικτυακών προϊόντων και υπηρεσιών, με στόχο τη μεγιστοποίηση κερδών των εταιρειών προς όφελος των μετόχων.

Σύμφωνα με το λεξικό Merriam Webster, ο όρος enshittification «χρησιμοποιείται για να επικρίνει την υποβάθμιση της ποιότητας και της εμπειρίας των διαδικτυακών πλατφορμών με την πάροδο του χρόνου. Μπορεί επίσης να αναφέρεται σε οποιαδήποτε κατάσταση υποβάθμισης, ειδικά στην πολιτική ή την κοινωνία». Ο όρος φαίνεται να κάνει την εμφάνισή του στις αρχές της δεκαετίας του 2010, αλλά απέκτησε δημοφιλία το 2022, χάρη στην αρθρογραφία του Καναδού συγγραφέα, Cory Doctorow, ο οποίος απέδωσε τη διαδοχική μείωση της ποιότητας των διαδικτυακών πλατφορμών στα καπιταλιστικά κίνητρα των εταιρειών. Ο Doctorow στα άρθρα του, χρησιμοποιώντας ως χαρακτηριστικά παραδείγματα τις πρακτικές των Big Tech και των ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης,  περιγράφει τα διαφορετικά στάδια του enshittification, από μια αρχική προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής αξίας προς τους χρήστες, αποσκοπώντας στην επικράτηση στην αγορά, ως την απόλυτη παρακμή τους, προς μεγιστοποίηση του κέρδους τους.

Περιγράφοντας σε άρθρο του στο περιοδικό Wired, τον Ιανουάριο του 2023, «πώς πεθαίνουν οι πλατφόρμες», ο Doctorow εξηγεί, «στην αρχή, είναι καλές για τους χρήστες τους. Στη συνέχεια, τους εκμεταλλεύονται προς όφελος των επιχειρηματικών τους εταίρων. Έπειτα, εκμεταλλεύονται και επιχειρηματικούς τους εταίρους για να κρατήσουν όλο το κέρδος για τις ίδιες. Και εν τέλει, πεθαίνουν». Σε άρθρο του στους Financial Times, τον Φεβρουάριο του 2024, ο Doctorow υποστηρίζει πως το enshittification εξαπλώνεται παντού και θα ακουμπήσει όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, κάνοντας μάλιστα λόγω για την είσοδο της ανθρωπότητας στο Enshittocene, κατά το Anthropocene, νεολογισμούς με αναφορά στις γεωλογικές εποχές, και απώτερο σκοπό να αναδείξουν το μέγεθος της επίδρασης των φαινομένων.