[ Παντομίμα προόδου ]

[ Pantomime of progress ]

[ νεολογισμός ]

[ ουσιαστικό με ετερόπτωτο ονοματικό προσδιορισμό ]

Η φράση «παντομίμα προόδου» χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια δραστηριότητα που στοχεύει στη δημιουργία ψευδαίσθησης της προόδου, χωρίς να συνοδεύεται από την επίτευξη ουσιαστικών αλλαγών.

Ο όρος απέκτησε δημοσιότητα όταν χρησιμοποιήθηκε από δημοσιογράφους τεχνολογίας και επιχειρηματίες της Silicon Valley, για να σχολιάσει την έλλειψη ουσιαστικής προόδου ως προς την θεσμική ρύθμιση της διακυβέρνησης της Τ.Ν., και την κατ’ επίφαση ρυθμιστική στροφή των κρατών κατά τη διάρκεια του AI ACTION SUMMIT που διεξήχθη στο Παρίσι, τον Φεβρουάριο του 2025.

«Δεν έχουμε άλλα περιθώρια να συνεχίσουμε αυτή την παντομίμα προόδου. Η εποχή των αβρών δηλώσεων και της αποφυγής των αληθινών δεσμεύσεων στις συνόδους κορυφής πρέπει να τελειώσει. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να αναγνωρίσουν την πραγματικότητα που οι εταιρείες Τ.Ν. διαλαλούν περίτρανα: τα μετασχηματιστικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης έρχονται, πιθανώς σύντομα, και είμαστε θλιβερά απροετοίμαστοι για την άφιξή τους. Η αποτυχία της συνόδου κορυφής του Παρισιού ωστόσο ίσως μπορέσει να εξυπηρετήσει έναν χρήσιμο σκοπό: την αφύπνιση. Ανέδειξε, με τρόπο οριστικό, ότι η τρέχουσα προσέγγιση στη διακυβέρνηση της Τ.Ν. είναι προβληματική. Το ερώτημα τώρα είναι αν προλαβαίνουμε να το διορθώσουμε», έγραψε στον λογαριασμό του στο X, o πρώην συντάκτης ειδήσεων του Economist και αρθρογράφος του Transformer, του newsletter που εκδίδει πλέον μέσω του Substack, αφιερωμένου αποκλειστικά σε θέματα σχετικά με την Τ.Ν., Shakeel Hashim. Στο άρθρο που δημοσίευσε την τελευταία ημέρα της συνόδου, ο Hashim σχολίασε καυστικά ότι «αυτό που υποτίθεται ότι ήταν ένα κρίσιμο φόρουμ διεθνούς συνεργασίας, κατέληξε σε μια ιστορία αφύπνισης για το πόσο εύκολα οι σοβαρές προσπάθειες διακυβέρνησης μπορούν να εκτροχιαστούν από το εθνικό συμφέρον».

Μαζί του έδειξε να συμφωνεί και ο Dario Amodei, σε δήλωση που ανάρτησε στην ιστοσελίδα της εταιρίας του, Anthropic, σχολιάζοντας «Δεδομένου του ρυθμού με τον οποίο προοδεύει η τεχνολογία, απαιτείται μεγαλύτερη εστίαση και αίσθηση του κατεπείγοντος σε πολλά θέματα. Η ανάγκη να διατηρήσουν το προβάδισμα (στην τεχνολογική κούρσα) οι δημοκρατίες, οι κίνδυνοι της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και οι οικονομικές μεταβάσεις που πλησιάζουν ταχέως — όλα αυτά θα πρέπει να αποτελέσουν κεντρικά χαρακτηριστικά της επόμενης συνόδου κορυφής». Ο CEO της Anthropic, μιας start up που αναπτύσσει μεγάλα γλωσσικά συστήματα, ανταγωνιστικά του ChatGPT, και πρώην Αντιπρόεδρος Έρευνας της OpenAI, συμπλήρωσε «Στην επόμενη διεθνή σύνοδο κορυφής, δεν πρέπει να επαναλάβουμε αυτή την χαμένη ευκαιρία. Η πρόοδος της Τ.Ν. παρουσιάζει σημαντικές νέες παγκόσμιες προκλήσεις. Για να τις αντιμετωπίσουμε, πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα και με μεγαλύτερη σαφήνεια».

Η έννοια της προόδου, ορίζεται γενικώς ως «η μετακίνηση προς βελτιωμένη ή πιο ανεπτυγμένη κατάσταση ή προς μια προωθημένη θέση» (Cambridge University Dictionary), ή ως η «σταδιακή βελτίωση» (Merriam Webster Dictionary). Πρόκειται για δυτική αντίληψη της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, που έχει αμφισβητηθεί, τόσο από το αντι-αποικιακό κίνημα, εξαιτίας της τάσης των Δυτικών να θεωρούν τον πολιτισμό τους ανώτερο των λαών που κατακτούσαν κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, όσο και από (δυτικούς) κοινωνιολόγους, οικονομολόγους και πολιτικούς επιστήμονες, οι οποίοι σταδιακά πρόταξαν επαναπροσδιορισμό του όρου, πέραν των οικονομικών κριτηρίων, σε αυτό που ονομάζεται ως «κοινωνική πρόοδος». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Δείκτης Κοινωνικής Προόδου που δημοσιεύει το Social Progress Imperative, εμπνευσμένος από το έργο τριών κορυφαίων οικονομολόγων, βραβευμένων με Νόμπελ Οικονομίας σε διαφορετικές χρονολογίες των τελευταίων δεκαετιών, των Amartya Sen, Douglass North και Joseph Stiglitz. Το Social Progress Imperative ιδρύθηκε το 2012 στις ΗΠΑ, ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που υποστηρίζει κυβερνήσεις και φορείς λήψης αποφάσεων να εδραιώσουν «μια βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη». Με βάση τα στοιχεία του Δείκτη Κοινωνικής Προόδου του 2022, η Ελλάδα κατατάσσεται 33, μεταξύ 169 χωρών.

Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ευτυχίας, μια ετήσια έκθεση που συνυπογράφουν το Κέντρο Έρευνας για την Ευημερία του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης σε συνεργασία με την Gallup, το Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και τη συντακτική επιτροπή του ομώνυμου φορέα, αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με τους εμπλεκόμενους φορείς, η ​​πρώτη Παγκόσμια Έκθεση για την Ευτυχία η οποία παρουσιάστηκε στις 2 Απριλίου 2012, συνιστά μια απόπειρα “Ορισμού ενός Νέου Οικονομικού Παραδείγματος“, μιας συνάντησης υψηλού επιπέδου για την ευημερία και την ευτυχία, στην οποία συμμετείχαν αρχηγοί κρατών, ανώτεροι ηγέτες των Ηνωμένων Εθνών και κορυφαίοι κοινωνικοί επιστήμονες παγκοσμίως. Ο Economist επίσης διατηρεί ειδική σελίδα με τίτλο «Beyond GDP», όπου οι αναγνώστες μπορούν να παρακολουθήσουν τα δεδομένα που συγκεντρώνονται σχετικά με την κοινωνική πρόοδο σε κάθε κράτος.