Δύο είναι οι λειτουργίες μιας εκλογικής διαδικασίας: να εξασφαλίζουν, ή πάντως να βελτιώνουν, την ουσιαστική νομιμοποίηση όσων προσέρχονται στις κάλπες, ζητώντας την ψήφο των πολιτών, και, στη συνέχεια, να σηματοδοτούν ένα νέο ξεκίνημα προς κατευθύνσεις που έχουν παρουσιαστεί προηγουμένως στους ψηφοφόρους – παλιότερα κάναμε λόγο για Πρόγραμμα, στην τελευταία όμως στροφή των πραγμάτων πρόκειται περισσότερο για προσαρμογή μιας κατεύθυνσης που συνεχίζεται.

Στο ιδιότυπο θεσμικό οικοδόμημα που αποτελεί η Ευρωπαϊκή Ένωση –γιατί για τις Ευρωεκλογές κάνουμε αυτή τη στιγμή λόγο– η βελτίωση της νομιμοποίησης όσων θα διαμορφώνουν την αυριανή πολιτική ούτως ή άλλως δεν είναι εύκολη υπόθεση. Άμα δει δε κανείς τα διακυβεύματα αυτής της Ευρωκάλπης, που είχαν να κάνουν με τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο, με τη λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς, τη βιομηχανική της πολιτική και την ανταγωνιστικότητά της (Εκθέσεις Λέτα και Ντράγκι), ή πάλι με τη συνέχιση βασικών στοιχημάτων που έχουν ήδη τεθεί (το βαρύτερο η Πράσινη Συμφωνία), διαπιστώνει ότι δύσκολα δρομολογούνται σε μια σταθερότερη βάση αύριο. Είτε ξεπερνούν κατά πολύ την ευρωπαϊκή δομή −παράδειγμα οι καίριες προκλήσεις άμυνας, ασφάλειας, δρομολόγησης εξοπλισμών, που κινούνται πέρα από τις θεσμικές αρμοδιότητές της ΕΕ, όσο και αν π.χ. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει χαρτοφυλάκια και προδιαγράφει πολιτικές− είτε βρίσκονται αντιμέτωπες με ισχυρά αντίθετα ρεύματα: παράδειγμα η αντίθεση προς τις πράσινες πολιτικές από (!) ευρωδιστακτικές πολιτικές δυνάμεις και από τον αγροτικό κόσμο.

Περισσότερο κι από την άνοδο της Ακροδεξιάς/ριζοσπαστικής Δεξιάς, αυτή η συνάντηση με την πραγματικότητα κάνει τους σχεδιασμούς Κορυφής και τις επιλογές προσώπων να φαίνονται αναντίστοχοι με τις στιγμές. Και εκεί, βέβαια, έρχεται στο προσκήνιο η πρόκληση-ογκόλιθος των γαλλικών βουλευτικών εκλογών, όπως δρομολογήθηκαν στην πιο επιδραστική χώρα της Ένωσης ως αναγκαστική ανάγνωση του «μηνύματος» της Ευρωκάλπης. Αυτό άλλωστε επισημαίνει με επίταση και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα στη συνέντευξη που φιλοξενεί το παρόν τεύχος, μιλώντας για «δεύτερο γύρο των Ευρωεκλογών». Ενώ και στην παραδοσιακά ατάραχη Γερμανία όλα τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού βρέθηκαν τσαλακωμένα, οπότε η δρομολόγηση εξελίξεων δεν μπορεί να αποκλείεται.

Κι όλα αυτά τη στιγμή που η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης μένει όλο και περισσότερο πίσω, τουλάχιστον σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, και ενώ οι αποφάσεις που θα λάβει η Ένωση τα επόμενα 5 χρόνια αναμένεται να καθορίσουν, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τη θέση που θα καταλάβει στο νέο διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται. Σε αυτό το πλαίσιο, η έκκληση του Λέτα να μην ανοίξει η Ευρώπη το κουτί της Πανδώρας μιας ιδεολογικής συζήτησης μοιάζει μάλλον με προμήνυμα κινδύνου για όσα μπορεί να επακολουθήσουν. 

Σε σύγκριση με αυτές τις εισπραττόμενες εξελίξεις, η ελληνική μας δημόσια σκηνή θα μπορούσε να θεωρηθεί μέχρι και παρεξηγήσιμα ακυμάτιστη. Όχι μόνο επειδή οι βουλευτικές εκλογές βρίσκονται σε πολιτικά απόμακρο χώρο, αλλ’ επειδή η μεν προς τα δεξιότερα πλευρά του πολιτικού φάσματος μάλλον παραζαλισμένη παρακολουθεί την ίδια της την άνοδο στις κάλπες, παραμένοντας πολυδιασπασμένη, η δε κεντροαριστερή/αριστερή πλευρά του φάσματος περιήλθε σε μιαν ακόμη φάση εσωστρέφειας. Είναι βεβαίως και η αποχή, ο μεγάλος πρωταγωνιστής της κάλπης, και το πώς την ερμηνεύει κανείς: συγκυριακό φαινόμενο λόγω έλλειψης, κατά τη (λανθασμένη) εκτίμηση πολλών, ουσιαστικού διακυβεύματος ή σύμπτωμα μιας βαθύτερης αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να κινητοποιήσει και να συγκινήσει. Οπότε;

Οπότε η αληθινή-αληθινή πρόκληση των πραγμάτων κινδυνεύει να προκύψει από την αναντιστοιχία προθέσεων, υποσχέσεων και διακηρύξεων προς το μέγεθος των προκλήσεων που συναντά ο μέσος άνθρωπος στην καθημερινότητά του: τον πληθωρισμό, την αδυναμία εξεύρεσης προσιτής στέγασης, την πρόσβαση σε φθηνή ενέργεια ή τη βελτίωση των συνδιαλλαγών του με τις κρατικές υπηρεσίες. Στο παρόν τεύχος της Οικονομικής Επιθεώρησης, ο αναγνώστης θα συναντήσει πολλές σελίδες που καταπιάνονται εμμέσως ή αμέσως με αυτές τις προκλήσεις. Από την ακρίβεια και τις νέες ανισότητες που αυτή δημιουργεί στην ελληνική κοινωνία, το ειδικό αφιέρωμα στην ενέργεια και το νέο τοπίο που φαίνεται να διαμορφώνεται μετά την κρίση, μέχρι τα εντυπωσιακά κατορθώματα του πρώτου e-state της Ευρώπης, της Εσθονίας, η οποία βάζει πλέον πλώρη για τη μετα-ψηφιακή εποχή – τουτέστιν, μια εποχή του εξατομικευμένου κράτους στην υπηρεσία του πολίτη. Αλλά αυτά τα τελευταία είναι πράγματα πολύ πολύ μακρινά ακόμη για εμάς…