Έχει χαρακτηριστεί επανειλημμένα από ειδικούς ως η «σιωπηλή πανδημία» που σκοτώνει ήδη 700.000 ανθρώπους κάθε χρόνο στον πλανήτη και το χειρότερο είναι πως οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες δεν φαίνονται πρόθυμες να αναλάβουν άμεσα δράση: ο λόγος για τη αντιμικροβιακή αντοχή (AMR), την «ανοσία» που αναπτύσσουν παθογόνοι μικροοργανισμοί στις αντιμικροβιακές ουσίες οδηγώντας στα λεγόμενα «υπερμικρόβια».

Τα superbugs ολοένα και πληθαίνουν και για αυτά δεν υπάρχει καμία δραστική ουσία για να ανακόψει την πορεία τους, τουλάχιστον προς το παρόν. Νέα μελέτη προειδοποιεί πως ο αριθμός των ανθρώπινων ζωών που χάνονται σε όλο τον κόσμο εξαιτίας λοιμώξεων που είναι ανθεκτικές στα φάρμακα θα μπορούσε να αυξηθεί σχεδόν κατά 70% έως το 2050. Αθροιστικά, από το 2025 έως το 2050, ο κόσμος θα μπορούσε να καταγράψει περισσότερους από 39 εκατομμύρια θανάτους που αποδίδονται στην μικροβιακή αντοχή, απειλώντας έως και 10 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.

Οι λοιμώξεις από υπερμικρόβια είναι σε ποσοστό 70% ενδονοσοκομειακές.

«Πρωτιά» για την Ελλάδα

Στην Ευρώπη, η Eλλάδα παραμένει πρώτη σε θανατηφόρες λοιμώξεις και περιπτώσεις δύσκολης ίασης εξαιτίας ανθεκτικών μικροβίων όπως ο εντερόκοκκος, o χρυσίζων σταφυλόκοκκος, o πνευμονιόκοκκος, η κλεμπσιέλλα. Tο ακινετοβακτήριο, για παράδειγμα, που «σαρώνει» στις ελληνικές ΜΕΘ, ευθύνεται για 20 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους, την ώρα που οι αντίστοιχες λοιμώξεις είναι μονοψήφιες σε Πολωνία (9), Ουγγαρία (6), Βουλγαρία (4) και Νορβηγία (2). Παράλληλα, λοιμώξεις που οφείλονται στο τρίτης γενιάς κολοβακτηρίδιο που είναι ανθεκτικό στις κεφαλοσπορίνες, αυξήθηκαν κατά 54,7% στην τριετία 2019 – 2022.

ΠΟΥ: Από τις μεγαλύτερες απειλές

Η μικροβιακή αντοχή προκαλείται όταν παθογόνα όπως τα βακτήρια και οι μύκητες αναπτύσσουν την ικανότητα να υπερνικούν τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την εξόντωσή τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει τη μικροβιακή αντοχή «μία από τις κορυφαίες παγκόσμιες απειλές για τη δημόσια υγεία και την ανάπτυξη», που οφείλεται στην κακή και υπερβολική χρήση αντιμικροβιακών φαρμάκων σε ανθρώπους, ζώα και φυτά, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει τα παθογόνα να αναπτύξουν αντίσταση σε αυτά.

Η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Lancet προβλέπει μόνο επιδείνωση της κατάστασης, σύμφωνα με τον επικεφαλής συγγραφέα Δρ. Chris Murray, διευθυντή του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. «Χρειαζόμαστε τη δέουσα προσοχή στα νέα αντιβιοτικά και την αντιβιοτική διαχείριση, ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που είναι πραγματικά ένα αρκετά μεγάλο πρόβλημα», δήλωσε στο CNN.

Οι ερευνητές – από το διεθνές κέντρο έρευνας της Αντιμικροβιακής Αντοχής, το Ινστιτούτο Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας και άλλα ιδρύματα – εκτίμησαν τους θανάτους και τις ασθένειες που αποδίδονται σε αντιμικροβιακή αντοχή για 22 παθογόνα, 84 συνδυασμούς παθογόνων-φαρμάκων και 11 λοιμώξεις σε 204 χώρες και περιοχές από το 1990 έως το 2021.

Δύο αντίρροπες τάσεις

Μέσα σε 30 χρόνια, οι θάνατοι από (AMR) μειώθηκαν περισσότερο από 50% στα παιδιά κάτω των 5 ετών, αλλά αυξήθηκαν περισσότερο από 80% μεταξύ των ενηλίκων 70 ετών και άνω. «Μας προκάλεσε έκπληξη η διαπίστωση αυτών των μοτίβων», δήλωσε ο Murray.

«Αυτές οι δύο αντίθετες τάσεις εξελίσσονταν παράλληλα: μείωση των θανάτων από AMR σε ηλικίες κάτω των 15 ετών, κυρίως λόγω του εμβολιασμού, των προγραμμάτων ύδρευσης και αποχέτευσης, ορισμένων επιτυχημένων προγραμμάτων θεραπείας και της επιτυχίας αυτών (…) Και την ίδια στιγμή, αυτή η σταθερή αύξηση των θανάτων σε άτομα άνω των 50 ετών».

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι ο συνδυασμός παθογόνου-φαρμάκου που είχε τη μεγαλύτερη αύξηση στην πρόκληση της μεγαλύτερης επιβάρυνσης μεταξύ όλων των ηλικιακών ομάδων ήταν ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη Staphylococcus aureus ή MRSA. Για αυτόν τον συνδυασμό ο αριθμός των αποδιδόμενων θανάτων σχεδόν διπλασιάστηκε από 57.200 το 1990 σε 130.000 το 2021.

Χρησιμοποιώντας στατιστικά μοντέλα, οι ερευνητές εκτίμησαν ότι οι θάνατοι από μικροβιακή αντοχή θα αυξηθούν έως το 2050, εάν δεν ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτική περίθαλψη, αν δεν αναπτυχθούν ισχυρά αντιβιοτικά και αν δεν εξευρεθούν επιπλόν πόροι για τη μείωση και τη θεραπεία των λοιμώξεων.

Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι, το 2050, ο αριθμός των θανάτων που θα οφείλονται αποκλειστικά σε μικροβιακή αντοχή παγκοσμίως θα μπορούσε να φθάσει τα 1,9 εκατομμύρια, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με την μικροβιακή αντοχή θα μπορούσαν να φθάσουν τα 8,2 εκατομμύρια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι περιοχές του κόσμου που πλήττονται περισσότερο από την AMR είναι η Νότια Ασία, η Λατινική Αμερική, η Καραϊβική και η υποσαχάρια Αφρική – καθώς πολλές από αυτές τις περιοχές δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτική περίθαλψη.

Ο ερευνητής Samuel Kariuki, του Ιατρικού Ινστιτούτου Ερευνών της Κένυας, προειδοποιεί πάντως με σχόλιό του στο The Lancet ότι τα μοντέλα πρόβλεψης δεν λαμβάνουν υπόψη την πιθανή εμφάνιση νέων υπερβακτηρίων που ενδέχεται να οδηγήσουν σε ακόμα χειρότερη εικόνα στο εγγύς μέλλον.

Οι πολίτες μπορούν να συνεισφέρουν ενεργά στη «μάχη» φροντίζοντας να μην χρησιμοποιούν αντιβιοτικά από προηγούμενες θεραπείες και να ακολουθούν τις οδηγίες των γιατρών. Άλλωστε αυτά τα σκευάσματα είναι αποτελεσματικά μόνο απέναντι σε βακτηριακές λοιμώξεις και δεν ενδείκνυνται για τις ιογενείς. Όπως τονίζουν οι γιατροί, καλό είναι να θυμόμαστε πως δεν εφευρίσκονται συχνά νέα αντιβιοτικά και ελάχιστα έχουν κυκλοφορήσει τις τελευταίες δεκαετίες. Αντίθετα, τα μικρόβια εξελίσσονται διαρκώς.