Μεγάλο μέρος της οθωμανικής ιστορίας μοιάζει με σαπουνόπερα. Τον 16ο αιώνα ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής σκότωσε όποιον υποπτευόταν ότι προσπαθούσε να τον ανταγωνιστεί, συμπεριλαμβανομένων δύο κουνιάδων, δύο γιων και μιας χούφτας εγγονών. (Και νομίζατε ότι η οικογένειά σας είχε προβλήματα.)

Μια σειρά για τον Σουλεϊμάν, το “Muhtesem Yuzyil” («Aιώνας Μεγαλοπρέπειας»), προβλήθηκε για πρώτη φορά το 2011 και ήταν μέρος του πρώτου κύματος τουρκικών δραμάτων που απέκτησε παγκόσμια εμβέλεια. Στους θαυμαστές της σειράς συγκαταλέγεται και η Cardi B, μια Αμερικανίδα ράπερ.

Σήμερα, καθώς οι δημοφιλείς τουρκικές σειρές πολλαπλασιάζονται, ο Σουλεϊμάν έχει να μοιραστεί τον «θρόνο» με άλλες σειρές που βασιλεύουν. Η πιο πρόσφατη είναι το “Gaddar” (“Χωρίς έλεος”), για έναν στρατιώτη που επιστρέφει από τον πόλεμο και αναγκάζεται να γίνει εκτελεστής για να προστατεύσει την οικογένειά του. Η Τουρκία είναι πλέον ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σεναριακών σειρών στον κόσμο – πίσω μόνο από την Αμερική και τη Βρετανία. Μεταξύ του 2020 και του 2023 η παγκόσμια ζήτηση για τουρκικές σειρές αυξήθηκε κατά 184%, σε σύγκριση με 73% για τα κορεατικά δράματα, σύμφωνα με την εταιρεία δεδομένων Parrot Analytics.

Οι τουρκικές εκπομπές είναι δημοφιλείς όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Πέρυσι οι τρεις μεγαλύτεροι εισαγωγείς νέων τουρκικών εκπομπών ήταν η Ισπανία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Το Εμπορικό Επιμελητήριο της Κωνσταντινούπολης εκτιμά ότι οι τηλεοπτικές εξαγωγές της Τουρκίας απέφεραν 600 εκατ. δολάρια το 2022- ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι οι πωλήσεις τους σύντομα θα ανέλθουν σε δισεκατομμύρια.
Τι κάνει τις εκπομπές τόσο αξιόλογες; Πρώτον, είναι εύκολες «στο μάτι». Δείχνουν λαμπερά τοπία, πολυτελή κοστούμια και όμορφους ηθοποιούς. Οι περισσότερες είναι ερωτικές ιστορίες- σειρές επιστημονικής φαντασίας γυρίζονται σπάνια, λέει ο Ozlem Ozsumbul, επικεφαλής πωλήσεων στην Madd Entertainment. Οι σειρές, συμπεριλαμβανομένων των νομικών και των δραμάτων εποχής, αναμειγνύουν ρομαντισμό και εκδίκηση. Το 2023 η σειρά “Yargi” (“Οικογενειακά μυστικά”), η οποία ακολουθεί αντιμαχόμενους δικηγόρους που ερωτεύονται, κέρδισε διεθνές βραβείο Emmy ως η καλύτερη τηλενουβέλα.

Το αραβικό κοινό εκτιμά ότι οι τουρκικές σειρές απεικονίζουν τους μουσουλμάνους ως ήρωες και όχι ως τρομοκράτες ή οδηγούς ταξί, όπως κάνει συχνά το Χόλιγουντ. Οι σειρές τηρούν επίσης τα προσδοκώμενα όρια σεμνότητας. Το τουρκικό ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο θολώνει με «μωσαϊκό» τα μπουκάλια με αλκοόλ, απαγορεύει τις σκηνές σεξ και επιβάλει πρόστιμα όταν οι ήρωες σε μια σειρά φιλιούνται.

«Η λογοκρισία έχει αναγκάσει τους σκηνοθέτες να γίνουν δημιουργικοί και μπορεί ακόμη και να αυξήσει τη σεξουαλική ένταση για τους θεατές. Τα βλέμματα όλο προσδοκία και τα μπλεγμένα δάχτυλα αντικαθιστούν τα «ανεπιθύμητα» πλάνα ξεφαντώματος. Για παράδειγμα, στην ταινία “Erkenci Kus” (“Early Bird”) οι ερωτευμένοι σχεδόν αγγίζουν τα χείλια τους, καθώς η ηρωίδα τρίβει το άρωμά της στο λαιμό του αφεντικού της. Αργότερα ο ήρωας οδηγείται στη φυλακή επειδή χτυπά έναν άνδρα που επιχειρεί να αγοράσει τα δικαιώματα του αρώματος.

Οι Αμερικανοί συγγραφείς ρομαντικών μυθιστορημάτων έχουν αρχίσει να αντιγράφουν τις τουρκικές μεθόδους. Η Abby Jimenez, η οποία έγραψε το “Yours Truly”, ένα μπεστ σέλερ των New York Times, βάσισε τον κεντρικό ήρωα στο “Sen Cal Kapimi” («Η αγάπη είναι παντού»), μια ιστορία όπου ένας άνδρας και μία γυναίκα ερωτεύονται αφού πρώτα προσποιούνται ότι είναι αρραβωνιασμένοι.

Το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι τρεις πιο δημοφιλείς εκπομπές στην Ισπανία ήταν τουρκικές, σύμφωνα με την Glance, μια εταιρεία τηλεοπτικών δεδομένων. Οι Ισπανοί και οι Λατινοαμερικανοί έχουν παράδοση στις τηλενουβέλες, οπότε είναι συνηθισμένοι στα χρονοβόρα δράματα όπως αυτά των τουρκικών σιερών. Και ορισμένοι τηλεθεατές φαίνεται να υποδέχονται θετικά το «διάλειμμα» από το σεξ και το αίμα της δυτικής τηλεόρασης.

Το ισπανόφωνο κοινό έλκεται από την υψηλή παραγωγική αξία των τουρκικών δραμάτων. Οι τηλενουβέλες της Λατινικής Αμερικής φαίνονται φτηνές στη σύγκριση. Οι άνθρωποι στην Τουρκία και τη Λατινική Αμερική εκφράζουν τα συναισθήματά τους απροκάλυπτα, λέει η Carolina Acosta-Alzuru, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Georgia. Αυτός είναι ο λόγος που το μελόδραμα έχει απήχηση και στους δύο πολιτισμούς.

Οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς επίσης στηρίζουν αυτές τις παραγωγές. Στην Τουρκία, τα προγράμματα προβάλλονται μία φορά την εβδομάδα και μπορεί να διαρκούν έως και τρεις ώρες, αλλά όταν πωλούνται σε χώρες του εξωτερικού τεμαχίζονται και προβάλλονται συχνότερα, μερικές φορές καθημερινά. τα τηλεοπτικά κανάλια μπορούν να «απλώσουν» τις σειρές σε εκατοντάδες επεισόδια. «Τα κορεατικά δράματα είναι καλά, αλλά διαρκούν μόνο 13 εμπορικές ώρες» σχολιάζει ο Izzet Pinto, εταιρείας διανομής τηλεοπτικός προγραμμάτων. Τα τουρκικά μπορούν να φτάσουν ακόμα και τις 200 ώρες.

Ορισμένοι φανατικοί θεατές παραπονιούνται ότι δεν απολαμβάνουν αρκετό περιεχόμενο στη γλώσσα τους. Οι ισπανικές σειρές είναι εύκολες στη διανομή σε ολόκληρη την Ισπανία και μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής, χωρίς μεταγλώττιση. Για γλώσσες με λιγότερους ομιλητές, όπως τα πολωνικά ή τα ελληνικά, τα τηλεοπτικά κανάλια καταφεύγουν σε φθηνότερες λύσεις, όπως οι υπότιτλοι. Ορισμένοι τηλεθεατές προσπαθούν ακόμη και να μάθουν λίγα τουρκικά, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν δράματα χωρίς να χρειάζεται να περιμένουν να βγουν οι μεταγλωττισμένες εκδόσεις, λέει η Yasemin Celikkol του Πανεπιστημίου Northwestern στο Κατάρ. Οι πιο αφοσιωμένοι θεατές, μπαίνουν στη διαδικασία να μεταγλωττίσουν οι ίδιοι τις σειρές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι δραματικές σειρές έχουν συμβάλει στην ενίσχυση της εικόνας της Τουρκίας, ιδίως στα πρώην οθωμανικά εδάφη. Η κ. Celikkol μεγάλωσε στη Βουλγαρία ακούγοντας ότι οι Τούρκοι ήταν «κακοί, βάρβαροι και τρομεροί», αλλά πιστεύει ότι τα τουρκικά δράματα έχουν βοηθήσει να αλλάξει αυτή η αντίληψη. Οι Βούλγαροι συνήθιζαν να κάνουν διακοπές στην Ελλάδα, λέει, αλλά τώρα πηγαίνουν στην Τουρκία πιο συχνά από πριν.

Το κράτος έχει επίσης ενεργή εμπλοκή. Το 2012 ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατηγόρησε τους παραγωγούς της σειράς «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής» επειδή αφιέρωσε πολύ χρόνο στις ίντριγκες του παλατιού και όχι αρκετό στις κατακτήσεις του Σουλεϊμάν. Σε απάντηση, ένας τουρκικός κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας έφτιαξε το δικό του ιστορικό δράμα, το “Dirilis: Ertugrul”, για έναν Τούρκο πολεμιστή του 13ου αιώνα. Τον Μάιο του 2020, όταν ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν σε lockdown εξαιτίας της πανδημίας κορωνοϊού, η σειρά ήταν η τέταρτη πιο περιζήτητη τηλεοπτική σειρά παγκοσμίως, σύμφωνα με την Parrot Analytics. Εκείνη τη χρονιά ο τότε πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ιμράν Χαν, επαίνεσε το πρόγραμμα για τις “ισλαμικές αξίες” του, ενώ ένα άγαλμα του πολεμιστή Ertugrul στήθηκε στη Λαχόρη. Η μεταγλώττιση του πιλοτικού επεισοδίου στα Ουρντού έχει συγκεντρώσει 153 εκατομμύρια προβολές στο YouTube.

Οι συνδρομητικές υπηρεσίες γυρίζουν πιο τολμηρά προγράμματα. Οι θεατές μένουν συχνά έκπληκτοι από τις σειρές των streamers. Το “Kulup” του Netflix ακολουθεί μια πρώην κατάδικη που επανασυνδέεται με την κόρη της μετά από χρόνια στη φυλακή. Η σειρά απεικονίζει τα πογκρόμ κατά των μειονοτήτων στην Κωνσταντινούπολη τη δεκαετία του 1950 – ένα τουλάχιστον πολιτικά ευαίσθητο θέμα. Τα δράματα των streamers τείνουν να είναι μικρότερης διάρκειας: μέχρι στιγμής το “Kulup” έχει 20 επεισόδια σε σύγκριση με 139 για του «Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς». Όσοι είδαν το “Bihter” της Amazon, μια ταινία για μια γυναίκα που απατά τον ηλικιωμένο σύζυγό της που την κακοποιεί, παρακολούθησαν ακόμη και σκηνές σεξ που παρουσιάζουν «απροκάλυπτα» γυμνά οπίσθια.

Η χαλάρωση των απαγορεύσεων και των περιορισμών στις σκηνές, θα μπορούσε βελτιώσει τις πιθανότητες της Τουρκίας να προσεγγίσει το αγγλόφωνο κοινό, το οποίο είναι πιο συνηθισμένο στις μεταγλωττισμένες ή υποτιτλισμένες σειρές από ό,τι οι θεατές σε πολλές άλλες χώρες. Σε αντίθεση με την Ισπανία (με το “Money Heist”) ή τη Νότια Κορέα (“Squid Game”), η Τουρκία δεν είχε κάποια τεράστια επιτυχία ούτε στην Αμερική ούτε στη Βρετανία. Για παράδειγμα, το “Kara Para Ask” (“Black Money Love”) δεν αγαπήθηκε ποτέ ιδιαίτερα στην Αμερική, παρόλο ανάμεσα στους θαυμαστές ήταν ο Λιονέλ Μέσι και η Μπάρμπρα Στρέιζαντ.

Αλλά ο κόσμος είναι μεγάλος και οι εκπομπές της Τουρκίας δεν χρειάζεται να κατακτήσουν τη Βρετανία και την Αμερική για να αξίζει να τις παρακολουθήσει κανείς. Ακόμη και ο σουλτάνος Σουλεϊμάν, ο οποίος προσέθεσε τμήματα της βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, δεν τα κατάφερε τόσο μακριά.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com