Οι σκηνές προβάλλονταν στα ειδησεογραφικά κανάλια όλη τη νύχτα: ασθενοφόρα, πτώματα, μια έκρηξη που φώτισε τον νυχτερινό ουρανό. Η Χαμάς κατηγόρησε το Ισραήλ για την έκρηξη στο νοσοκομείο al-Ahli της Γάζας στις 17 Οκτωβρίου. Το υπουργείο Υγείας της Γάζας ανακοίνωσε ότι σκοτώθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι. Το Ισραήλ διέψευσε αργότερα ότι πραγματοποιούσε αεροπορικές επιδρομές στην περιοχή – η έκρηξη, όπως υποστήριξε, προκλήθηκε από αποτυχημένη εκτόξευση ρουκέτας της Ισλαμικής Τζιχάντ, μιας άλλης ομάδας μαχητών στη Γάζα.

Μέχρι το Ισραήλ να εκδώσει τη διάψευσή του ωστόσο, οι λεπτομέρειες είχαν πάψει να έχουν σημασία. Η καταστροφή είχε ξεσηκώσει διαμαρτυρίες από τη Δυτική Όχθη έως την Ιορδανία και την Τυνησία. Αυτή ήταν η δίνη στην οποία «έπεσε» ο Τζο Μπάιντεν όταν έφτασε στο Ισραήλ στις 18 Οκτωβρίου για μια σύντομη επίσκεψη.

Σε ανάλυσή του ο Economist σημειώνει πως είναι δύσκολο να προβεί κανείς σε γενικεύσεις για τον «αραβικό κόσμο», ένα σύνολο 450 εκατομμυρίων ανθρώπων σε μία έκταση χιλιάδων χιλιομέτρων περίπου 20 χωρών, αλλά είναι ασφαλές να πούμε ότι οι περισσότεροι Άραβες εξακολουθούν να βλέπουν με συμπάθεια τον παλαιστινιακό αγώνα. Ο εκτοπισμός τους παραμένει ένα πολιτικό ζήτημα «τοτέμ» σε όλη τη Μέση Ανατολή, ικανό να κινητοποιήσει τη λαϊκή οργή και διαμαρτυρία όσο ελάχιστα άλλα θέματα.

Ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς δεν αποτελεί εξαίρεση. Καλύπτεται σε 24ωρη βάση από την τηλεόραση, συζητιέται ατελείωτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει προκαλέσει ένα «κύμα» υποστήριξης προς τους Παλαιστίνιους. Παρόλα αυτά, σε σύγκριση με προηγούμενες συγκρούσεις, όπως ο πόλεμος των 50 ημερών στη Γάζα το 2014, μερικά πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει.

Το ένα είναι η γεωπολιτική ισορροπία. Από το 2020 τέσσερα αραβικά κράτη -το Μπαχρέιν, το Μαρόκο, το Σουδάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – έχουν συνάψει δεσμούς με το Ισραήλ, το οποίο προηγουμένως είχε σχέσεις μόνο με δύο κράτη, την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται σε συνομιλίες για να πράξει ακριβώς το ίδιο. Αυτό έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ορισμένα αραβικά μέσα ενημέρωσης καλύπτουν τη σύγκρουση.

Το Al Jazeera, ο ραδιοτηλεοπτικός φορέας του Κατάρ, έχει δώσει άπλετο χρόνο στη Χαμάς, η οποία υποστηρίζεται από το Κατάρ. Εν τω μεταξύ, τα κανάλια που ελέγχονται από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επιχειρούν να βαδίσουν πάνω σε ένα «τεντωμένο σχοινί». Αν και μεταδίδουν τις σκηνές καταστροφής στη Γάζα, δεν παίρνουν συνεντεύξεις από αξιωματούχους της Χαμάς, αραβόφωνοι Ισραηλινοί όμως είναι συχνά καλεσμένοι. Στις αίθουσες σύνταξης έχουν γίνει φορτισμένες συζητήσεις για τη γλώσσα: εκεί που κάποτε μπορεί να χρησιμοποιούσαν τη φράση jaish al-ihtilal, «στρατός κατοχής», σήμερα αναφέρονται απλώς σε «ισραηλινό στρατό».

Μια δεύτερη διαφορά είναι ο φόβος της ευρύτερης σύγκρουσης. Ο πόλεμος του 2014 περιορίστηκε στους Ιερούς Τόπους. Αυτή τη φορά μπορεί να μην μείνει εκεί -και αυτό έχει περιπλέξει τη συζήτηση, τουλάχιστον στις γειτονικές χώρες Ισραήλ. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Αιγύπτου. Η Αμερική και αρκετές αραβικές χώρες την παροτρύνουν να ανοίξει τη Ράφα, το μοναδικό συνοριακό πέρασμα με τη Γάζα που δεν ελέγχεται από το Ισραήλ, για να επιτρέψει στους πολίτες να ξεφύγουν από τις μάχες.

Όμως, ένα ευρύ φάσμα της αιγυπτιακής κοινωνίας επιμένει πως η χώρα τους πρέπει να αντισταθεί σε τέτοιες πιέσεις. «Γιατί μου επιβάλλατε αυτόν τον πόλεμο;» αναρωτήθηκε ο Ιμπραήμ Άισα, ένας φιλοκυβερνητικός παρουσιαστής talk-show, απευθυνόμενος στη Χαμάς. «Θέλετε να κινδυνεύσουν 100 εκατομμύρια Αιγύπτιοι για χάρη σας;»  Άλλοι ειδικοί έκαναν παρόμοια σχόλια. Θα μπορούσε κανείς να τους απορρίψει ως απλά φερέφωνα του καθεστώτος – αλλά τα λόγια τους έχουν ευρεία απήχηση στην κοινωνία.

Παρόμοια είναι η εικόνα και στον Λίβανο, που αντιμετωπίζει μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Πολλοί Λιβανέζοι ανησυχούν ότι η Χεζμπολάχ, ισχυρή σιιτική πολιτοφυλακή και πολιτικό κόμμα, θα ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ, παρασύροντας έτσι τη χώρα τους σε έναν ακόμη καταστροφικό πόλεμο όπως η σύρραξη του 2006. «Μην μας βάλετε σε αυτή την κόλαση», έγραψε ο Ντίμα Σαντέκ, γνωστός δημοσιογράφος που υποστηρίζει βαθιά τους Παλαιστίνιους και ταυτόχρονα επικρίνει έντονα τη Χεζμπολάχ.

Αυτό οδηγεί και στην τρίτη αλλαγή: η περιοχή είναι σήμερα πιο πολωμένη. Πολλοί Σύριοι, είναι τρομοκρατημένοι από τις σκηνές στη Γάζα, όπου ο πόλεμος πολιορκίας του Ισραήλ τους θυμίζει τις τακτικές που εφάρμοσε ο Μπασάρ αλ Άσαντ. Αλλά ταυτόχρονα δεν έχουν καμία διάθεση να επευφημήσουν τη Χαμάς, μια ομάδα που υποστηρίζεται από το Ιράν, η οποία έκανε πολλά για να καταστρέψει τη χώρα τους. Και ενοχλούνται με τους σχολιαστές των μίντια σε όλο τον αραβικό κόσμο που καταδικάζουν τις ισραηλινές θηριωδίες αλλά επευφημούν τις θηριωδίες του Άσαντ. Στον Λίβανο, ορισμένοι άνθρωποι επικεντρώνονται στην πολιτική μεγάλης κλίμακας: ανεξάρτητα από τις απόψεις τους για το Ισραήλ, ελπίζουν ότι το Ιράν (και συνεπώς η Χεζμπολάχ) θα βγει αποδυναμωμένο.

Ανεπίσημα, τις τελευταίες ημέρες, ορισμένοι Άραβες αξιωματούχοι μιλούν για τη Χαμάς και τη Γάζα με τη γλώσσα που θα περίμενε να ακούσει κανείς από δεξιούς Ισραηλινούς. Δεν τρέφουν καμία συμπάθεια για μια ισλαμιστική ομάδα που υποστηρίζεται από το Ιράν. Αλλά δεν τολμούν να επαναλάβουν τέτοια σχόλια δημοσίως.

Η αποσύνδεση μεταξύ παλατιού και κοινωνίας εξηγεί γιατί ο Άντονι Μπλίνκεν, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, έτυχε μιας ψυχρής υποδοχής στο γύρο συναντήσεων που είχε στη Μέση Ανατολή. Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος του θρόνου, άφησε τον κ. Μπλίνκεν και τη συνοδεία του να περιμένουν ώρες, το βράδυ του Σαββάτου, για την προγραμματισμένη συνάντησή τους, και τελικά τους υποδέχτηκε το επόμενο πρωί.

Δεν είναι ασυνήθιστο για τον πρίγκιπα Μοχάμεντ, «νυχτοπούλι» με ασταθές πρόγραμμα, να αφήνει τους καλεσμένους να «ξεκουραστούν». Το γεγονός ότι το έκανε σε έναν επισκέπτη τόσο υψηλού επιπέδου, ωστόσο, θεωρήθηκε ένα αιχμηρό μήνυμα. Στη συνέχεια, μετά την προσγείωσή του στο Κάιρο, ο κ. Μπλίνκεν υπέμεινε μια ασυνήθιστη δημόσια διάλεξη από τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, τον Αιγύπτιο πρόεδρο, ο οποίος εξέφρασε θλίψη για τη δεινή θέση των Παλαιστινίων.

Ο κ. Μπάιντεν δεν έτυχε καν αυτής της ψυχρής υποδοχής. Ενώ ήταν προγραμματισμένο να πετάξει για την Ιορδανία μετά το Ισραήλ, όπου θα συναντούσε τον βασιλιά Αμπντάλα Β’, τον Μαχμούντ Αμπάς, τον Παλαιστίνιο πρόεδρο, και τον κ. Σίσι, ο κ. Αμπάς έκανε πίσω λίγο μετά την έκρηξη στο νοσοκομείο και στη συνέχεια η Ιορδανία ανακοίνωσε την οριστική ακύρωση της συνόδου κορυφής. Ό,τι κι αν ήλπιζε να πει ο κ. Μπάιντεν στους Άραβες ηγέτες, αυτοί δεν έχουν καμία διάθεση να το ακούσουν.

Ωστόσο, πίσω από τις δημόσιες τοποθετήσεις κρύβεται βαθιά ανησυχία. Από την 7η Οκτωβρίου πολλοί αναλυτές παραλληλίζουν τον πόλεμο με αυτόν του Γιομ Κιπούρ, την προηγούμενη δηλαδή φορά που το Ισραήλ υπέστη μια τόσο ολέθρια αποτυχία σε επίπεδο μυστικών υπηρεσιών. Αλλά υπάρχει επίσης μια βαθιά αντίθεση σε σχέση με εκείνη τη στιγμή.

Το 1973 τα αραβικά κράτη μπόρεσαν να εξαπολύσουν έναν πόλεμο που φαινόταν, για το Ισραήλ, υπαρξιακή απειλή. Έκτοτε ιστορικοί διαφωνούν για το κατά πόσο αυτή η απειλή ήταν όντως τόσο σοβαρή. Όμως, εκείνη τη στιγμή αυτή ήταν η αίσθηση – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε ο Μοσέ Νταγιάν, ο υπουργός Άμυνας, λέγεται ότι συζητούσε τη χρήση πυρηνικών όπλων. Μισό αιώνα αργότερα, το Ισραήλ παρασύρθηκε σε πόλεμο από μια μαχητική ομάδα και η περιοχή αντιμετωπίζει τώρα την προοπτική μιας ευρύτερης σύγκρουσης, από άλλους μη κρατικούς φορείς που υποστηρίζονται από το Ιράν.

Όσο για τα αραβικά κράτη, αυτά παρακολουθούν με ανησυχία. Ο Νατζίμπ Μικάτι, ο πρωθυπουργός του Λιβάνου, μίλησε με ωμότητα σχετικά για το ενδεχόμενο πολέμου στο Λίβανο: «Δεν λαμβάνω εγώ αυτές τις αποφάσεις», δήλωσε στο al-Jadeed, ένα τοπικό τηλεοπτικό δίκτυο. Οι ηγέτες της Αιγύπτου και της Ιορδανίας φοβούνται ότι οι επιπτώσεις του πολέμου θα αποσταθεροποιήσουν τα δικά τους εύθραυστα καθεστώτα. Τα κράτη του Κόλπου δεν επιθυμούν να συγκρουστούν με το Ιράν, υπό τον φόβο «πολέμου δι’ αντιπροσώπων» με το Ριάντ ή το Άμπου Ντάμπι. Αυτή δεν είναι μια υπαρξιακή κρίση για το Ισραήλ – αλλά ορισμένοι Άραβες ηγέτες φοβούνται ότι μπορεί να είναι για τους ίδιους.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com