Τι γεφυρώνει μια απόσταση 9.405 χλμ.;

«Όλοι ζούμε στον ίδιο κόσμο. Για να παραθέσω μια φράση του πρωθυπουργού μας, κατά τη διάρκεια επίσημης συνεδρίασης του κοινοβουλίου μας “η σημερινή Ουκρανία μπορεί αύριο να είναι η Ανατολική Ασία”. Ο πόλεμος μας συνδέει όλους τόσο σφιχτά», αποκρίνεται ο πρέσβης της Ιαπωνίας στην Ελλάδα, Koΐτσι Ιτό, στην πρώτη μου ερώτηση. Ο Ιάπωνας διπλωμάτης με υποδέχεται όρθιος στην πόρτα του γραφείου του με μια θερμή χειραψία πρώτης γνωριμίας. Με την αβρότητα που χαρακτηρίζει τους Ιάπωνες, σε ένδειξη σεβασμού και ευγένειας, δεν κάθεται πίσω από το επιβλητικό, ξύλινο γραφείο του. Αντιθέτως, επιλέγει να καθίσει διαγώνια απέναντί μου στο καθιστικό με τον δερμάτινο καναπέ και τις πολυθρόνες, ενώ ο οικονομικός ακόλουθος της πρεσβείας απλώνει προσεκτικά πάνω στο τραπέζι πλήθος εγγράφων με οικονομικά στοιχεία που τεκμαίρουν τη συνεργασία των δύο χωρών. 

Η Ελλάδα βρίσκεται στη Νότιο-Ανατολική Ευρώπη, έχει πληθυσμό μόλις 10,45 εκατ., έκταση 131,957 χλμ², ΑΕΠ $243 δισ., και ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα $23,400. Η Ιαπωνία βρίσκεται στην Ανατολική Ασία, έχει πληθυσμό 124 εκατ., έκταση 377,975 χλμ2, ΑΕΠ $4,2 τρις και κατά κεφαλήν εισόδημα $33,766. Αριθμητικά, μας χωρίζει μια άβυσσος. Κι όμως, το 2024 οι δύο χώρες συμπλήρωσαν 125 χρόνια εξαιρετικά φιλικών διπλωματικών σχέσεων. Το 1899, η Ελλάδα και η Ιαπωνία υπογράφουν Συνθήκη Φιλίας, Εμπορίου και Ναυσιπλοΐας. «Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες που δεν συμπαρασύρεται από το διεθνές αντι-ιαπωνικό αίσθημα, καθώς δεν υιοθετεί τους ισχυρισμούς περί “κίτρινου κινδύνου”. Το 1922 μάλιστα η Ιαπωνία εδραιώνει στην Ελλάδα επίσημη αντιπροσωπεία. Οι Ιάπωνες το εκτίμησαν βαθύτατα αυτό», μου εξιστορεί ο πρώην γενικός γραμματέας του Πολιτιστικού Συλλόγου Japan Greece Society, Σούτζι Καγουακάμι. 

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα, παρά το μικρό της μέγεθος, διαδραματίζει αναπάντεχα σημαντικό ρόλο στην ανάκαμψη της ιαπωνικής οικονομίας. «Η ναυτιλιακή βιομηχανία εξακολουθεί να αποτελεί κρίσιμο τομέα της οικονομίας μας, ως τεράστιος κλάδος της βαριάς βιομηχανίας μας. Ειδικά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ναυτιλιακή βιομηχανία αποτέλεσε μια από τις κύριες κινητήριες δυνάμεις οικονομικής ανάκαμψης. Είμαστε πραγματικά ευγνώμονες που οι Έλληνες πλοιοκτήτες επέλεξαν ιαπωνικά ναυπηγεία για την κατασκευή των πλοίων τους. Ακόμα και σήμερα, σχεδόν το 1/3 των πλοίων που ανήκουν σε Έλληνες πλοιοκτήτες είναι ναυπηγημένα στην Ιαπωνία», επιβεβαιώνει ο πρέσβης κ. Ιτό, κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας.

Ελληνική ναυτική παρουσία στον Ινδο-Ατλαντικό ωκεανό

Τον Ιανουάριο του 2023, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πραγματοποίησε μια στρατηγικής σημασίας επίσημη επίσκεψη στην Ιαπωνία, αποτέλεσμα της οποίας, μεταξύ άλλων, ήταν και η αναβάθμιση της γεωστρατηγικής σημασίας της χώρας μας, μέσω της συμμετοχής της σε δράσεις της Πρωτοβουλίας «Ελεύθερος και Ανοιχτός Ινδο-Ειρηνικός», στην οποία η Ιαπωνία αποτελεί σημαντικό γεωπολιτικό εταίρο και μέγα χρηματοδότη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο τότε Ιάπωνας ομόλογός του, Φούμιο Κισίντα, τόνισαν τότε μέσω κοινής τους δήλωσης πως «η ασφάλεια στον Ατλαντικό και την Ευρώπη δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ασφάλεια στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού ωκεανού», εξηγεί ο πρέσβης Ιτό. 

«Η πιο σημαντική προϋπόθεση για την ειρήνη και την ευημερία στην περιοχή είναι η διατήρηση της διεθνούς τάξης, σύμφωνα με τους υφιστάμενους διεθνείς νόμους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)», συνεχίζει ο Ιάπωνας πρέσβης και προσθέτει: «Η πρωτοβουλία Ελεύθερος και Ανοιχτός Ινδο-Ειρηνικός έχει υποστηριχθεί πλήρως από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες. Η στενή συνεργασία μεταξύ Ιαπωνίας, ΕΕ και Ελλάδας, ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις προσπάθειές μας να προωθήσουμε τη σταθερότητα και τη συνεργασία, όχι μόνο στον Ινδικό -Ειρηνικό ωκεανό, αλλά και στην Ερυθρά Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο. Πάρτε για παράδειγμα την Επιχείρηση “Ασπίδες” (EUNAVFOR ASPIDES). Η Ελλάδα είναι ένας εξαιρετικά σημαντικός εταίρος σε αυτή τη στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ, η οποία στοχεύει στην προστασία της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και τη διαφύλαξη της θαλάσσιας ασφάλειας, ειδικά για τα εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, τον Ινδικό Ωκεανό και τον Περσικό Κόλπο. Η Ελλάδα και η Ιαπωνία δεν χρειάζεται να δραστηριοποιούνται στην ίδια περιοχή του κόσμου. Συνεργασία συχνά σημαίνει επιδίωξη ενός κοινού στόχου. Οι Έλληνες διαθέτουν ουσιαστική ναυτική τεχνογνωσία και βαθιά κατανόηση της πολιτικής σε αυτό το μέρος του κόσμου, ενώ η Ιαπωνία έχει μεγάλη εμπειρία στον Ινδικό και στον Ειρηνικό ωκεανό. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ο ένας τις δραστηριότητες και τις ενέργειες του άλλου, να συντονιζόμαστε προκειμένου να αποφύγουμε επικαλύψεις, ή ακόμα και να συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλον», ολοκληρώνει ο πρέσβης Ιτό, σκιαγραφώντας ένα γεωπολιτικό σκηνικό στο οποίο η χώρα μας επανατοποθετείται με νέους όρους στον παγκόσμιο χάρτη. 

Από τις διμερείς, στις στρατηγικές σχέσεις

Κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του Έλληνα πρωθυπουργού στην Ιαπωνία, τον Ιανουάριο 2023, «υλοποιήθηκε, συνοδεία πολυμελούς κυβερνητικού κλιμακίου, ελληνική επιχειρηματική αποστολή, με εκπροσώπους 26 επιχειρήσεων από τους κλάδους ενέργειας, τηλεπικοινωνιών/πληροφορικής, ναυτιλίας, τουρισμού και τεχνολογίας, καθώς και διμερές οικονομικό φόρουμ. Πραγματοποιήθηκαν υψηλού επιπέδου συναντήσεις με εκπροσώπους ιαπωνικών φορέων ανάπτυξης επιχειρηματικότητας, όπως η Ομοσπονδία Ιαπωνικών Επιχειρήσεων (Keidanren) και η Japan External Trade Organization (JETRO), στο πλαίσιο των οποίων προβλήθηκαν θετικές προοπτικές της χώρας, όπως η αναγνώριση της ελληνικής οικονομίας στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της ΕΕ, οι ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας, και η προσφορά επενδυτικών και εμπορικών ευκαιριών», διαμηνύει ο σύμβουλος Α’ του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στο Τόκιο Παναγιώτης Δερμεντζόγλου. 

Οι διμερείς σχέσεις αναβαθμίσθηκαν σε στρατηγικές, βάσει της σχετικής Κοινής Διακήρυξης που υπεγράφη μεταξύ των δύο αρχηγών-κρατών. Σε συνδυασμό με το Μνημόνιο Συνεργασίας Ελλάδας-Ιαπωνίας στον τομέα της ναυτιλίας που υπεγράφη το 2019, υπεγράφησαν τρία ακόμη μνημόνια συνεργασίας που αφορούν ένα πρόγραμμα τουριστικής προβολής της Ελλάδας στην Ιαπωνία, τη συνεργασία της Enterprise Greece με την JETRO, μια Σύμβαση για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας, η οποία είναι ήδη σε ισχύ από τον Δεκέμβριο του 2024, και ένα μνημόνιο συνεργασίας στον τομέα της ναυτιλίας. «Σύμφωνα με το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας 2024 (ΕΣΣΕ), προγραμματίστηκαν 19 δράσεις οικονομικού χαρακτήρα, εκ των οποίων τη μερίδα του λέοντος έλαβαν οι συνέργειες στον τουρισμό και οι εξαγωγές αγροδιατροφικών προϊόντων. Υπήρχαν, ωστόσο, δράσεις σχετικές με τις τεχνολογίες αιχμής και τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Υφίσταται ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη επιχειρηματικών συνεργασιών στο εμπόριο, τη βιομηχανία, την ενέργεια, την τεχνολογία» συμπληρώνει ο πρώην* υφυπουργός Εξωτερικών, μέχρι πρόσφατα αρμόδιος για θέματα Οικονομικής Διπλωματίας και Εξωστρέφειας, Κώστας Φραγκογιάννης.

Επαρκούν άραγε οι διακρατικές συμφωνίες για να κατορθώσει ο ελληνικός επιχειρηματικός κόσμος να διεισδύσει στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου; Η επιτυχημένη διείσδυση στην ιαπωνική αγορά μπορεί να είναι εφικτή για τις ελληνικές επιχειρήσεις μόνο εάν η χώρα υλοποιήσει ένα συνολικό rebranding, που πρωτίστως θα αποκαταστήσει πλήρως στο μυαλό των Ιαπώνων ζητήματα που σχετίζονται με την αξιοπιστία. «Η Γερμανία κατασκευάζει αυτοκίνητα, η Ιταλία είναι η μήτρα της διεθνούς μόδας. Η σύγχρονη Ελλάδα τι παράγει;» θέτει το βασικό ερώτημα ο κος Καγουακάμι 

Η Ιαπωνία είναι οικονομικός και τεχνολογικός γίγαντας. Είναι η τέταρτη ισχυρότερη οικονομία στον κόσμο για το 2023 (World Bank), ενώ η Ελλάδα η 54η. Για τα έτη 2011-2023 η κατάταξη των δύο χωρών στον παγκόσμιο δείκτη καινοτομίας βρίσκει την Ιαπωνία στη 13η θέση και την Ελλάδα στην 42η. Για πολλά χρόνια το εμπορικό ισοζύγιο έγερνε υπέρ της Ιαπωνίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ελληνικής πρεσβείας στο Τόκιο, κατά την τελευταία πενταετία, πλην του 2023, το εμπορικό ισοζύγιο ανεστράφη προς όφελος της Ελλάδας. 

Μελετώντας την οικονομική ιστορία της χώρας, αναρωτιέμαι αν το ουσιαστικότερο όφελος από τη σύσφιξη σχέσεων με την Ιαπωνία για την Ελλάδα είναι οι αριθμοί ή οι ιδέες. Το ιαπωνικό θαύμα, η εντυπωσιακή οικονομική ανάκαμψη και άνθηση της μοναδικής χώρας στον κόσμο που έχει δεχθεί επίθεση με πυρηνικά όπλα στην παγκόσμια ιστορία, δεν επετεύχθη με άξονα την αριθμητική. Η ιαπωνική οικονομία είναι θεμελιωμένη σε ηθικές και όχι οικονομικές αρχές. 

Το ιαπωνικό οικονομικό μοντέλο

Στους ιαπωνικούς ορυζώνες φαίνεται να γεννήθηκε η ιαπωνική επιχειρηματική ηθική. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές της γης, στις οποίες υπήρχαν αποστάσεις μεταξύ των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, στην Ιαπωνία ο ορυζώνας του ενός εφαπτόταν με τον ορυζώνα του άλλου. Η συνεργασία ήταν θέμα επιβίωσης. Σύμφωνα με μια μερίδα Ιαπώνων ιστορικών, η εγγύτητα των χωραφιών υπαγόρευε την ανάγκη για δίκαιη διαχείριση των υδάτων, διαμορφώνοντας έτσι ένα πνεύμα συνεργασίας και αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των χωρικών, προκειμένου να εξασφαλίζουν όλοι την τροφή τους. «Οι ρίζες του μοντέλου βρίσκονται στην παραδοσιακή άποψη των Ιαπώνων για τη ζωή σε αρμονία με τη φύση. Όταν χρησιμοποιούμε κάποιους πόρους, δεν καταναλώνουμε τα πάντα ταυτόχρονα. Εάν θέλουμε να συνεχίσουμε τη αξιοποίησή τους, οφείλουμε να καταναλώνουμε λελογισμένα», εξηγεί ο πρέσβης Ιτό. Οι Ιάπωνες εφαρμόζουν τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης πολλούς αιώνες προτού η βιωσιμότητα εμφανιστεί αρχικά ως παγκόσμια τάση και πλέον ως μονόδρομος για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη.

«Η λέξη που χρησιμοποιούν σήμερα οι Ιάπωνες για τα οικονομικά είναι «κέιζάι-γκάκου (経済学)». Ο όρος προέρχεται από την εποχή Έντο (1603-1867) και αναφέρεται στη διαχείριση του έθνους και την ανακούφιση των δεινών του λαού. Οι στοχαστές ασχολήθηκαν με θέματα όπως η εμπορευματοποίηση, το χρήμα, και τη φτώχεια, την οποία θεωρούσαν παράγοντα αστάθειας, αναζητώντας τρόπους διατήρησης της τάξης. Η οικονομική σκέψη δεν διαχωριζόταν από την πολιτική. Τα οικονομικά συνδέονταν συχνά με ηθικά, νομικά ή πολιτικά ζητήματα», εξιστορεί η δρ στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ με εξειδίκευση στην ιστορία της ιαπωνικής οικονομικής σκέψης των αρχών του 20ού αιώνα, Μαρία Γκουνγκόρ. Οι φιλοσοφικές και ηθικές επιρροές από τον κομφουκιανισμό, σε συνδυασμό με τις βουδιστικές και σιντοϊστικές παραδόσεις, αποτέλεσαν το πλαίσιο της κοινωνικής οργάνωσης και αντίληψης της Ιαπωνίας ανά τους αιώνες. «Η Ιαπωνία ανέπτυξε τις δικές της εκδοχές της βουδιστικής σκέψης (λ.χ. βουδισμός Ζεν), οι οποίες έγιναν οδηγός για πολλούς αριστοκράτες της αυλής, λόγιους, σαμουράι, διανοούμενους και καλλιτέχνες. Για πολλούς στοχαστές, η ανιδιοτέλεια έγινε τρόπος ζωής. Ο κολεκτιβισμός, με στόχο την κοινωνική αρμονία, την εκπλήρωση των καθηκόντων προς το έθνος, αναγνωρίστηκε από τους διανοούμενους ως ο “ιαπωνικός τρόπος” συμπεριφοράς», εξηγεί η δρ του ΕΚΠΑ. 

Ηθικός καπιταλισμός: όταν ο κομφουκιανισμός συνάντησε την καπιταλιστική οργάνωση

«Ο Σιμπουσάουα, ο “πατέρας του ιαπωνικού καπιταλισμού”, αφιερώθηκε στην ίδρυση και υποστήριξη εκατοντάδων επιχειρήσεων και οργανισμών, θέτοντας τις βάσεις της επιχειρηματικής ζωής της Ιαπωνίας, προσπαθώντας να προωθήσει μια επιχειρηματική νοοτροπία διαφορετική από αυτήν που αναπτύχθηκε στη Δύση. Ανέπτυξε μια θεωρία περί “ενότητας ηθικότητας και οικονομικών”, η οποία προσπαθούσε να συνδυάσει την κομφουκιανική σκέψη με την καπιταλιστική οργάνωση. Μια θεωρία της ηθικής οικονομικής διαχείρισης, του ηθικού καπιταλισμού όπως αποκαλείται, όπου το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου προτεραιοποιείται», εξηγεί η κα Γκουνγκόρ. Ενώ ο κος Καγουακάμι υπερθεματίζει: «Η ατομικότητα δεν χαίρει καμίας εκτίμησης στην Ιαπωνία». 

Ο πολυτιμότερος πόρος της Ιαπωνίας είναι ο άνθρωπος

Η αποδοκιμασία της ατομικότητας δεν εμπόδισε την ιαπωνική κοινωνία να αναγνωρίσει τον άνθρωπο ως τον σημαντικότερο πόρο της. «Η Ιαπωνία είναι ένα μικρό νησί χωρίς φυσικούς πόρους, τουλάχιστον αυτούς που είναι απαραίτητοι για τη σύγχρονη βιομηχανία. Επομένως, έπρεπε να βασιστούμε στο ανθρώπινο δυναμικό μας. Αυτό προϋποθέτει εκπαίδευση. Στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η Ιαπωνία ξεκίνησε τη μετάβασή της στη νεωτερικότητα, μέσω της εκτεταμένης εκβιομηχάνισης και της εισαγωγής τεχνογνωσίας από δυτικές κυρίως χώρες, το πρώτο πράγμα που εφάρμοσε η ιαπωνική κυβέρνηση ήταν η υποχρεωτική, σε εθνικό επίπεδο, στοιχειώδης εκπαίδευση για όλους. Ο εκσυγχρονισμός της χώρας πάντα περιλάμβανε την εκπαίδευση», αφηγείται ο πρέσβης Ιτό. 

«Ακόμα και σήμερα η εκπαίδευση στα σχολεία διδάσκει πρωτίστως κανόνες. Στη Δύση δεν θα δούμε τα παιδιά να παρατάσσονται σε σειρές στον παιδικό σταθμό και να επαναλαμβάνουν κανόνες όπως “δεν κάνουμε μπούλινγκ”, “δεν λέμε ψέματα”, “υπακούμε τους γονείς μας”. Στην Ιαπωνία, η καλή συμπεριφορά έχει τεράστια σημασία», εξηγεί ο καθηγητής Αστικού Δικαίου και Δικαίου Καταναλωτή στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Ριουκόκου της Ιαπωνίας Αντώνης Καραΐσκος. 

«Σήμερα, η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος και η έμφαση στους κανόνες και την πειθαρχία έχει αρχίσει να αποτελεί πρόβλημα όχι μόνο για το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και για την ιαπωνική αγορά. Το παρατηρώ και στο πανεπιστήμιο που διδάσκω. Απουσιάζει το ελεύθερο πνεύμα. Το Υπουργείο Παιδείας, τα τελευταία χρόνια, έχει στραφεί σε πολιτικές ενθάρρυνσης της εφευρετικότητας και του ελεύθερου πνεύματος, αντιστρέφοντας την έμφαση στους κανόνες, ωθώντας τους φοιτητές να σκέπτονται ελεύθερα. Αυτό βεβαίως δεν προκύπτει εν μία νυκτί», συνεχίζει ο καθηγητής Καραΐσκος.

Στην Ιαπωνία, η σχέση μεταξύ πανεπιστημιακής έρευνας και αγοράς είναι αντιστρόφως ανάλογη από την ελληνική. «Τα θεμέλια της ιαπωνικής οικονομίας εντοπίζονται στο πλέγμα που υφαίνεται μεταξύ κυβέρνησης, βιομηχανίας και πανεπιστημίων, με την επιστημονική έρευνα να είναι πλήρως προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της ιαπωνικής βιομηχανίας», διευκρινίζει ο κος Καραΐσκος. Αυτή η ιδιομορφία του ιαπωνικού πανεπιστημίου δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για Έλληνες φοιτητές, ερευνητές και ακαδημαϊκούς. «Τα τελευταία χρόνια αλλάζει το περιεχόμενο της ελληνικής κοινότητας. Ενώ για δεκαετίες οι Έλληνες της Ιαπωνίας προέρχονταν κυρίως από τον χώρο της ναυτιλίας, σήμερα μια μεγάλη μερίδα είναι νέοι ερευνητές, οι οποίοι έχουν πλέον διαμορφώσει μια αξιόλογη αντιπροσώπευση στην ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας». Με εκπλήσσει ο κος Καραΐσκος συνεχίζοντας με ακόμη πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες: «Στην Ιαπωνία, εξαιτίας του πλέγματος μεταξύ κράτους, πανεπιστημίου και βιομηχανίας, σε πολλούς κλάδους δεν υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ακαδημαϊκή καριέρα». Αυτό, παρότι προσφέρει ένα συντριπτικό πλεονέκτημα στην ιαπωνική βιομηχανία, δημιουργεί κενά, κυρίως σε κλάδους των ανθρωπιστικών σπουδών. «Όταν ήρθα στην Ιαπωνία το 2006», εξιστορεί ο κος Καραΐσκος, «στο πανεπιστήμιο Waseda στο Τόκιο, ο καθηγητής μου επέβλεπε περίπου δέκα μεταπτυχιακούς φοιτητές. Σήμερα, στο Πανεπιστήμιο του Κιότο, ένα από τα δύο καλύτερα κρατικά πανεπιστήμια της χώρας, δεν υπάρχει ούτε ένας μεταπτυχιακός φοιτητής στην κατεύθυνση του Αστικού Δικαίου. Αυτό για την Ελλάδα είναι ασύλληπτο», καταλήγει ο καθηγητής. 

Ένα απρόσμενο turnover

«Η Ελλάδα μεταμορφώνεται σταδιακά σε ελκυστικό επενδυτικό προορισμό και αξιόπιστο επιχειρηματικό συνεργάτη. Σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας, στη διάρκεια του 2024 επενδύσεις και εξαγωγές επιταχύνθηκαν σημαντικά», διαβεβαιώνει ο κος Φραγκογιάννης και συνεχίζει: «Η δε έρευνα της ΕΥ Ελλάδος για το 2024 καταδεικνύει αύξηση και των ΑΞΕ. Σύμφωνα με το ΕΥ European Investment Monitor, το 2023 πραγματοποιήθηκαν στη χώρα μας 50 ΑΞΕ, έναντι 47 το 2022, κατατάσσοντας την Ελλάδα στη 19η θέση, μεταξύ των 45 χωρών της έρευνας. Στην οικονομική διπλωματία, ενισχύουμε την αύξηση των ΑΞΕ ανεξαρτήτως μεγέθους, κυρίως στους τομείς αιχμής της ψηφιακής μετάβασης, των ΑΠΕ και της πράσινης οικονομίας, μέσω της Enterprise Greece. Στο διάστημα μεταξύ Ιουλίου 2019 – Ιουλίου 2023, αξιολογήθηκαν 42 στρατηγικές επενδύσεις έργων συνολικού προϋπολογισμού €8,9 δισ., ενώ το 2024 εγκρίθηκαν από το ΔΣ της EG 24 έργα. Η ανάδυση της Ελλάδας σε περιφερειακό κόμβο κλάδων αιχμής, όπως η υψηλή τεχνολογία και οι βιοεπιστήμες, έχει προσελκύσει επενδυτές οι οποίοι σχεδιάζουν να αναπτύξουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μας. Τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν επιλέξει να ιδρύσουν στη χώρα μας περιφερειακά ψηφιακά κέντρα δημιουργώντας πολυάριθμες θέσεις εργασίας, αλλά και τεχνολογικό hub στη Θεσσαλονίκη, με διεθνές αποτύπωμα. Παράλληλα, σημειώνεται εξαιρετική πρόοδος στο ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας. Το 2023, καταγράφηκαν 4.800 startups», τονίζει ο κος Φραγκογιάννης. 

«Αιχμή του δόρατος για την τεχνολογική ανάπτυξη είναι αναμφίβολα το ανθρώπινο δυναμικό, οι νέοι επιστήμονες. Προτεραιότητά μας είναι η δημιουργική εμπλοκή τους. Για τον σκοπό αυτό, ενισχύουμε τη διασύνδεση νεολαίας, επιχειρηματικής κοινότητας, ερευνητικών κέντρων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Τεχνολογικά clusters έχουν αναπτυχθεί, πέρα από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα, την Πάτρα, το Ηράκλειο, όλα διασυνδεδεμένα με τις τοπικές πανεπιστημιακές κοινότητες. Επόμενο βήμα είναι να αναδείξουμε το δυναμικό μας στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, και να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη περισσότερων καινοτόμων επιχειρήσεων σε περιοχές απομακρυσμένες από αστικά κέντρα», καταλήγει ο κος Φραγκογιάννης. 

Ο πρέσβης Ιτό επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του πρώην υφυπουργού με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία: «Τα τελευταία χρόνια, ιαπωνικές εταιρείες πληροφορικής, ορισμένες εκ των οποίων συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες εταιρείες σε όλο τον κόσμο στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, έχουν αρχίσει να δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Οι εταιρείες αυτές, που παράγουν κορυφαίες επιχειρηματικές λύσεις χρησιμοποιώντας ψηφιακές τεχνολογίες αιχμής, έχουν εκφράσει την επιθυμία να επενδύσουν περαιτέρω στην Ελλάδα, δηλώνοντας εντυπωσιασμένες από το υψηλό επίπεδο των Ελλήνων μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών». 

Όταν ο Δαυίδ και ο Γολιάθ γίνονται φίλοι

Προσπαθώντας να κάνω εικόνα στο μυαλό μου τις ρότες των στόλων των δύο χωρών στους ωκεανούς και τις θάλασσες της γης, ανακαλώ την απάντηση του πρέσβη Ιτό στην ερώτησή μου για το κατά πόσο οι δύο χώρες, μέσω της συνεργασίας τους, μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους εντός του σύγχρονου απρόβλεπτου διεθνούς περιβάλλοντος. «Αυτό είναι ένα θεμελιώδες ερώτημα. Είναι πολύ δύσκολο, όχι μόνο μεταξύ Ιαπωνίας και Ελλάδας, αλλά για ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα να ανταποκριθεί σε όλες τις αναταραχές και τις περιφερειακές συγκρούσεις, προκειμένου να υποστηρίξει πιο ειρηνικά περιβάλλοντα για όλους. Είμαι στη διπλωματική υπηρεσία για περισσότερα από 30 χρόνια και η άποψή μου είναι ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε όλες τις προσπάθειές μας, προς πάσα κατεύθυνση. Δεν αναφέρομαι μόνο στην αμυντική συνεργασία με τη στενή έννοια του όρου. Η διμερής συνεργασία είναι σημαντική, η περιφερειακή συνεργασία είναι σημαντική, το ίδιο και η πολυμερής συνεργασία, μέσω του ΟΗΕ, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε πολυεπίπεδο πλαίσιο συνεργασίας για την επίλυση διαφορών. Μερικές φορές δημιουργείται η εντύπωση ότι τα Ηνωμένα Έθνη δεν εργάζονται πολύ αποτελεσματικά σε ορισμένα θέματα, αλλά θα πρέπει να αναπτύξουμε νέους τρόπους προσέλκυσης περισσότερων χωρών στη διεθνή προσπάθεια συνεργασίας. Η ΕΕ είναι ένα παράδειγμα. Στην περιοχή μας έχουμε την APEC. Η διεθνής παγκόσμια τάξη περιλαμβάνει επίσης την G7 ή την G20. Αυτά τα πλαίσια δεν μπορούν να αλληλοαποκλείονται. Αντιθέτως, πρέπει να συνεργαστούν».

«Το στοίχημα για την Ελλάδα, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο εντάσεων και ανακατατάξεων στην περιοχή, είναι να αποτελέσει πυλώνα σταθερότητας και ανάπτυξης στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και, με συνέργειες και επενδύσεις, να εδραιωθεί ως κόμβος επιχειρηματικότητας και καινοτομίας, και πύλη εισόδου του διαμετακομιστικού εμπορίου. Στο πλαίσιο αυτό, και με γνώμονα τις προτεραιότητες της ΕΕ, υποστηρίζουμε σθεναρά τις επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας κατά μήκος των εμπορικών δρόμων από βορρά προς νότο, από δύση προς ανατολή. Η ανάπτυξη οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων, οι οποίοι έχουν ως αφετηρία ή κατάληξη στρατηγικά λιμάνια, αφενός ενισχύει την πολυτροπικότητα των εμπορευματικών μεταφορών αφετέρου καθιστά την οικονομία μας πιο ανταγωνιστική. Στο παρελθόν, η ιαπωνική πλευρά είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για δραστηριοποίηση από κοινού στην περιοχή των Βαλκανίων. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, όπως και τα άλλα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας, λόγω της γεωστρατηγικής τους θέσης, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως κέντρα διαμετακομιστικού εμπορίου και πύλες της Ιαπωνίας στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη», μας πληροφορεί ο κος Φραγκογιάννης. Από που πηγάζει όμως το ιαπωνικό ενδιαφέρον για τις Βαλκανικές χώρες, ρωτάω τον πρέσβη Ιτό. «Η ΕΕ θα συνεχίσει να είναι ένας πολύ σημαντικός περιφερειακός μηχανισμός ολοκλήρωσης και συνεργασίας μεταξύ των χωρών. Από την ιαπωνική σκοπιά, η διεύρυνση της ΕΕ σημαίνει περαιτέρω διεύρυνση της συνεργασίας όχι μόνο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και μεταξύ Ιαπωνίας και Ευρώπης», απαντά ο Ιάπωνας πρέσβης. 

*Κατά το διάστημα διεξαγωγής της έρευνας για το παρόν άρθρο, ο κος Φραγκογιάννης εξακολουθούσε να υπηρετεί ως υφυπουργός Εξωτερικών. 

**Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κα Τζούνκο Ναγκάτα, διευθύντρια του GreeceJapan.com, για την άμεση ανταπόκριση, τη γενναιόδωρη καθοδήγηση και τις πολύτιμες επαφές. Ευχαριστούμε επίσης θερμά τον Makoto Suwamoto για την ανεκτίμητη συνεισφορά. 

Αυτό το άρθρο πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη της Japan Tobacco International.