Λίγες μόνο βδομάδες μάς χωρίζουν από τις Ευρωεκλογές του Ιουνίου, τις πρώτες μάλιστα εκλογές που θα έχουμε την επιλογή της επιστολικής ψήφου. Το Ευρωκοινοβούλιο που θα προκύψει από αυτές θα έχει να αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις: δύο παράλογοι πόλεμοι μαίνονται στην ανατολική πλευρά της ευρωπαϊκής ηπείρου, στην Ουκρανία και στη Γάζα, χωρίς να υπάρχει ακόμη χαραμάδα ελπίδας για ειρήνευση, με τα αυτονόητα τραγικά επακόλουθα για όλη την περιοχή. Κοινά για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο είναι και τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, του προσφυγικού και του μεταναστευτικού θέματος, που επιδεινώνουν το ήδη δραματικό δημογραφικό κάθε χώρας, όπως και τα ζητήματα της γεωργίας. Παντού οι σχετικές συζητήσεις ξεσηκώνουν θύελλα διαμαρτυριών και βλέπουμε στις ειδήσεις σκηνές που μας θυμίζουν βαθύ παρελθόν.

Μια διάχυτη δυσαρέσκεια έχει καταλάβει τους κατοίκους των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ρυθμοί ανάπτυξης υποφέρουν κι αυτοί, με την Κίνα να βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην Ιταλία κυκλοφορούν παλτά από ιταλικές εταιρείες και σε ιταλικά σχέδια, αλλά made in China. Για να μη μιλήσουμε για τα κινεζικά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που έχουν σαρώσει όλες τις αγορές.

Μέσα σ’ αυτή τη δύσκολη περιρρέουσα ατμόσφαιρα, πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα ένα πολύ χρήσιμο συνέδριο για τα κεκτημένα της Μεταπολίτευσης στη χώρα μας. Εξαιρετικά καλά οργανωμένο από την Καθημερινή, το ΜΙΕΤ και την εταιρεία Τσομώκος, κάλυψε όλη την επίκαιρη θεματολογία. Δόθηκε η ευκαιρία να ακουστούν, δυνατά κι ελεύθερα, με ηχηρές δόσεις αυτοκριτικής, σε πλατύ κοινό αλλά και στο Διαδίκτυο, κρίσεις για ευαίσθητα ζητήματα και απόψεις αιρετικές. Σε τραπέζι διαλόγου κάθισαν για πρώτη φορά οι υπουργοί Εξωτερικών τριών διαφορετικών κυβερνήσεων, δηλαδή η Ντόρα Μπακογιάννη, ο Βαγγέλης Βενιζέλος και ο Νίκος Κοτζιάς. Το ίδιο έγινε και με τους τρεις υπουργούς Οικονομικών, τον Γιώργο Αλογοσκούφη, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου. Ο Τσακαλώτος μάλιστα εισήγαγε τον νεολογισμό «μωροποίηση» του κράτους, εννοώντας τη σταδιακή αποδυνάμωσή του. Η δε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, σε ένα θαρραλέο ξέσπασμα ειλικρίνειας, είπε ότι οι τραγωδίες της Μαρφίν, στο Μάτι και στα Τέμπη λειτουργούν ως τραύματα της Δημοκρατίας. Το κενό εμπιστοσύνης, που σε κάθε κρίση επανεμφανίζεται, είναι μια ακόμη από τις συνέπειες του Εμφυλίου, παρά τα 80 περίπου χρόνια που μας χωρίζουν, με νωπές ακόμα τις μνήμες των αποτρόπαιων εγκλημάτων. 

Πολλά ακόμη, πολύ ενδιαφέροντα, σχόλια ακούστηκαν στο συνέδριο αυτό, χωρίς τους συνήθεις εξωραϊσμούς. Κοινά υπήρξαν και ορισμένα συμπεράσματα, από τα οποία σταχυολογώ μερικά: ο διαχρονικός ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας μας ήταν ένα απογοητευτικό 1%, κατά μέσο όρο, μέσα στα 50 αυτά χρόνια, υποστήριξε ο Λουκάς Παπαδήμος∙ το επίπεδο της παιδείας μας βρίσκεται ακόμη στα χαμηλότερα επίπεδα του ευρωπαϊκού μέσου όρου, μας θύμισε ο Στέφανος Μάνος∙ ο Νικηφόρος Διαμαντούρος επεσήμανε με λύπη ότι οι Έλληνες εκφράζουν σε όλα αξιακή αντίθεση, ενώ η πρύτανις του Παντείου Χριστίνα Κουλούρη συνόψισε τη σημερινή κατάσταση ως επανάπαυση στα κεκτημένα.

Βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα, κατά γενική ομολογία, σε σταυροδρόμι γεμάτο προκλήσεις. Όταν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την Εφορία κινούνται πάνω από 6,5 δισ. παρά τις αλλεπάλληλες ρυθμίσεις, όταν η παραοικονομία ανθεί παρά τις φιλότιμες προσπάθειες για τον περιορισμό της, τα πράγματα παραμένουν δυσοίωνα. Στο Ταμείο Ανάκαμψης βρίσκονται ακόμη διαθέσιμα 21 δισ., όμως με χρονικό περιθώριο απορρόφησης τα δυόμισι χρόνια. Η εκπλήρωση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας βρίσκεται ακόμη στο 23% για τα ορόσημα και τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0». Αλήθεια, όμως, γιατί απεντάχθηκαν από το Ταμείο αντιπλημμυρικά και σιδηροδρομικά έργα, και μάλιστα στα Τέμπη; Πώς είναι δυνατόν και ποια δικαιολογία υπάρχει; Ικανοποιεί κανέναν η διαβεβαίωση ότι θα ενταχθούν σε άλλα επενδυτικά προγράμματα; Οι καταλήψεις και καταστροφές της δημόσιας περιουσίας στα ΑΕΙ συνεχίζονται, παρά τις ελπίδες που είχαν δημιουργήσει οι ψηφισμένοι νόμοι για πανεπιστημιακή αστυνομία, οι οποίοι παραμένουν ανενεργοί.

Έτσι λοιπόν το «ξεπάτωμα» της χώρας μας συνεχίζεται, αν θέλουμε να δούμε τα πράγματα χωρίς παρωπίδες και ωραιοποιήσεις. Από την άλλη μεριά, και στο θέμα της τεχνητής νοημοσύνης τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις, όταν όλα αλλάζουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα και προσαρμογές χωρίς τέλος, που απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση.

Πολλοί από αυτούς τους προβληματισμούς θα απασχολήσουν το Οικονομικό Φόρουμ που ξεκινά αυτές τις ημέρες στο υποβλητικό τοπίο των Δελφών, σε μια προσπάθεια να φωτισθεί το μέλλον.

Τουλάχιστον, στο επίπεδο του πολιτισμού, δύο πρόσφατες εκθέσεις, πρωτότυπες σε σύλληψη και άψογες σε εκτέλεση, που συνεχίζονται σε δύο εμβληματικά μουσεία της Αθήνας, μας ανεβάζουν το ηθικό και μας κάνουν υπερήφανους: στο μουσείο της Ακρόπολης η έκθεση «Νοήματα», που φιλοξενεί έργα τέχνης σχετικά με την αρχαιότητα από μεγάλες ευρωπαϊκές συλλογές, και στο Κυκλαδικό Μουσείο η αποκαλυπτική έκθεση «Χαιρώνεια, 2 Αυγούστου 338 π.Χ.: Μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο».

Τελικά, η σημερινή εποχή μού θυμίζει έντονα την προσέγγιση των αρχαίων Ελλήνων που συναντά κανείς σε επιγραφές από τον 3ο αιώνα π.Χ., σε ανάλογες περιόδους δυσκολίας: «Αναγκαίος καιρός», δηλαδή η κρίση ως ανάγκη και ευκαιρία – μάλιστα σε μερικές επιγραφές αναφέρεται ως «αναγκαιότατος καιρός». Σε μια τέτοια συγκυρία ζούμε σήμερα.