Είναι τα σούπερ μάρκετ ο εχθρός της κοινωνίας που απομυζά τους πελάτες και εκμεταλλεύεται τους προμηθευτές του, όπως παρουσιάζεται συχνά στα ΜΜΕ; Ή είναι αντίθετα η σύγχρονη δημοκρατική Αγορά, που δίνει την ευκαιρία σε όλους να επιλέξουν ανάμεσα σε πολλές χιλιάδες προϊόντα από όλο τον κόσμο, συγκεντρωμένα σε ένα σημείο με τον πιο αποδοτικό και εντέλει οικονομικό τρόπο; Προφανώς, ως διευθύνων σύμβουλος μιας από τις μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου και πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ), πιστεύω ακράδαντα το δεύτερο. Ένας βασικός στόχος της Ένωσης, που δεν έχει γιορτάσει ακόμη τα πρώτα της γενέθλια, είναι να καταστήσει αυτή την αλήθεια αυταπόδεικτη.

Αναζητώντας τους «κακούς»

Στην πραγματικότητα, το σούπερ μάρκετ έχει συμφέρον να αγοράζει και να πουλά όσο το δυνατόν φθηνότερα. Οι πιο πετυχημένες αλυσίδες λιανεμπορίου στον κόσμο συνήθως διακρίνονται για τις καλές τιμές τους, οι οποίες βασίζονται σε έξυπνες προμήθειες και αποτελεσματική λειτουργία. Ένα πληθωριστικό περιβάλλον αποφέρει βραχυπρόθεσμα αύξηση κύκλου εργασιών και υπό προϋποθέσεις και κερδοφορίας, αλλά μεσοπρόθεσμα βλάπτει την κατανάλωση και τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ πωλητή και πελάτη.

Σε ένα περιβάλλον που αναζητά «κακούς», ο μεγάλος πειρασμός είναι να ενδώσει κανείς στο παιχνίδι ανταλλαγής κατηγοριών, και να αρχίσει να υποδεικνύει εύκολους στόχους ως ενόχους. Χρησιμοποιώντας τα πρόστιμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού ή του Υπουργείου Ανάπτυξης ως πυξίδα, θα μπορούσαμε να ανακαλύπτουμε τους ασύδοτους κερδοσκόπους στην πλευρά των προμηθευτών ή των αλυσίδων λιανεμπορίου, ανάλογα με τις επιθυμίες μας. Ο αληθινός κόσμος είναι όμως αρκετά πιο περίπλοκος και δεν προσφέρεται για έτοιμες συνταγές και εύπεπτο λαϊκισμό. Παράγοντες όπως η κλιματική κρίση, οι διεθνείς οικονομικές συγκρούσεις ή οι τοπικοί πόλεμοι, που έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις στο κόστος παραγωγής και μεταφοράς πολλών βασικών πρώτων υλών και τελικών προϊόντων, μεταφέρουν τις αιτίες αύξησης των τιμών έξω από τη χώρα μας, καθιστώντας πολύ πιο δύσκολο τον επιμερισμό της ευθύνης και την απόδοση κατηγοριών. Αντί λοιπόν να υποκύψουμε στον πειρασμό, επιλέγουμε να συνεργαστούμε με τους προμηθευτές μας για να καταστήσουμε την αλυσίδα εφοδιασμού όσο το δυνατόν περισσότερο αποτελεσματική, για να ελαχιστοποιήσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις των διάφορων κρίσεων στον καταναλωτή.

Και καθώς οι δύσκολες συνθήκες ανοίγουν στις κυβερνήσεις την όρεξη για παρεμβατικά μέτρα, και δόξα τω θεώ στην Ελλάδα πρωτοστατούμε σ’ αυτό, η ΕΣΕ οφείλει να αποδείξει ότι είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός −και όχι τα μέτρα που συσσωρεύονται το ένα πάνω στο άλλο− αυτός που θα κρατήσει το κόστος και τις τιμές στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα. 

Οι προκλήσεις του αύριο

Δεν αρκεί όμως να διορθώσουμε το παρόν, αντιμετωπίζοντας τις σημερινές δυσκολίες. Χρειάζεται να εξελιχθούμε, για να προλάβουμε και τις προκλήσεις του αύριο. Ο κλάδος επενδύει αρκετές εκατοντάδες εκατομμυρίων κάθε χρόνο και βελτιώνει συνεχώς τις υποδομές του, εκσυγχρονίζοντας τα καταστήματά του και φέρνοντας όλο και περισσότερη τεχνολογία σε όλα τα στάδια λειτουργίας του. 

Καθώς οι επαναλαμβανόμενες χειρωνακτικές εργασίες προσελκύουν όλο και λιγότερους εργαζόμενους σε ένα περιβάλλον, όπου οι υποψήφιοι επιλέγουν τους εργοδότες και όχι το αντίθετο, είναι χρέος μας να αναθέσουμε στην τεχνολογία το πιο βαρετό ή κουραστικό μέρος της δουλειάς μας, ώστε να απελευθερώσουμε παραγωγικές δυνάμεις για την εξυπηρέτηση των πελατών μας και τη λήψη καλύτερων αποφάσεων.

Αυτό μπορεί να σημαίνει τη χρήση έξυπνων και ικανών ρομπότ στα κέντρα διανομής μας, φιλικών ταμείων αυτοεξυπηρέτησης στα καταστήματά μας, αυτοματοποιημένων διαδικασιών αναπλήρωσης και αναπαραγγελίας προϊόντων ή προηγμένων πληροφοριακών συστημάτων που αξιοποιούν τον τεράστιο όγκο δεδομένων που έχει κάθε λιανέμπορος στη διάθεσή του και παρέχουν έξυπνη και αποτελεσματική ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας. Σημαίνει όμως σίγουρα και βελτίωση της αγοραστικής εμπειρίας του πελάτη, είτε μιλάμε για περιβάλλον ηλεκτρονικού καταστήματος, είτε για το φυσικό κατάστημα που, απ’ ό,τι φαίνεται, θα συνεχίσει να κυριαρχεί για πολλά χρόνια ακόμα. 

Περιβάλλον, κοινωνιία και εταιρική διακυβέρνηση

Στην Ελλάδα, ο κλάδος παρέχει εργασία σε περισσότερους από 110.000 ανθρώπους. Οι επιχειρήσεις μας βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της λίστας αριθμού απασχολουμένων. Είναι φυσικό, καθώς είμαστε κλάδος έντασης εργασίας. Οι εργαζόμενοί μας όμως δεν δουλεύουν σε μια γραμμή παραγωγής ή μπροστά σε κάποιο υπολογιστή. Η μεγάλη πλειοψηφία τους έρχεται σε άμεση και συνεχή επαφή με τους καταναλωτές, εκπροσωπώντας τελικά την επιχείρηση απέναντι στον πελάτη της. Για να το κάνουν αυτό με επιτυχία, πρέπει να αισθάνονται οι ίδιοι καλά στη δουλειά τους. Σε οργανισμούς με τόσο μεγάλο αριθμό εργαζομένων, αποτελεί μεγάλη πρόκληση να δημιουργούμε ένα αξιοκρατικό και συμπεριληπτικό εργασιακό περιβάλλον, που θα προσφέρει προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες εξέλιξης, θα σέβεται απόλυτα τον εργαζόμενο και θα του κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον.

Οι αρχές του ESG θα μπαίνουν όλο και πιο έντονα στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων, κυρίως γιατί αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ρόλου τους στον σύγχρονο κόσμο, αλλά και γιατί το θέμα ανέβηκε ψηλά στο ενδιαφέρον των Βρυξελλών. Το ζήτημα της σπατάλης τροφίμων (food waste), η χρήση και η ανακύκλωση πλαστικού στις συσκευασίες των προϊόντων, η αυτοπαραγωγή ενέργειας, αλλά και η μείωση της κατανάλωσής της, η διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και η ενεργός παρουσία του οργανισμού στην κοινωνία, είναι προκλήσεις που ακούγονται όμορφα, είναι όντως αναγκαίες, απαιτούν όμως πολλή και συστηματική προσπάθεια για να υλοποιηθούν στην ουσία και όχι μόνο στα λόγια.

Τα βίαια καιρικά φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική κρίση έχουν φυσικά επιπτώσεις και στις δικές μας υποδομές, που εκ των πραγμάτων είναι διεσπαρμένες σε ολόκληρη τη χώρα. Οφείλουμε να τις αναβαθμίσουμε, ώστε να τις προστατεύσουμε καλύτερα στο μέλλον. Ας μην ξεχνάμε πως σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, το σούπερ μάρκετ αναλαμβάνει κρίσιμο και ζωτικό ρόλο στην τροφοδοσία των κατοίκων με τα βασικά αγαθά.

Ένα όλο και πιο περίπλοκο περιβάλλον

Όσα προανέφερα δείχνουν ότι το περιβάλλον, στο οποίο δραστηριοποιούμαστε, γίνεται όλο και πιο περίπλοκο. Το μορφωτικό και διοικητικό επίπεδο των στελεχών μας οφείλει να ανταποκρίνεται στις νέες απαιτήσεις. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν ανταποκρίνεται ακόμη σ’ αυτή την ανάγκη, και θέλουμε να συνεργαστούμε σε ευρεία κλίμακα με πανεπιστημιακά ιδρύματα για να δώσουμε τη δυνατότητα σε χιλιάδες νέους να προετοιμαστούν για τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν στη δουλειά μας. 

Η αρχαία Αγορά αποτέλεσε την πρώτη μορφή σούπερ μάρκετ και οι Έλληνες ήταν οι πιο πετυχημένοι έμποροι της ανθρωπότητας. Θέλουμε να είμαστε ένας κλάδος που πρωτοπορεί και στον σημερινό, πολύ απαιτητικό και ταχύτατα εξελισσόμενο κόσμο. Παρά τις γκρίνιες, δεν τα πάμε άσχημα. Το μέσο ελληνικό σούπερ μάρκετ είναι πολύ καλύτερο από το μέσο ευρωπαϊκό – δεν έχουν πολλοί κλάδοι την πολυτέλεια να το ισχυρίζονται αυτό. Το θετικό αποτέλεσμα του έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί στον κλάδο εγγυάται ότι θα συνεχίσουμε να προχωρούμε μπροστά και να γινόμαστε καλύτεροι.

*Ο Αριστοτέλης Παντελιάδης είναι Πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ), Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της METRO AEBE.