Πρόλαβε κατά κάποια εικοσιτετράωρα ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, να παρουσιάσει την Έκθεση για την Νομισματική Πολιτική 2024-25 προτού κορυφωθεί η αναστάτωση στην Μέση Ανατολή με την επίθεση (και) των ΗΠΑ κατά του Ιράν με ό,τι φέρει σε πρόσθετη αναστάτωση και ανασφάλεια προβλέψεων (ακόμη και από το Μαξίμου εκπέμφθηκε μήνυμα περί «μη κανονικότητας»). 

Έτσι, παρέμεινε στην πρόβλεψη ανόδου του ΑΕΠ κατά 2,3% για φέτος, με ελαφρά κάμψη στο 2,0% για το 2026 και στο 2,1% για το 2027. Ήδη πάντως «έδειξε» προς την κατανάλωση ως κινητήρια δύναμη/driver της τωρινής μεγέθυνσης, με τις επενδύσεις και τις εξαγωγές να μνημονεύονται… έτσι, για το καλό! Ήδη, πρώτο καμπανάκι, μνημόνευσε το ότι στο α΄3μηνο του 2025 η συμβολή των επενδύσεων ήταν αρνητική.

Δεύτερο καμπανάκι, η προσεκτική πλην διαφανής αναφορά στην ανάγκη για έγκαιρη απορρόφηση ΚΑΙ εκταμίευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης προς τον ιδιωτικό τομέα , αν είναι να κρατηθούν οι αναπτυξιακοί ρυθμοί. Πράγματι πρόσφατη είναι η επισήμανση/επαναβεβαίωση των Βρυξελλών ότι το NextGeneration EU «κλείνει» στα μέσα 2026. (Εδώ θα χρειαστεί κάποια αποκωδικοποίηση: θα επανέλθουμε στην συνέχεια).

Το τρίτο καμπανάκι-πρόταση αφορούσε τα δημοσιονομικά – ας το πούμε έτσι, ενόψει ΔΕΘ και σχεδιασμού-ανακοίνωσης μέτρων πολιτικής εκεί με στόχο την μεσαία τάξη και την άμβλυνση των δυσαρεσκειών. Εδώ, η έμφαση ήταν στην φορολόγηση των εισοδημάτων από εργασία, με σαφές νεύμα προς την κατεύθυνση μείωσης των φορολογικών συντελεστών αντί της μέχρι τώρα προτίμησης προς την πανσπερμία επιδομάτων/-Pass.

* * *

Αν η ΤτΕ «έδειξε» προς την κατεύθυνση συγκράτησης των επενδύσεων, η εικόνα που προκύπτει εδώ – με βάση τα στοιχεία του Α’ 3μήνου 2025 από την ΕΛΣΤΑΤ για τον ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου – είναι πιο ανησυχητικά. Κάμψη 3,2% αν λάβουμε ετήσια βάση, κάμψη με ρυθμό 6,1% αν συγκρίνουμε 3μηνο με 3μηνο: είχαμε από την εποχή του σοκ της πανδημίας να δούμε τις επενδύσεις να σκοντάφτουν τόσο. Πηγαίνοντας πιο κοντά στα στοιχεία – το έκανε η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας – βλέπει κανείς την ταχύτερη αποκλιμάκωση των μη-οικιστικών κατασκευών (βασικά: δημιουργία υποδομών) και του εξοπλισμού τεχνολογίας και πληροφορικής, ή πάλι των μεταφορών. Στο όριο κινούνταν οι οικιστικές κατασκευές («το γιαπί» του ιδιωτικού τομέα), συν ο μηχανολογικός εξοπλισμός (εδώ δικαιούται κανείς να αναθαρρήσει – πλην αν προσέξει ότι συμπεριλαμβάνονται τα οπλικά συστήματα…).

Και η αλήθεια είναι πως μπορεί κανείς να βρει καθησυχαστικές εξηγήσεις μπροστά σ’ αυτό το δυσοίωνο σημάδι με τις επενδύσεις, αρχές 2025: προηγούμενες περίοδοι ήταν ενισχυμένες, ενώ το χάος στην διεθνή σκηνή (η ζωή στον «πλανήτη Τραμπ») έφερε σε επιφυλακτική στάση πρώτες-πρώτες τις οργανωμένες επιχειρήσεις που κυρίως πραγματοποιούνε επενδυτικά προγράμματα. Πλην όμως… ακριβώς αυτός ο παράγοντας της διεθνούς αβεβαιότητας μάλλον θα επιδεινωθεί με τις τωρινές εξελίξεις στο Μεσανατολικό. Ενώ παράλληλα λειτουργεί ανασχετικά η πορεία αργών εκταμιεύσεων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πράγμα που μας φέρνει στο επόμενο σημείο…

Όσον αφορά λοιπόν τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, στο σκέλος των επιχορηγήσεων έχει αυξηθεί το ύψος των κονδυλίων που έχουν μεν θεωρηθεί «απορροφημένα» πλην μένουν σε μια ενδιάμεση κατάσταση σε ταμεία κρατικών φορέων χωρίς να έχουν καταλήξει στις επιχειρήσεις και στις δράσεις που στοχεύουν. Από τα σχεδόν 10 δις σε grants που εμφανίζεται να έχει απορροφήσει η Ελλάδα, μόλις τα μισά έχουν εκταμιευθεί προς τελικούς δικαιούχους: αυτά, βρίσκονται σε κίνδυνο. Η πρακτική αυτή μπορεί να βοηθάει – θα δούμε στην συνέχεια πώς – στην εμφάνιση βελτιωμένης εικόνας από πλευράς δημοσίου χρέους, πλην όμως αυξάνει το ρίσκο να χαθούν τελικώς πόροι αν δεν ολοκληρωθούν τα σχετικά προγράμματα. Δεν λείπουν όμως τα προβλήματα και στο δανειακό τμήμα του Ταμείου Ανάκαμψης: εδώ δεν ισχύει η «λαιμητόμος» του 2026, πλην υπάρχει απαίτηση για συμβασιοποίηση του συνολικού ύψους των προβλεπόμενων κονδυλίων (17 δις ευρώ).

Από αυτά, έχει προχωρήσει η σύναψη συμβάσεων για τα 7 δις ευρώ, ενώ οι επιχειρήσεις-δικαιούχοι έχουν δει να εκταμιεύονται σ’ αυτές κάτι λιγότερο από 4 δις…

* * *

Αυτή η διάσταση φέρνει στο προσκήνιο την – ευρύτερη – συζήτηση για την πρακτική του ενδοκυβερνητικού δανεισμού, που έως τώρα τον παρακολουθούσαμε (όσο, δηλαδή, τον παρακολουθούσαμε…) να κινείται με συμφωνίες επαναγοράς/repos και λιγότερο με την ενίσχυση των ταμειακών διαθεσίμων από τις εκταμιεύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης προς την χώρα, που όμως καθυστερούν να καταβάλλονται στους τελικούς δικαιούχους συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Τα κεφάλαια αυτά δεν «ανήκουν» στο Ελληνικό Δημόσιο: «κρατούνται» στα χέρια του μέχρι να καταβληθούν στους δικαιούχους (μαζί και με την όποια εθνική συμμετοχή). Μπορεί να αξιοποιούνται ενδιαμέσως από τον ΟΔΔΗΧ – σωστή πρακτική, στην βάση της – πχ. για την πρόωρη εξόφληση (ακριβού) δημοσίου χρέους όπως των αρχικών/τιμωρητικών δανείων διάσωσης, αλλά κινείται η πρακτική αυτή «στην κόψη».

Έρχεται λοιπόν η συζήτηση να προστεθεί στον γενικότερο προβληματισμό για τον ενδοκυβερνητικό δανεισμό και την εικόνα βελτίωσης του δημοσίου χρέους, που έχει μείνει στις λεπτομέρειές της «κάτω από τα ραντάρ» τόσο των Βρυξελλών όσο και των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης (αλλά και των διεθνών Μέσων, που έχουν παραμείνει στην ευχάριστη τακτική ενημέρωσης-μασάζ ημερών Αλεξ Πατέλη). 

Το ζήτημα είναι πόσο/με τι ασφάλεια θα συνεχίζεται αυτή η πορεία στα αβαθή…