Παρά την έλλειψη νομικής κατοχύρωσης, ορατή μερίδα της κοινωνίας, οργανώσεις για την ισότητα και τα δικαιώματα των γυναικών, καθώς και mainstream μίντια έχουν υιοθετήσει αυθόρμητα τον όρο, αναγνωρίζοντάς τις γυναικοκτονίες ως κάτι αυτονόητα διακριτό που καταλαμβάνει χώρο στη δημόσια συζήτηση, ανάλογο με την καθημερινή, απτή πραγματικότητα.

Ήταν 1976, όταν η φεμινίστρια εγκληματολόγος Diana E. H. Russel όρισε την γυναικοκτονία (femicide) ως τη δολοφονία γυναικών από άνδρες, επειδή τα θύματα ήταν, απλώς, γυναίκες. Την περασμένη εβδομάδα η Σαλαμίνα έγινε θέατρο της έκτης γυναικοκτονίας στην Ελλάδα για το 2023. Πέρυσι, είχαν καταγραφεί 13, σύμφωνα με στοιχεία από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας την ίδια χρονιά ήταν σχεδόν 900πλάσια, 11.534 και στην πλειονότητά τους αφορούσαν έμφυλη βία.

Στατιστικά επομένως, η διαφορά επιβάλλεται διά των αριθμών στο φάσμα της εγκληματικότητας: βιασμοί, ακρωτηριασμοί γεννητικών οργάνων, βασανισμοί. Οι γυναίκες είναι συνηθέστερα θύματα και οι νυν ή πρώην σύντροφοι τους οι συνήθεις ύποπτοι. Έρευνα των Ηνωμένων Εθνών (2018-2019) υπολόγιζε πως το 58% των γυναικών που πέφτουν θύματα ανθρωποκτονίας από πρόθεση παγκοσμίως, δολοφονείται από τον σύζυγο, τον σύντροφο ή άλλο μέλος της οικογένειάς. Υπολογίζεται πως 50.000 γυναικοκτονίες σημειώνονται κάθε χρόνο στον πλανήτη, το οποίο αντιστοιχεί σε 137 γυναίκες κάθε μέρα κατά μέσο όρο, δηλαδή μία κάθε 10 λεπτά. Ποια ήταν η τελευταία φορά που δολοφονήθηκε ένας άνδρας εξαιτίας του φύλου του ή για «λόγους τιμής» και προίκας;

Η άτυπη αναγνώριση – από μη νομικούς φορείς έστω – προκαλεί μια διαρκώς αυξανόμενη πίεση για αλλαγή. «Προτείνεται η εισαγωγή στον ΠΚ αυστηρότερων ποινών σε περιπτώσεις «γυναικοκτονιών» με διαφόρους τρόπους. Κατά την άποψη αυτή η ένταξη θα μπορούσε να γίνει είτε προσθέτοντας ως βάση διακρίσεως τη διάκριση λόγω φύλου [ άρθρο 82Α ΠΚ ], είτε εισάγοντας επιβαρυντική περίσταση απευθείας στο άρθρο 299 ΠΚ. Από την άλλη και στο υπάρχον πλαίσιο θα μπορούσε να αναπτυχθεί μία νομολογία η οποία θα εντάσσει στο πλαίσιο της επιμέτρησης της ποινής άρθρο 79 Π.Κ. τον παράγοντα της έμφυλης βίας», έγραφε τον περασμένο Ιανουάριο, σε άρθρο του στο dikastiko.gr, o πρόεδρος Εφετών Αθηνών, Δημήτρης Ορφανίδης.

«Κατά μία άλλη άποψη, ναι μεν η νομική αναγνώριση του φαινομένου, της εκ δόλου δηλαδή αφαίρεσης της ζωής γυναικών επειδή είναι γυναίκες, δεν συνιστά ένα νέο αδίκημα, διότι πρόκειται για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, αλλά, θα πρέπει να τιμωρείται βαρύτερα, όταν από τις περιστάσεις προκύπτει ότι τελείται λόγω του γεγονότος ότι το θύμα είναι γυναίκα. Στη Γερμανία προβληματίζονται ως προς την ποινική αντιμετώπιση της «γυναικοκτονίας», καθώς δεν υφίσταται ως ιδιαίτερο ποινικό αδίκημα. Ο γερμανικός ποινικός κώδικας προβλέπει αφενός, το αδίκημα τoυ φόνου [ «Mord» άρθρο 211 ] και, αφετέρου, της ανθρωποκτονίας [ «Totschlag», άρθρο 212 ].» προσθέτει.

Ακαδημαϊκοί τάσσονται υπέρ της χρήσης του όρου. «Καταρχάς ακριβώς για να αναδειχθούν ο σεξισμός και το σεξιστικό έγκλημα, όπως αναδεικνύεται το ρατσιστικό έγκλημα με την αντίστοιχη διαφορετική αντιμετώπιση του ποινικού, όταν μιλάμε για ρατσιστικό μίσος κ.λπ.» εξηγεί από την πλευρά της, σε συνέντευξή της στη LiFO, η Μαρία Στρατηγάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίο. Η ίδια κάνει λόγο για «μνημειώδη ελληνική δυσκινησία» στο νομικό σύστημα που «δύσκολα προχωρά σε αλλαγές». Καλώς ή κακώς, αυτά είναι θέματα και αλλαγές που τα επιβάλλει η πολιτική ηγεσία. Προσωπικά, πιστεύω ότι όλη αυτή η αντίσταση είναι καθαρά προϊόν της κομματικής αντιπαράθεσης».

Ο όρος γυναικοκτονία έχει ήδη αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), τη EUROSTAT και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Οι πρώτες προσπάθειες για τη νομοθετική διαχείριση του ζητήματος είχαν γίνει από την Κόστα Ρίκα το 2007 και η πλειονότητα των χωρών στην Κεντρική και Λατινική Αμερική θέσπισε στη συνέχεια αντίστοιχες προβλέψεις.

Στη Χιλή, τον Ισημερινό, τη Γουατεμάλα, την Ονδούρα, τη Νικαράγουα, τον Παναμά, τη Βολιβία, τη Βραζιλία, την Κολομβία, την Κόστα Ρίκα, το Ελ Σαλβαδόρ, το Μεξικό και το Περού, η γυναικοκτονία αποτελεί διακριτή κατηγορία εγκλήματος. Στην Αργεντινή και τη Βενεζουέλα το έγκλημα επισύρει επιπλέον ποινές.

Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά εμμένει στους ουδετερόφυλους νόμους, παρά τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για συμπερίληψη της έμφυλης βίας ως διακριτό έγκλημα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Παρόμοιες είναι και οι συστάσεις που διατυπώνονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Τον Οκτώβριο του 2021, η Κύπρος αναγνώρισε τη γυναικοκτονία ως διακριτό ποινικό αδίκημα, το οποίο θα τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Η Ισπανία και η Ιταλία επίσης αντιμετωπίζουν ως διακριτικό φαινόμενο τη βία κατά των γυναικών ενώ σε Γαλλία, Βέλγιο και Πορτογαλία αναγνωρίζονται επιβαρυντικές περιστάσεις για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας, όταν ο δράστης ή η δράστρια είναι μέλος της οικογένειας αλλά το ζήτημα δεν προσεγγίζεται στην έμφυλή του διάσταση.

Το πρόβλημα παραμένει παγκόσμιο, η προσέγγιση α λα καρτ.