Το «Trump trade» στις αγορές βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη (σημ. ο όρος περιγράφει τις μεταβολές στις συμπεριφορές των επενδυτών και των αγορών ως απάντηση στην πιθανότητα εφαρμογής των οικονομικών πολιτικών του νέου προέδρου των ΗΠΑ. Ο όρος εισήχθη τον Νοέμβριο του 2016 για να περιγράψει την αντίδραση των αγορών στις δεσμεύσεις για απορρύθμιση, περιορισμό φόρων και ενίσχυση των χρηματοδοτήσεων για έργα υποδομών. Στην ουσία αντικατοπτρίζει την προσδοκία ενός φιλικού για τις επιχειρήσεις κλίματος). Καθώς γινόταν σαφές ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης των αμερικανικών μετοχών εκτινάχθηκαν στα ύψη, το δολάριο ενισχύθηκε και οι αποδόσεις των ομολόγων εκτινάχθηκαν υψηλότερα. Οι κινήσεις των τιμών εμπεριέχουν δύο μηνύματα σχετικά με την κατεύθυνση και τον αντίκτυπο των οικονομικών πολιτικών του Ντόναλντ Τραμπ. Η σχετική βεβαιότητα των μεγάλων περικοπών φόρων, σε συνδυασμό με τον ζήλο του νέου προέδρου για απορρύθμιση, θα τονώσουν την ανάπτυξη, ειδικά βραχυπρόθεσμα. Όμως, η σκιά των δασμών και η λήψη δραστικών μέτρων εναντίον της μετανάστευσης μπορεί να αυξήσουν τον πληθωρισμό και, τελικά, να υπονομεύσουν την οικονομική δυναμική της Αμερικής.

Μειώσεις φόρων και δημοσιονομικό έλλειμμα

Ας ξεκινήσουμε με τη μεγαλύτερη πηγή άμεσου ενθουσιασμού για τους επενδυτές και τα εταιρικά στελέχη: την υπερδιέγερση που προκαλούν οι εξαγγελίες για περικοπές φόρων. Οι Ρεπουμπλικάνοι ετοιμάζονται για μια τριπλή επιτυχία, καθώς η ηχηρή νίκη του Ντόναλντ Τραμπ έρχεται μαζί με μια ισχυρή πλειοψηφία για το κόμμα στη Γερουσία και μια πιο περιορισμένη πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Αυτό ανοίγει τον δρόμο στον Ντόναλντ Τραμπ να μειώσει τους φόρους. Προτεραιότητά του θα είναι να παρατείνει την ισχύ των περικοπών στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων που έκανε το 2017, οι οποίες λήγουν στο τέλος του επόμενου έτους. Και έχει δεσμευτεί να μειώσει τον φορολογικό συντελεστή στις εταιρείες, ίσως στο 15% από 21%. Στην προεκλογική εκστρατεία εκστόμισε επίσης μια ζαλιστική σειρά από άλλες πιθανές περικοπές, συμπεριλαμβανομένου του τερματισμού των φόρων στα φιλοδωρήματα.

Η προοπτική υψηλότερων κερδών μετά τους φόρους για τις εταιρείες εξηγεί γιατί οι μετοχές ανέβηκαν όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εξασφάλισε τη νίκη του. Η ανησυχία, ωστόσο, είναι ότι οι χαμηλότεροι φόροι θα επιβαρύνουν τα οικονομικά της Αμερικής. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, μιας ανεξάρτητης αρχής, η Αμερική θα έχει δημοσιονομικό έλλειμμα περίπου 6% του ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία — εξαιρετικά υψηλό για μια κανονική οικονομία σε καιρό ειρήνης. Οι διάφορες φορολογικές περικοπές του Τραμπ θα μπορούσαν να διογκώσουν το έλλειμμα έως και 12% του ΑΕΠ έως το 2035, σύμφωνα με την υπερκομματική Επιτροπή για έναν Υπεύθυνο Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό. Ο κίνδυνος εκτίναξης του ελλείμματος μπορεί να περιορίσει τελικά τον βαθμό στον οποίο οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο θα είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε φορολογικές περικοπές κατά τις διαπραγματεύσεις που ξεκινούν στις αρχές του επόμενου έτους. Πολλά θα εξαρτηθούν επίσης από το πώς θα αντιδράσουν οι αγορές: η άνοδος των αποδόσεων των ομολόγων ως απάντηση στον θρίαμβο του Τραμπ είναι ήδη μια προειδοποίηση για τη δημοσιονομική ευπάθεια της Αμερικής.

Δασμοί, προστατευτισμός και εμπορικοί πόλεμοι

Το επόμενο θέμα που βάζει στο επίκεντρο ο Ντόναλντ Τραμπ είναι οι δασμοί. Κεντρική θέση στο πρόγραμμά του για σχεδόν μια δεκαετία ήταν η πεποίθηση ότι ο προστατευτισμός είναι απαραίτητος για την αμερικανική ευημερία. Η πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο, κατά τη διάρκεια της οποίας επεβλήθησαν δασμοί στον χάλυβα από όλο τον κόσμο και σε μια σειρά κινεζικών προϊόντων, είναι πιθανώς απλώς ένα προοίμιο γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Έχει μιλήσει για επιβολή φόρων ύψους 10-20% σε ό,τι εισάγει η Αμερική, και 60% σε όλα τα προϊόντα από την Κίνα, και ακόμα υψηλότερων δασμών —ίσως 500%— στα αυτοκίνητα από το Μεξικό.

Σχεδόν όλοι οι οικονομολόγοι λένε ότι αυτοί οι δασμοί θα οδηγήσουν σε υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές και θα λειτουργήσουν ως εμπόδιο στις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Αυτό θα αποτελέσει πιθανώς μια σκληρή ειρωνεία για τους Αμερικανούς ψηφοφόρους, δεδομένου ότι ο θυμός για τον πληθωρισμό υπό τον Τζο Μπάιντεν αποτέλεσε έναν από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο είναι επίσης, σε γενικές γραμμές, λιγότερο πρόθυμοι για τους δασμούς. Ένα κομμάτι του κόμματος, με μικρή ωστόσο επιρροή, τάσσεται παραδοσιακά υπέρ του ελεύθερου εμπορίου.

Οποιαδήποτε αντίθεσή τους όμως ελάχιστη σημασία έχει. Οι σύμβουλοι του Τραμπ, ιδίως ο Ρόμπερτ Λάιτχιζερ, ο αντιπρόσωπος του Εμπορίου των ΗΠΑ στην πρώτη του θητεία, έχουν καταρτίσει σχέδια για την επιβολή γενικών δασμών διά της έκδοσης εκτελεστικών διαταγμάτων και επικαλούμενοι τις εξουσίες έκτακτης ανάγκης. Και μπορεί να επιβάλουν ακόμη ευκολότερα τιμωρητικούς δασμούς στην Κίνα, επικαλούμενοι τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών τους για τις εμπορικές πρακτικές της − εξού και το ξεπούλημα των κινεζικών μετοχών στον απόηχο της νίκης του Τραμπ.

Οι δασμοί είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν αντίποινα. Στην Ευρώπη αξιωματούχοι έχουν ήδη καταρτίσει λίστες με φόρους που ενδέχεται να επιβάλουν στα αμερικανικά προϊόντα. Η Κίνα πιθανότατα θα στοχεύσει τα αγροτικά προϊόντα, από τη σόγια μέχρι το καλαμπόκι. Άλλες χώρες θα μπουν στον πειρασμό να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, αλλά θα προσπαθήσουν επίσης να πετύχουν εξαιρέσεις από τους δασμούς του Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό θα ισχύσει ιδιαίτερα για τον Καναδά και το Μεξικό, των οποίων η μοίρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το εμπόριο με την Αμερική. Το πέσο έπεσε σε χαμηλό δύο ετών την επομένη των εκλογών, εν μέσω φόβων ότι οι δασμοί του Τραμπ θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στην οικονομία του Μεξικού. Δεδομένου του μεγέθους και της ποικιλομορφίας της οικονομίας της, η Αμερική μπορεί να προστατευθεί καλύτερα από τις περισσότερες άλλες χώρες στην περίπτωση ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου − αυτό, μαζί με τις υψηλότερες αποδόσεις των ομολόγων, βοηθά στην άνοδο του δολαρίου μετά τη νίκη του Τραμπ. Ο πραγματικός κίνδυνος για τον κόσμο είναι η ασθενέστερη ανάπτυξη, οι υψηλότερες τιμές, και οι πιο εύθραυστες αλυσίδες εφοδιασμού.

Μετανάστευση και αγορά εργασίας 

Το σχέδιο του Τραμπ να «διορθώσει» τα σύνορα της Αμερικής, που αποτέλεσε και βασικό μότο της προεκλογικής του εκστρατείας, είναι μια ακόμα πηγή αβεβαιότητας. Εάν τηρήσει τις υποσχέσεις του για μαζικές απελάσεις, αυτές θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία με τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού. Η εκδίωξη οκτώ εκατομμυρίων μεταναστών θα μειώσει το ΑΕΠ της Αμερικής επιπλέον κατά περίπου 7% έως το 2028, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Πίτερσον, μιας δεξαμενής σκέψης. Αλλά ο πραγματικός αριθμός είναι απίθανο να πλησιάσει αυτό το νούμερο. Οποιαδήποτε απόπειρα μαζικών απελάσεων θα συναντήσει σκληρή αντίσταση, με τοπικούς αξιωματούχους σε μερικές από τις μεγαλύτερες πολιτείες της Αμερικής, από την Καλιφόρνια έως τη Νέα Υόρκη, να αρνούνται να συνεργαστούν. Ως εκ τούτου, ένα πιο ρεαλιστικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι η πολύ αυστηρότερη επιβολή των συνοριακών ελέγχων, η οποία θα ανακόψει τις εισροές μεταναστών που παρατηρήθηκαν υπό την ηγεσία του Μπάιντεν. Αυτό από μόνο του μπορεί να μεταφραστεί σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού για εστιατόρια, κατασκευαστικές εταιρείες και πολλά άλλα, με επιπλέον συνέπειες για τον πληθωρισμό.

Κρυπτονομίσματα και επιτόκια 

Υπάρχουν και άλλες απειλές. Η υπόσχεση του Τραμπ να κάνει την Αμερική «πρωτεύουσα του πλανήτη στα κρυπτονομίσματα» μπορεί να καταστήσει τη νίκη του ευλογία για τα κρυπτονομίσματα. Η τιμή του bitcoin εκτοξεύτηκε σε νέο ρεκόρ καθώς ανακοινώνονταν τα αποτελέσματα των εκλογών. Αλλά η πιο χαλαρή ρύθμιση για έναν κλάδο που μαστίζεται ήδη από ξέπλυμα χρήματος και άλλες εγκληματικές δραστηριότητες δεν είναι μια καθόλου καλή εξέλιξη. Στο μεταξύ, οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό είναι πιθανό να βαρύνουν πολύ στους υπολογισμούς της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Η άνοδος των αποδόσεων των ομολόγων δείχνει ότι πολλοί επενδυτές πιστεύουν ότι η κεντρική τράπεζα θα καταλήξει να αφήσει τα επιτόκια υψηλότερα το επόμενο έτος από ό,τι αναμενόταν.

Μια πιο επιθετική Fed μπορεί, με τη σειρά της, να προκαλέσει την οργή του Τραμπ, ο οποίος υποστηρίζει ότι, ως πρόεδρος, θα πρέπει να έχει λόγο για τα επιτόκια. Σίγουρα θα θέλει να δει πιο απότομες μειώσεις επιτοκίων τώρα που είναι επικεφαλής. Νομικά, μπορεί να κάνει λίγα πράγματα για να ελέγξει την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ, αλλά οι σύμβουλοί του έχουν μιλήσει για τη δημιουργία μιας «σκιώδους Fed», ώστε να προσπαθήσουν να κατευθύνουν τις αποφάσεις της. Το θέαμα της επίθεσης του προέδρου στην κεντρική τράπεζα μπορεί να τρομάξει τις αγορές, αλλά η νομοθετικά κατοχυρωμένη ανεξαρτησία της Fed θα της επιτρέψει να προστατευθεί. 

Το ότι ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μην είναι σε θέση να επιτύχει τις πιο ακραίες φιλοδοξίες του θα πρέπει να προσφέρει λίγη παρηγοριά σε έναν ταραγμένο κόσμο. Πιθανότατα όμως θα μπορέσει να πιέσει περισσότερο στη δεύτερη θητεία του από ό,τι στην πρώτη. Είναι καλύτερα προετοιμασμένος για τη διακυβέρνηση αυτή τη φορά, με μια μεγαλύτερη ομάδα έμπιστων συνεργατών και ένα πιο λεπτομερές σχέδιο δράσης. Ας αναμένουμε, λοιπόν, μια ταραχώδη οικονομική διαδρομή, τόσο για την Αμερική όσο και για τον κόσμο. Προσδεθείτε, συνεπώς…

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com