Σύμφωνα με την κινεζική μυθολογία, το λεγόμενο big bang, η δημιουργία του κόσμου μας, έγινε όταν ο θεός Παγκού έσπασε το αυγό μέσα στο οποίο κοιμόταν. Αυτό περιέκλειε το γιν και το γιανγκ, τα οποία εφεξής διαχωρίστηκαν. Το ελαφρύτερο γιανγκ ανυψώθηκε και δημιούργησε τον ουρανό, ενώ από το γιν διαμορφώθηκε η γη. Ο Παγκού αρχικά κρατούσε τον ουρανό και τη γη στη θέση τους με τα χέρια και τα πόδια του. Στη συνέχεια όμως, εξαντλημένος μετά από 18 χιλιάδες έτη που έπρεπε να το κάνει, μετουσίωσε τα διαφορετικά στοιχεία του σώματός του στα διαφορετικά γεωλογικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά του κόσμου μας, όπως τα βουνά, οι ποταμοί, τα αστέρια, η βροχή και το φεγγάρι, και φυσικά οι άνθρωποι.

Η ραγδαία άνοδος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας τα τελευταία χρόνια προσομοιάζει με ένα αντίστοιχο κοσμογονικό γεγονός, τουλάχιστον στο σύμπαν των παγκόσμιων συσχετισμών, καθώς αποτελεί αναμφίβολα τη μεγαλύτερη οικονομική και γεωπολιτική πρόκληση του 21ου αιώνα. Μια χώρα που για γενιές ολόκληρες είχε καταλήξει να αποτελεί σχεδόν συνώνυμο της φτώχειας και της υποανάπτυξης, κατάφερε μέσα σε λίγες δεκαετίες να βγάλει από την ανέχεια εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων, να σημειώσει πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης, να καταστεί πρωτοπόρος στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία, και να εμφανιστεί ως μια υπερδύναμη που δύναται να συναγωνιστεί ευθέως τις ΗΠΑ, τόσο σε ήπια όσο και σε σκληρή ισχύ. 

Η Κίνα προώθησε έναν ταχύ εκμοντερνισμό και παρήγαγε τεράστια οικονομική ανάπτυξη χάρη στην απόφαση του κομμουνιστικού κόμματος στα τέλη της δεκαετίας του 1970 να αγκαλιάσει την ελεύθερη αγορά, αλλά και χάρη στην προθυμία των ΗΠΑ και της Δύσης να αναπτύξουν εκτενείς εμπορικές σχέσεις μαζί της. Το λεγόμενο «άνοιγμα της Κίνας στον κόσμο» επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά με την είσοδό της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 και την πλήρη ενσωμάτωσή της στη διεθνή οικονομία. Υπό αυτή την έννοια, συνιστά το μεγαλύτερο success story της παγκοσμιοποίησης. Όπως υποστηρίζουν οι ένθερμοι θιασώτες της τελευταίας, η Κίνα είναι το εναργέστερο παράδειγμα του γιατί η παγκοσμιοποίηση πράγματι λειτουργεί. 

Υπάρχει βεβαίως και η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Αυτό που πολλοί αναλυτές αποκαλούν «ευέλικτο αυταρχισμό»: η εκτεταμένη ψηφιακή επιτήρηση και ο διάχυτος πολιτικός έλεγχος, οι αμφιλεγόμενες συνθήκες εργασίας, οι παραβιάσεις των κανόνων του παγκόσμιου εμπορικού ανταγωνισμού μέσω κρατικών επιχορηγήσεων, η «οπλοποίηση» της αλληλεξάρτησης των διεθνοποιημένων αγορών και η έμφαση στις εξαγωγές εις βάρος της εσωτερικής κατανάλωσης, γεγονός που δημιουργεί πολύ μεγάλες ανισορροπίες στο διεθνές οικονομικό σύστημα, όπως και η άρνηση της χώρας να δεσμευθεί σε μια διεθνή παγκόσμια τάξη στην οποία θα διαδραματίσει έναν διεθνή ρόλο αντίστοιχο της δύναμής της – χαρακτηριστική εν προκειμένω είναι η στάση του Πεκίνου σε μια σειρά από ζητήματα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι σχέσεις με τη Ρωσία ή η κατάταση στη Γάζα.

Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει, βεβαίως, να προστεθεί και ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» που ακούει στο όνομα Ντόναλντ Τραμπ, μαζί με ένα κίνημα απομονωτισμού που διαπερνά οριζοντίως το πολιτικό σύστημα στις ΗΠΑ, ανοίγοντας έτσι διάπλατα την πόρτα στην Κίνα, όπως δηλώνει πολύ εύστοχα ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Κένεθ Ρογκόφ στο τρέχον τεύχος της Οικονομικής Επιθεώρησης. Βρισκόμαστε έτσι μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, σχεδόν σουρεαλιστική θα έλεγε κανείς, στην οποία ένα κομμουνιστικό, κατά τα λεγόμενά του, κράτος εμφανίζεται ως υπέρμαχος της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και της πολυμερούς συνεργασίας στην οποία στηρίχθηκε η τελευταία, ενώ ο δημιουργός αυτού του συστήματος το καταγγέλλει ως άδικο και υποκριτικό. Επιπλέον, ο εισαγωγέας της ιδέας και της πρακτικής της ήπιας ισχύος την αποκηρύσσει, τη στιγμή που ο κύριος ανταγωνιστής του επενδύει με επιμονή σε αυτήν. Άντε τώρα να αξιολογήσει κανείς, και δη κάτω από αυτό το πρίσμα, τη συμφωνία που θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί ανάμεσα στους δύο και να προβλέψει τη μετεξέλιξή της. 

Η περιπλοκότητα της πρόκλησης που αναδύεται περιγράφηκε επαρκώς από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε πρόσφατη επίσκεψή της στο Πεκίνο. «Οι αντιπαραθέσεις», ανέφερε η Κριστίν Λαγκάρντ, «αναδύονται πλέον όλο και περισσότερο ανάμεσα σε περιοχές των οποίων τα γεωπολιτικά συμφέροντα δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένα. Την ίδια στιγμή, όμως, αυτές οι περιοχές είναι πολύ πιο βαθιά ενσωματωμένες μεταξύ τους από οικονομική άποψη από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Το συμπέρασμα είναι ότι, ενώ τα κίνητρα για συνεργασία μειώνονται, το κόστος της απουσίας συνεργασίας πλέον πολλαπλασιάζεται». 

Σύμφωνα με την πλειονότητα των διεθνών αναλυτών, η άνοδος της Κίνας αποτελεί το προοίμιο της ανάδυσης ενός πολυπολικού κόσμου, όπου περισσότερα διεθνή κέντρα εξουσίας, άλλοτε συνεργατικά και άλλοτε ανταγωνιστικά, θα συνυπάρχουν μεταξύ τους. Σε αυτό το πλαίσιο, το μεγάλο ερώτημα για εμάς είναι ποια θα είναι η θέση της Ευρώπης σε αυτόν τον νέο πολυπολικό κόσμο. Θα αποτελέσει έναν πολιτικό ακόλουθο κάποιου εκ των άλλων πόλων ή θα καταφέρει να συγκροτήσει ένα αυτόνομο κέντρο, το οποίο θα υπερασπίζεται ένα εναλλακτικό δημοκρατικό μοντέλο με κοινωνικό πρόσωπο, που θα βρίσκεται απέναντι τόσο στον νεοφιλελεύθερο/αγοραίο καπιταλισμό των ΗΠΑ όσο και τον κρατικό/αυταρχικό καπιταλισμό της Κίνας; 

Απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε τέτοια κίνηση φαίνεται πως είναι η ανάπτυξη της λεγόμενης ευρωπαϊκής σκληρής ισχύος, κάτι που φαίνεται πως θα έχει σημαντικές συνέπειες και στα ελληνικά πολιτικά και οικονομικά πράγματα. Ποιος θα είναι άραγε ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτό το νέο ευρωπαϊκό εγχείρημα; Και τι θα σημαίνει αυτός ο ρόλος για τις ελληνοτουρκικές διαφορές; Ή ακόμη, τι συνέπειες θα έχει η ευρωπαϊκή επένδυση στην άμυνα για την ελληνική βιομηχανία; Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας επιχειρεί να δώσει κάποιες πρώτες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Καλή ανάγνωση!