Θα μπορούσε κανείς να κάνει μια προσέγγιση «κοινωνικών στηλών» της παλαιάς εποχής και να τιτλοφορήσει «Όλοι οι άνθρωποι που στρατεύθηκαν στο ευρώ ήταν εκεί». Έβλεπε πράγματι κανείς στο ακροατήριο Κώστα Σημίτη και Γιάννη Σπράο, Χρήστο Ροζάκη, Γιώργο Αλογοσκούφη, Γιώργο Χουλιαράκη, Γιώργο Ζαννιά, Χριστόφορο Σαρδελή, Χριστίνα Παπακωνσταντίνου, Θάνο Σκούρα… Πραγματική πανστρατιά όσων έζησαν την πορεία προς το ευρώ, το σοκ της κρίσης και την διαχείρισή της. Αλλά και πολλούς ακόμη συντελεστές από την Τράπεζα της Ελλάδος, τις διαδοχικές Κυβερνήσεις της εποχής και την δημόσια διοίκηση (Βέβαια έλλειψαν Βαγγέλης Βενιζέλος, Γιάννος Παπαντωνίου και Νίκος Χριστοδουλάκης).

Όμως η εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Νίκου Γκαργκάνα «Greece’s sovereign debt crisis and its economic aftermath: Analysis and Lessons», στις Εκδόσεις ΚΕΡΚΥΡΑ/economia (την Αγγλική εκδοχή θα ακολουθήσει σε τρεις μήνες Ελληνική) συνεισέφερε στην αρκετά επαναπαυμένη δημόσια συζήτηση για την οικονομία (και το αύριο-μεθαύριο!) σημαντικές προσεγγίσεις.

Έτσι, ο Γκίκας Χαρδούβελης επεσήμανε ότι «ο πολύς κόσμος δεν έχει καταλάβει τι έφερε την κρίση», οπότε το πολιτικό σύστημα θα χρειαστεί να προσέξει ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη που οδήγησαν την οικονομία στο χείλος του Grexit αλλά και τους ανθρώπους σε ακραίες απώλειες – εισοδημάτων, δουλειάς, προπαντός ασφάλειας.

Η Μιράντα Ξαφά, πάλι, αφού στάθηκε στους μύθους της εποχής όπως ότι «τα Μνημόνια έφεραν την κρίση», ή πάλι ότι «η ελάφρυνση χρέους θα έφερνε το τέλος της λιτότητας» επεσήμανε ότι η επικρατήσασα επιλογή της αύξησης των φορολογικών συντελεστών αντί της μείωσης των δημοσίων δαπανών – που υπεστήριξαν ως προσέγγιση οι δανειστές και απεδέχθησαν διαδοχικές Ελληνικές Κυβερνήσεις – ήταν μια επιλογή που δυσλειτούργησε. Το ζήτημα όμως, τώρα, είναι πώς θα προκύψει κάποια κοινωνική συναίνεση για την συνέχεια…

Για τον Νίκο Βέττα, οι συνέπειες της κρίσης «είναι ακόμη ανάμεσά μας»: οι 500.000 άνθρωποι (Έλληνες και μη) που έφυγαν από την Ελληνική οικονομία και δεν φαίνεται πιθανόν να επιστρέψουν, ή πάλιν η κατάρρευση των επενδύσεων, σήμαναν υποβιβασμό τόσο της εργασίας όσο και του κεφαλαίου στην Ελληνική οικονομία: Πρόβλημα υπήρξε και με την σειρά των παρεμβάσεων/το sequencing των προγραμμάτων, με πολύ ταχύτερη την προσαρμογή στην αγορά εργασίας παρά στην αγορά προϊόντων και στον δημόσιο τομέα. Κατά την εκτίμηση πάντως του Ν. Βέττα «πρόβλημα δεν υπήρξε μόνο στην πολιτική, αλλά και στην αστική τάξη της χώρας».

Ο Γιάννης Στουρνάρας  στάθηκε κι αυτός στο ότι πρέπει να απωθηθεί ο μύθος ότι «για την κρίση φταίνε τα Μνημόνια». Η αλήθεια βρίσκεται στο αντίθετο: «για την κρίση εμείς φταίξαμε» – αληθεύει δε αυτό τόσο σε επίπεδο δημοσιονομικής χαλάρωσης, ότι και απώλειας της ανταγωνιστικότητας. Από πλευράς των Ευρωπαίων εταίρων και του ΔΝΤ υπήρξαν βέβαια λάθη: η Ευρώπη «δεν ήταν έτοιμη», στον σχεδιασμό των Μνημονίων υπήρξαν λάθη, αλλά και στην φάση εφαρμογής, με ευθύνη κυρίως του ΔΝΤ, «δεν μας εμπιστεύθηκαν, υπήρξε έως και ένας ρατσισμός για την Ελλάδα τιμωρητική διάθεση των εταίρων».

Για τον ίδιο τον συγγραφέα Νίκο Γκαργκάνα – Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος στην φάση ακριβώς πριν την εκδήλωση της κρίσης αλλά και εκ των βασικών συντελεστών της πορείας προς το ευρώ (μαζί με Λουκά Παπαδήμο, Γιάννη Στουρνάρα, Γιάννο Παπαντωνίου και Νίκο Χριστοδουλάκη) στόχος του βιβλίου και λογική της προσέγγισής του ήταν να εξηγηθεί πώς οδηγηθήκαμε στην κρίση. Γιατί η προσπάθεια αντιμετώπισης κράτησε τόσο. Γιατί και πώς διαδοχικές Κυβερνήσεις δέχθηκαν τα αυστηρά μέτρα ΕΕ και ΔΝΤ.

«Κυριαρχούν ακόμη και σήμερα λανθασμένες απόψεις που δηλητηριάζουν την δημόσια και κοινωνική ζωή», οπότε χρειάζεται «να μείνουμε όλοι σε εγρήγορση για να μην ξαναγίνουν τα ίδια λάθη». Και ακόμη: μολονότι οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν στέφθηκαν με επιτυχία, δεν κατόρθωσαν να προστατεύσουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από την φτώχεια λόγω της απώλειας εισοδημάτων, θέσεων εργασίας και κυρίως της αίσθησης ασφάλειας. (Από τα χείλη κεντρικού τραπεζίτη, παρόμοιες παραδοχές θάπρεπε να ταρακουνήσουν για το ποια είναι τα θεμέλια της σημερινής κατάστασης).

Προσπεράσαμε, όμως, σ’ αυτήν την καταγραφή την τοποθέτηση του σημερινού ΥΠΟΙΚ Κωστή Χατζηδάκη. Αυτός, πέρα από την κάπως γυμνασιαρχική υπενθύμιση ότι «μια χώρα, όπως και ένα νοικοκυριό, δεν μπορεί να ζει πάνω από τις δυνάμεις της», δεσμεύθηκε ότι το Υπουργείο Οικονομικών δεν θα επωφεληθεί ούτε από την τωρινή χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας για να χαλαρώνει την πολιτική του – τώρα που οι μνήμες από την πανδημία και την ενεργειακή κρίση (και, υποθέτει κανείς, τα «-Pass») ανήκουν στο παρελθόν.: «Είτε έχουμε ευελιξία, είτε όχι, θα παραμείνουμε σε λογική σταθερής διαχείρισης».

Όμως η πολιτικότερη τοποθέτηση του Χατζηδάκη ήταν άλλη. Έθεσε την αρχή ότι «οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται μεταρρυθμιστές, χρειάζονται θάρρος – αλλά χρειάζονται και συμμαχίες». Και ως προς την μεταρρυθμιστική εκφώνηση προθέσεων, ουδέν καινόν. Όμως εκείνο το «χρειάζονται συμμαχίες» και – παραπέρα – τα περί κοινωνικής συναίνεσης, σήμερα-σήμερα, ας έχουν καταγραφεί.