Είναι εντυπωσιακό –και δυσάρεστο, συνάμα– το πώς στην ελληνική μας πολιτική πραγματικότητα επανέρχονται επεισόδια που διακινδυνεύουν να τραυματίσουν μιαν ομαλή, σε τελευταία ανάλυση, πορεία που ζήσαμε και ζούμε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Είναι και 50 χρόνια, μισός αιώνας, το ένα τέταρτο της ζωής της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους… 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πόλωση που όξυνε επικίνδυνα το πολιτικό κλίμα τις τελευταίες εβδομάδες και οι εκατέρωθεν κατηγορίες περί διαπλοκής, πριν και μετά τη συζήτηση στο πλαίσιο της διαδικασίας ψήφου δυσπιστίας για την τραγική (όπως και να την προσεγγίσει κανείς) υπόθεση των Τεμπών.

Δεν θα επιδιώξουμε να παρακάμψουμε τη βαριά ατμόσφαιρα που μένει πίσω από αυτό το τελευταίο επεισόδιο. Δεν θα μπορούσαμε άλλωστε, καθώς οι επόμενοι δύο μήνες είναι βέβαιο πως θα μας δώσουν πολλές ακόμη αντίστοιχες αφορμές. Ωστόσο, το μέλλον βρίσκεται ούτως ή άλλως μπροστά μας – και είναι ένα μέλλον ευρύτερο, ασφαλώς δε και απαιτητικό. Το να θεωρεί άλλωστε κάποιος πως η χώρα του ή ο ίδιος θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής είναι πάντοτε δελεαστικό, πλην όμως λίαν επικίνδυνο, όπως μας λέει ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ. 

Το ευρύτερο μέλλον

Ποιο είναι, λοιπόν, αυτό το μέλλον; Είναι πριν απ’ όλα εκείνο των Ευρωεκλογών, με όλα όσα η ψήφος σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα δρομολογήσει –ή και θα ανακόψει−, αλλά βεβαίως και της αμερικανικής κάλπης, οι συνέπειες της οποίας θα είναι καταλυτικές συνολικά για το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Είναι, επίσης, τα συνεχιζόμενα σοκ μεγάλης έντασης – η τραγωδία της τρομοκρατικής επίθεσης στην Μόσχα έρχεται «σε φόντο» του σταθερά αναβαθμιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και της ακραίας κατάστασης που διαμορφώθηκε στη Γάζα/στη Μέση Ανατολή– που κάνουν τον τραυματισμό της συνείδησης των ανθρώπων να αποτελεί σημαντικό πλέον παράγοντα στις διεθνείς ισορροπίες. Ή ανισορροπίες. Είναι, ακόμη, η επείγουσα απειλή της κλιματικής κρίσης και των φυσικών καταστροφών, προοίμιο των οποίων συνιστούν αναμφισβήτητα οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες που είδαμε αυτόν τον χειμώνα. Είναι, όμως, και η εύθραυστη κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία καλείται να προσαρμοστεί στις όλο και αυξανόμενες κινήσεις «οικονομικού πατριωτισμού» και απο-παγκοσμιοποίησης, τα εργασιακά και ηθικά διλήμματα που ανακύπτουν από την άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο προβολέας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών

Και για να επιστρέψουμε και στα δικά μας, είναι η ανάγκη να συζητήσουμε σε βάθος και ανοιχτά για τα μεγάλα ζητήματα που ανακύπτουν σε αυτή τη νέα φάση της πορείας της χώρας, μετά τη δεκαετή κρίση: την κληρονομιά της Μεταπολίτευσης, τις κακοδαιμονίες του ελληνικού Δημοσίου και πώς μπορούν αυτές κάποτε να διορθωθούν, την επιμονή της ακρίβειας και την τεράστια δυσκολία εξεύρεσης προσιτής στέγης, τις δυνατότητες αύξησης του αποτυπώματος της βιομηχανίας στην ελληνική οικονομία, τις προκλήσεις για την ανάπτυξη ενός εξωστρεφούς οικοσυστήματος τεχνολογίας στη χώρα, την πράσινη μετάβαση και πολλά ακόμη. 

Με αφορμή τη διοργάνωση του Ένατου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, που καλεί ούτως ή άλλως πάντοτε σε μακρότερη και ψυχραιμότερη ματιά στα πράγματα, επιχειρούμε ακριβώς να επιστρατεύσουμε δυνάμεις για να βοηθήσουν σ’ αυτή την προσπάθεια – να πάμε τα πράγματα παραπέρα, να δούμε πέρα από την επόμενη στροφή, να συμβάλουμε στο άνοιγμα της συζήτησης. Στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας, λοιπόν, διαπρεπείς προσωπικότητες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που δραστηριοποιούνται σε διάφορα πεδία και συμμετέχουν στο  Φόρουμ, μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τη μεταβατική φάση που, όπως όλα δείχνουν, διανύει ο κόσμος μας. Και, την ίδια στιγμή, φωτίζουν πτυχές και αναδυόμενες νέες τάσεις που ίσως καθορίσουν τον δρόμο της αναδιαμόρφωσής του.

Ιστορία και κοινωνική συνοχή

Η επιθυμία πρόβλεψης του μέλλοντος είναι εγγενής, θα λέγαμε, στην ανθρώπινη ιδιότητα. Οι Δελφοί αποτελούν ίσως το διαχρονικότερο σύμβολο αυτής της επιθυμίας. Η ελληνική γλώσσα διαθέτει, ωστόσο, και μια άλλη, εξίσου ενδιαφέρουσα, λέξη γι’ αυτή τη διαδικασία: την πρόγνωση. Η τελευταία δεν παραπέμπει μόνο στην πρόβλεψη, στην ιδέα μιας εκ των προτέρων γνώσης των πραγμάτων, αλλά και σε μια προ-γνώση, σε ένα πρώιμο στάδιο γνώσης ή, πιο σωστά, σε ένα άλλο είδος γνώσης, που δεν διαθέτει τη βεβαιότητα και την αναντίρρητη φύση που συνήθως αποδίδουμε στην επιστημονική γνώση από τον 19ο αιώνα και μετά. Μας υπενθυμίζει έτσι ότι η ιστορία δεν έχει ούτε σωστή ούτε λάθος πορεία ή πλευρά. Το πού θα γείρει η πλάστιγγα στο μέλλον εξαρτάται από τις μικρές και μεγάλες επιλογές που θα κάνουμε εμείς σήμερα στα μικρά και τα μεγάλα. 

Ενόψει αυτών των επιλογών, λοιπόν, η ανάγκη να διατηρηθεί ένα επίπεδο κοινωνικής συνοχής −ένα ελάχιστο περιθώριο συναίνεσης ή, για να επικαλεστούμε μια πολύ γόνιμη ιδέα του μεγάλου Γάλλου φιλοσόφου Κλωντ Λεφόρ, η αναγνώριση της ύπαρξης διαφορετικών οραμάτων, προτεραιοτήτων και προταγμάτων, και η διασφάλιση ενός δημόσιου χώρου όπου αυτά μπορούν να αναμετρηθούν, χωρίς κάθε φορά να αμφισβητείται το ποιόν ή η δυνατότητα των πολιτικών και κοινωνικών υποκειμένων να τα εκφέρουν, αναπόσπαστο στοιχείο της εύρυθμης δημοκρατικής λειτουργίας−  μοιάζει θεμελιώδης. Παντού. Και πάντως σίγουρα σ’ εμάς…