Μπήκε το φθινόπωρο για τα καλά, και άλλη μια Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, και μάλιστα η 89η, ολοκληρώθηκε, με τον πρωθυπουργό να εξαγγέλλει παραδοσιακά την οικονομική πολιτική για την επόμενη χρονιά −με επιλογή να μετακινηθεί από τις επιδοματικές παροχές σε φορολογικές ελαφρύνσεις− και με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να παρουσιάζει το δικό του σχέδιο, βασισμένο σε προεργασία πολλών στελεχών του ΠΑΣΟΚ ανά τομέα.

Η Νέα Δημοκρατία βρίσκεται ήδη στον 7ο χρόνο διακυβέρνησης της χώρας. Αν ανατρέξει όμως κανείς, ενδεικτικά, στην παραγγελθείσα από την πρώτη κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη και με τυμπανοκρουσίες παρουσιασθείσα το 2020 εξονυχιστική Έκθεση της λεγόμενης Επιτροπής Πισσαρίδη −προϊόν πρωτότυπης συνεισφοράς από κορυφαίους επιστήμονες− και συγκρίνει τη σημερινή πραγματικότητα με τις κυριότερες προτάσεις της, η απογοήτευση που θα νιώσει θα είναι πολύ βαθιά − χωρίς βέβαια να παραγνωρίζω τις παρενέργειες της τριετούς πανδημίας. Όμως, αλήθεια, ποιες από τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις πραγματοποιήθηκαν τελικά; Μια αναλυτική μελέτη πάνω στο θέμα θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Παρά λοιπόν την αναμφισβήτητα καλή εικόνα της χώρας στα δημοσιονομικά, και τον ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης που αναγνωρίστηκε από τον διεθνή Τύπο, οι αδυναμίες π.χ. στην παραγωγικότητα, στην έλλειψη καινοτομίας (οι σχετικές καταγγελίες από καταξιωμένους επιστήμονες του εξωτερικού για τη γενικότερη κατάσταση στον χώρο της έρευνας είναι ιδιαίτερα πικρές), στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων, στην απονομή της δικαιοσύνης, στην εκπαίδευση, προξενούν –το λιγότερο– μελαγχολία. Σημαντική, αλλά όχι ακόμη επαρκής, είναι η πρόοδος στο δισεπίλυτο θέμα της παραοικονομίας, ενώ οι απανωτές αποκαλύψεις διαφθοράς φέρνουν θυμό, και τελικά μοιρολατρική αδράνεια στους πολίτες.

Πόσο μελάνι δεν έχει χυθεί σε νόμους, εγκυκλίους, μελέτες μικρές ή τόμους ολόκληρους με προτάσεις τεχνοκρατικές; Πόσα συστήματα ελέγχου, και μάλιστα με αυστηρά πρόστιμα, δεν εξαγγέλλονται τακτικά; Όμως το αποτέλεσμα πενιχρότατο.

Ας αναλογιστούμε και τη μεγάλη οικονομική συνεισφορά των πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης – και μάλιστα αυτή την εποχή, τη βοήθεια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πόσο επωφεληθήκαμε συνολικά από αυτά τα ευεργετικά μέτρα; Ξένες άμεσες επενδύσεις και τουρισμός βοηθούν, αλλά φυσικά δεν αρκούν για μια μακροχρόνια βιώσιμη οικονομία. Επίσης, δυστυχώς, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις υστερούν σε παραγωγικότητα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αλλά και τι να πω για τα ακόμη άλυτα προβλήματα της πεζής καθημερινότητάς μας, όπως τα ανεπαρκέστατα δίκτυα αποχέτευσης, την έλλειψη σύγχρονων χωματερών, την άσφαλτο ακόμα και στους ίδιους τους δρόμους της πρωτεύουσας που θυμίζει καρόδρομους, και τη σχεδόν ανύπαρκτη σήμανση ακόμα και σε εύπορα προάστια των πόλεων;

Άραγε φταίνε μόνο οι πολιτικοί που κυβερνούν εκάστοτε για αυτό το τέλμα που παρουσιάζει η χώρα μας σε μικρές ή μεγάλες αλλαγές και βελτιώσεις; Πότε θα έλθει η ώρα της αυτοκριτικής μας; Πότε θα σταματήσει η στείρα μεμψιμοιρία ότι φταίνε μόνο οι άλλοι, και μόνιμα κυρίως οι πολιτικοί κάθε ιδεολογίας; Πώς περιμένουμε ουσιαστικές αλλαγές από πρόσωπα που διορίζονται ως αποτέλεσμα του πελατειακού κράτους αντί να αξιολογούνται με βάση την ικανότητά τους να εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον; Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου περίεργο ότι πάσχουμε από έλλειψη ισχυρών θεσμών, ανεξάρτητα από την εκτελεστική εξουσία. Ευτυχώς, υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις π.χ. δασκάλων, γιατρών, δημοσίων υπαλλήλων, που δίνουν παραδείγματα θάρρους και φιλότιμου μέσα στη γενική αδιαφορία.

Μήπως θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα μια «σταυροφορία» για την εκπαίδευση των πολιτών στη συμμετοχή τους στην υλοποίηση των αλλαγών, ώστε να ξαναθυμηθούν την έννοια της συμμετοχής στις κοινές προκλήσεις και να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη της ανταποδοτικότητας για κάθε τους κίνηση; Είναι αξιοσημείωτο ότι, στην ομιλία του στη ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός, όταν αναφέρθηκε σε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις σε βάθος χρόνου, μόνος του επεσήμανε την ανάγκη ευρύτερων συναινέσεων. Πολιτικών συναινέσεων. Μήπως θα έπρεπε να επιχειρήσει και μια εκστρατεία ειλικρίνειας και καλών πρακτικών προς τους πολίτες;

Τώρα που ζούμε κυριολεκτικά σε κινούμενη άμμο σε διεθνές επίπεδο, σε μια εποχή που δεν υπάρχει πια καμία βεβαιότητα ούτε καν για τις συμμαχίες μας στο εξωτερικό μέτωπο και η αίσθηση της ανασφάλειας γενικεύεται, θα ήταν μια καλή ευκαιρία να σοβαρευτούμε τουλάχιστον μεταξύ μας.