Ο πληθωρισμός κινείται σε υψηλά επίπεδα, οπότε αναζητείται ο ένοχος. Ο τελευταίος που καταγγέλλεται στην Ευρώπη είναι ο επιχειρηματικός κόσμος που κερδοσκοπεί. Η θεωρία ότι βαρύνονται με την ευθύνη του πληθωρισμού οι άπληστες επιχειρήσεις έχει υποχωρήσει στις ΗΠΑ, καθώς εκεί τα εταιρικά κέρδη είναι σε πτωτική τροχιά την ίδια στιγμή που οι τιμές καταναλωτή συνεχίζουν να καλπάζουν. Αυτό όμως δεν εμπόδισε την ίδια αυτή ιδέα να ριζώσει στην άλλη ακτή του Ατλαντικού. Το ΔΝΤ κατέληξε στην άποψη ότι στα υψηλότερα κέρδη «ανάγεται περίπου το μισό της αύξησης» του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη − η Κριστίν Λαγκάρντ, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έδειξε κάποιες φορές να διάκειται ευνοϊκά προς αυτό το επιχείρημα. Στη Βρετανία, η κυβέρνηση ζήτησε από τις ρυθμιστικές αρχές να αναζητήσουν στοιχεία που θα θεμελίωναν αρπακτικές τιμολογιακές πολιτικές: στις 3 Ιουλίου, η αρχή προστασίας του ανταγωνισμού έριξε λάδι στη φωτιά με το εύρημά της ότι τα σουπερμάρκετ είχαν διευρύνει –μεταξύ 2019 και 2022– τα περιθώριά τους στην εμπορία καυσίμων.

Η αντίληψη περί «πληθωρισμού απληστίας»/greedflation αποτελεί εν μέρει αντίδραση σε μιαν άλλη διαδεδομένη ερμηνεία του πληθωρισμού: ότι αυτός οφείλεται στην ταχεία αύξηση των μισθών. Οι κεντρικοί τραπεζίτες ζουν υπό τον πάγιο φόβο ενός σπιράλ μισθών-τιμών. Το 2022 ο Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Άντριου Μπέρκλεϊ ζήτησε από τους εργαζομένους «να σκεφθούν και να σταθμίσουν» προτού ζητήσουν αυξήσεις αμοιβών. Η τοποθέτηση αυτή ήταν εμπρηστική, καθώς ο πληθωρισμός που διατάραξε τις πλούσιες χώρες του κόσμου από το 2021 και μετά κατέληξε με τους εργαζόμενους να έχουν βγει ζημιωμένοι. Οι μισθοί δεν τροφοδότησαν την αύξηση των τιμών, αντιθέτως βρέθηκαν να υστερούν έναντι του πληθωρισμού.

Συγχέοντας το αίτιο με το αιτιατό

Πλην, όμως, το να υποστηρίζεται ότι ως εκ τούτου οι επιχειρήσεις είναι εκείνες που φέρουν την ευθύνη καταλήγει να συγχέει αίτιο και αιτιατό/αποτέλεσμα. Στις ΗΠΑ τα περιθώρια κέρδους των μη-χρηματοπιστωτικών εταιρειών διευρύνθηκαν σημαντικά μετά την ευρύτατη δημοσιονομική τόνωση που χορηγήθηκε λόγω της πανδημίας: διαμορφώθηκε σε επίπεδο άνω του 25% του αμερικανικού ΑΕΠ και περιέλαβε τρία κύματα επιταγών, που ταχυδρομήθηκαν απευθείας στα περισσότερα νοικοκυριά. Μια τέτοια παροχή ρευστού στην οικονομία –την οποία η FED/η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα επέλεξε να μην αντισταθμίσει με υψηλότερα επιτόκια– τροφοδότησε εκρηκτική καταναλωτική δαπάνη, η οποία κατέληξε να δημιουργήσει εντάσεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες, διαταράσσοντας τις οικονομίες χωρών ανά τον κόσμο. Καθώς λοιπόν πολύ ρευστό βρέθηκε να κυνηγά πολύ λίγα αγαθά, αναπόδραστα οι επιχειρήσεις κατέληξαν να κερδίζουν περισσότερα.

Ακολούθησε όμως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οπότε οι εταιρείες που παρήγαν τρόφιμα ή ενέργεια βρέθηκαν να πουλάνε σε αγορές που είχαν περιέλθει σε στενότητα. Οι τιμές απογειώθηκαν, τα κέρδη επίσης.

Η ευρωπαϊκή οικονομία δεν υπερθερμάνθηκε τόσο πολύ ούτε τόσο γρήγορα όσο η αμερικανική. Όμως η Ευρωζώνη είχε βρεθεί να δαπανά προσφάτως 3,3% του ΑΕΠ της προκειμένου να επιδοτεί τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ τα επιτόκιά της παραμένουν πολύ χαμηλά – αν δηλαδή τα συγκρίνει κανείς με τον δομικό πληθωρισμό. Σήμερα, πάντως, τα συμπτώματα είναι ανάλογα: υψηλός δομικός πληθωρισμός, υψηλά κέρδη, καθώς και μισθοί που ανεβαίνουν γρήγορα λόγω της σφιχτής αγοράς εργασίας. Φαίνεται πιθανό τα περιθώρια κέρδους να ακολουθήσουν μια πτωτική διαδρομή, όπως και στις ΗΠΑ: προβλέπεται υποχώρηση των κερδών των εταιριών που είναι εισηγμένες σε Χρηματιστήριο αργότερα μέσα στον χρόνο.

H υπερβολική τόνωση πρέπει να διορθωθεί

Ανεξάρτητα απ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις ανεβάζουν τις τιμές τους λόγω των ελλείψεων που παρατηρούνται στις αγορές δεν είναι μόνον μια στάση υπερασπίσιμη, αλλά και μια στάση επιθυμητή. Η εναλλακτική προσέγγιση από το να αφεθεί ο μηχανισμός των τιμών να ισορροπήσει προσφορά και ζήτηση θα ήταν κάτι χειρότερο: επιβολή δελτίου ή ουρές. Μπορεί λοιπόν να υπάρχουν περιπτώσεις κερδοσκοπικών συμπεριφορών ή και παραβάσεων των κανόνων του ανταγωνισμού, όμως η επίπτωσή τους δεν είναι πιθανόν να υπήρξε σοβαρή. Άμα κανείς μετρήσει το σύνολο της οικονομίας στη Βρετανία –και όχι μόνο τη συμπεριφορά των βρετανικών σουπερμάρκετ στην αγορά καυσίμων– τα περιθώρια κέρδους δεν κινήθηκαν αυξητικά.

Η Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε ότι θα ήταν επιθυμητό να υποχωρήσουν τα περιθώρια κέρδους στην Ευρωζώνη. Δίκιο έχει: μια τέτοια υποχώρηση των περιθωρίων θα λειτουργούσε αποπληθωριστικά και θα οδηγούσε σε ανάκτηση του μεριδίου των εργαζομένων στη συνολική πίτα της οικονομίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει καμπάνια εναντίον της επιχειρηματικής απληστίας. Αντί γι’ αυτό, οι υπεύθυνοι χάραξης της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής θα πρέπει να συνεχίσουν τη διόρθωση της υπερβολικής τόνωσης που χορηγήθηκε στις οικονομίες – με αύξηση των επιτοκίων και με σύσφιξη της δημοσιονομικής διαχείρισης.

Το σωστό δίδαγμα από τη διαδρομή των δύο τελευταίων χρόνων δεν είναι ότι οι επιχειρήσεις έχουν γίνει πιο άπληστες, αλλ’ ότι οι εργαζόμενοι υποφέρουν όσες φορές οι υπεύθυνοι της οικονομικής πολιτικής αφήνουν τον πληθωρισμό να ξεφύγει. Με άλλα λόγια, να προσέχουμε πρώτα πρώτα τη σταθερότητα των τιμών.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com