Παρελθόν, παρόν και μέλλον στο χώρο

Εργάζεστε για ένα από το πιο σημαντικά και μελλοντοστραφή αρχιτεκτονικά γραφεία στον κόσμο. Πώς φαντάζεστε λοιπόν τις πόλεις του μέλλοντος;

Στη Zaha Hadid Architects βλέπουμε τις μελλοντικές πόλεις ως ρευστά, προσαρμοστικά και διασυνδεδεμένα οικοσυστήματα, μέρη όπου η αρχιτεκτονική, η φύση και η τεχνολογία αναμιγνύονται άψογα. Οι πόλεις του αύριο θα είναι δικτυωμένοι οργανισμοί, ικανοί να μαθαίνουν και να εξελίσσονται μαζί με τους κατοίκους τους. Το όραμά μας για τον σχεδιασμό αγκαλιάζει την κινητικότητα, την ευελιξία και την ανθεκτικότητα, ενσωματώνοντας βιώσιμα υλικά, έξυπνα συστήματα και χωρική νοημοσύνη για να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα που είναι ευαίσθητα και εμπνέουν. Για παράδειγμα, το Γενικό Σχέδιο Έξυπνης Πόλης για τον Κόλπο Σεντζέν δείχνει πώς τα δεδομένα, η κλιματική νοημοσύνη και η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορούν να συγχωνευθούν για να δημιουργήσουν ευαίσθητα αστικά συστήματα.

Η Zaha Hadid Architects πάντα έδινε έμφαση στην καινοτομία, αλλά με σεβασμό στην τοπική κουλτούρα, την ιστορία και τα εκάστοτε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τι χρειάζεται για να μεταμορφωθούν οι πόλεις, τιμώντας παράλληλα το παρελθόν;

Ο μετασχηματισμός και η κληρονομιά/παράδοση δεν είναι αντίθετα πράγματα, είναι οι δύο όψεις της ίδιας αφήγησης. Όταν σχεδιάζουμε σε ιστορικά πλαίσια, δεν επιδιώκουμε να μιμηθούμε το παρελθόν, αλλά να συνομιλήσουμε με αυτό. Μελετάμε το πολιτιστικό DNA ενός τόπου −τα υλικά, τις γεωμετρίες και τις τελετουργίες του− και μεταφράζουμε αυτές τις ιδιότητες σε μια σύγχρονη αρχιτεκτονική γλώσσα. Ο σεβασμός στην ιστορία σημαίνει ότι της επιτρέπουμε να εξελίσσεται φυσικά μέσω νέων ερμηνειών. Δεν σημαίνει ότι την παγώνουμε στο χρόνο.
Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τον αστικό μετασχηματισμό βασίζεται στον διάλογο και όχι στη διακοπή. Όταν εργαζόμαστε σε περιοχές πλούσιες πολιτιστικά, ερμηνεύουμε την κληρονομιά μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα. Για παράδειγμα, το Κέντρο Μελετών και Έρευνας Πετρελαίου Βασιλιά Αμπντουλάχ (KAPSARC) στο Ριάντ έχει αναφορές σε παραδοσιακές τυπολογίες αυλών της Μέσης Ανατολής, χρησιμοποιώντας παράλληλα προηγμένες γεωμετρίες και βιώσιμες στρατηγικές. Για να τιμήσουμε το παρελθόν, του επιτρέπουμε να αναπνεύσει μέσα στο παρόν και να προβληθεί στο μέλλον.

Τεχνολογία και αρχιτεκτονική

Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό σήμερα; Γίνεται μεγάλη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη. Πώς έχει βοηθήσει η τεχνολογία το δημιουργικό όραμα των αρχιτεκτόνων; Και τι σηματοδοτεί η έννοια του παραμετρισμού, στην οποία επιμένετε;

Η τεχνολογία διαδραματίζει έναν καίριο ρόλο στον τρόπο που σκεφτόμαστε, σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε. Η τεχνητή νοημοσύνη, η προηγμένη προσομοίωση και τα εργαλεία παραμετρικού σχεδιασμού μας επιτρέπουν να εξερευνήσουμε τη χωρική πολυπλοκότητα και απόδοση με τρόπους που ήταν αδιανόητοι πριν από μια δεκαετία. Ο παραμετρισμός, που επινοήθηκε από τον Πάτρικ Σουμάχερ, δεν είναι ένα στιλ, αλλά μια μεθοδολογία, ένας τρόπος σχεδιασμού που οργανώνει πολύπλοκα συστήματα μέσω αλγορίθμων και σχέσεων αντί για σταθερές μορφές. Επιτρέπει στα κτίρια να ανταποκρίνονται δυναμικά στο περιβάλλον, το κλίμα και τη χρήση. Η λίστα παραδειγμάτων θα μπορούσε να είναι ατελείωτη. Περιλαμβάνει το Κέντρο Heydar Aliyev στο Μπακού και το Διεθνές Αεροδρόμιο Ντάσινγκ του Πεκίνου, όπου η δομή, η κυκλοφορία και το περίβλημα ενσωματώνονται σε ένα ενιαίο συνεκτικό σύστημα − ρευστό, αποτελεσματικό και ανθρωποκεντρικό.

Κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής σας πορείας στο γραφείο Zaha Hadid Architects, ποιο ήταν το πιο απαιτητικό εγχείρημα στο οποίο συμμετείχατε και γιατί;

Κάθε έργο του γραφείου παρουσιάζει τη δική του μοναδική πρόκληση − συχνά αυτή περιλαμβάνει την εξερεύνηση των ορίων της μηχανικής, των υλικών ή της ψηφιακής κατασκευής. Για μένα, η Hangzhou Seamless City ήταν από τις πιο απαιτητικές εργασίες μας, λόγω της τεράστιας κλίμακας και πολυπλοκότητάς της − απαιτούσε τέλεια συνέργεια μεταξύ σχεδιαστικής πρόθεσης, αστικού οράματος και τεχνολογικής ακρίβειας. Αυτή τη στιγμή διευθύνω αρκετά νέα έργα. Το πιο απαιτητικό είναι πάντα το επόμενο!

Ανταπόκριση στην πολυπλοκότητα

Αν τα νέα στιλ δεν εμφανίζονται επειδή είναι καιρός για μια νέα μόδα αλλά επειδή η κοινωνία αλλάζει και έχει πολύ διαφορετική δυναμική, ποιες είναι οι τρέχουσες δυναμικές και πώς επηρεάζουν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό σε σύγκριση με το παρελθόν; Δεν βρισκόμαστε πλέον στη γραμμή μαζικής παραγωγής/συναρμολόγησης της φορντιστικής εποχής, αλλά σε μια μεταφορντιστική περίοδο, όπου ισχύουν διαφορετικά δίκτυα, κλίμακες και μεγέθη…

Η αρχιτεκτονική αντικατοπτρίζει τις κοινωνικές και τεχνολογικές πραγματικότητες της εποχής της. Έχουμε ξεπεράσει το φορντιστικό μοντέλο της επανάληψης και της ομοιομορφίας. Κινούμαστε σε έναν μεταφορντιστικό κόσμο προσαρμογής, ρευστότητας και διασύνδεσης. Η αρχιτεκτονική πλέον ανταποκρίνεται σε δίκτυα και όχι σε ιεραρχίες, στην ποικιλομορφία και όχι στην τυποποίηση. Το έργο μας αντικατοπτρίζει αυτήν την εξέλιξη: οι χώροι είναι προσαρμοστικοί, όχι στατικοί − σχεδιασμένοι για συνεχή μετασχηματισμό και όχι για μονιμότητα.
Έργα όπως ο Πύργος της Generali στο Μιλάνο ή το Μουσείο One Thousand στο Μαϊάμι ενσαρκώνουν την αρχιτεκτονική ρευστότητα, όπου κάθε στοιχείο ανταποκρίνεται σε μοναδικές παραμέτρους πλαισίου και δομής. Σχεδιάζουμε για μια κοινωνία που εκτιμά την ποικιλομορφία, την προσαρμοστικότητα και τη διασύνδεση, όπου η αρχιτεκτονική πρέπει να ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα και όχι να την ελέγχει.

Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για το μετασύμπαν (metaverse) και τις ευκαιρίες που βλέπουν οι αρχιτέκτονες στο γραφείο Zaha Hadid σε αυτό; Τίνος δουλειά είναι να σχεδιάζει το μετασύμπαν, των αρχιτεκτόνων ή των σχεδιαστών βιντεοπαιχνιδιών; Αλλά και γενικότερα, ποιες είναι οι προοπτικές του ψηφιακού χώρου για τους αρχιτέκτονες;

Το μετασύμπαν προσφέρει στους αρχιτέκτονες ένα νέο χωρικό σύνορο, μια ευκαιρία να δημιουργήσουν πρωτότυπες ιδέες χωρίς να δεσμεύονται από τους φυσικούς περιορισμούς. Έχουμε αναπτύξει την Πινακοθήκη Μετασύμπαν ZHA, όπου πειραματιζόμαστε με ρευστές γεωμετρίες, κοινωνικούς χώρους και νέες οικονομίες αλληλεπίδρασης.

Ο σχεδιασμός του μετασύμπαντος είναι εγγενώς διεπιστημονικός: οι αρχιτέκτονες ορίζουν τη χωρική λογική, τη συνοχή και το πολιτιστικό νόημα, ενώ οι ψηφιακοί καλλιτέχνες και προγραμματιστές φέρουν εμβάθυνση και διαδραστικότητα. Ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι να διασφαλίσει ότι οι ψηφιακοί χώροι παραμένουν ανθρωποκεντρικοί, ουσιαστικοί και συνδεδεμένοι με τις πραγματικές αξίες της προσβασιμότητας, της ομορφιάς και του κοινωνικού σκοπού.

Σχεδιασμός και πραγματική ζωή

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Ζάχα Χαντίντ ήταν η ριζική μεταμόρφωση της έννοιας του σχεδιασμού. Η Χαντίντ και το γραφείο της πειραματίζονται συνεχώς με τη γεωμετρία και το μέγεθος, αντιστεκόμενοι σε γωνίες 90 μοιρών, και μάλιστα σκόπιμα, επειδή, όπως έλεγε η ίδια η Χαντίντ, ήθελε να αντικατοπτρίζουν την ίδια τη ζωή. Μπορείτε να μας εξηγήσετε λίγο περισσότερο αυτή την προσέγγιση;

Η απόρριψη της άκαμπτης γεωμετρίας από τη Ζάχα δεν ήταν ποτέ μόνο αισθητική, ήταν φιλοσοφική και δημοκρατική. Έβλεπε την αρχιτεκτονική ως ένα συνεχές κίνησης, που αντανακλά τον δυναμισμό της ίδιας της ζωής. Οι γεωμετρίες μας ρέουν επειδή η ανθρώπινη εμπειρία δεν είναι γραμμική. Οι πόλεις δεν είναι πλέγματα επανάληψης, αλλά πεδία αλληλεπίδρασης. Η καμπυλότητα μας επιτρέπει να εκφράσουμε συνέχεια, ενέργεια και σύνδεση, μια αρχιτεκτονική που δίνει την αίσθηση της ζωντάνιας και της συμπερίληψης.
Το έργο της Ζάχα οργάνωσε τον χώρο σε τρεις διαστάσεις. Ο δημόσιος χώρος μέσα στο κάθε σχέδιο κατευθύνεται στην κυριολεξία παντού. Ανέπτυξε και βελτίωσε τα σχέδιά της για να εκδημοκρατίσει κάθε κτίριο, προσφέροντας γενναιόδωρες επεκτάσεις του αρθρωμένου αστικού χώρου, που προσκαλούν και καλωσορίζουν τους επισκέπτες να ερευνήσουν βαθιά μέσα σε κάθε έργο. Η αρχιτεκτονική της μεθοδολογία ήταν η ενσάρκωση ενός φωτισμένου φιλοσοφικού πλαισίου, δημιουργώντας ανοιχτές μορφές και χώρους που εμπλέκουν τους τοπικούς πολιτισμούς διαμέσου της έλξης και όχι της επιβολής.

Το Μουσείο MAXXI στη Ρώμη και το Κέντρο Υγρού Στίβου του Λονδίνου υπηρετούν αυτήν ακριβώς τη λογική: ρέουσες γεωμετρίες που καθοδηγούν την κίνηση και την προοπτική, χώροι που προσκαλούν την ανακάλυψη αντί να υπαγορεύουν τη συμπεριφορά. Η καμπυλότητα για τη Ζάχα δεν ήταν αισθητική επανάσταση, αλλά μια έκφραση ζωτικότητας. Η ζωή ξεδιπλώνεται σε ανηφόρες, κατηφόρες και μεταβάσεις, όχι σε άκαμπτα χωρίσματα. Η αρχιτεκτονική μας προσπαθεί να μετουσιώνει αυτή τη ζωντανή συνέχεια.

Πώς ήταν η συνεργασία με τη Ζάχα Χαντίντ; Μπορείτε να μας περιγράψετε την εμπειρία; Και πόσο δύσκολο ήταν να συνεχίσετε μετά τον θάνατό της;

Η συνεργασία με τη Ζάχα ήταν μια εξαιρετική εμπειρία και ένα μοναδικό προνόμιο − απαιτούσε αυστηρότητα, αλλά και φαντασία. Το πάθος της για πειραματισμό ανταγωνιζόταν με τη διαίσθησή της για τον χώρο και τη μορφή. Η συνέχεια μετά τον θάνατό της ήταν συναισθηματικά δύσκολη, αλλά η μεθοδολογία και το όραμά της παραμένουν βαθιά ριζωμένα στο DNA του γραφείου μας. Η ΖΗΑ δεν ασχολείται σήμερα με τη μίμηση, αλλά με την εξέλιξη συνεχίζοντας την αναζήτηση της Ζάχα Χαντίντ για καινοτομία, υπέρβαση των ορίων και διατήρηση της ζωντάνιας του ερευνητικού πνεύματος.

Υπάρχουν δύο φράσεις της Ζάχα Χαντίντ που μου έχουν κάνει μεγάλη εντύπωση. «Εργαζόμαστε», έλεγε, «για να δημιουργήσουμε περιβάλλοντα» και «για να δημιουργήσουμε ένα εντελώς νέο είδος αστικού χώρου για την πόλη». Είναι αυτή η προσέγγιση ένας τρόπος συνδυασμού του αισθητικού αποτελέσματος και της πρακτικής χρήσης, ένας τρόπος δημιουργίας μιας καθηλωτικής εμπειρίας για τον άνθρωπο;

Η Ζάχα πίστευε ότι η αρχιτεκτονική θα πρέπει να δημιουργεί περιβάλλοντα που να εμπλέκουν τους ανθρώπους, όχι απλώς κτίρια. Για εμάς, η αισθητική και η λειτουργικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες − η μορφή προκύπτει από τη χρήση, τη ροή και την ανθρώπινη εμπειρία. Οι αστικοί χώροι είναι οι χώροι όπου ο σχεδιασμός συναντά την κοινωνία. Είναι καθηλωτικά, συμμετοχικά περιβάλλοντα που προσκαλούν τους ανθρώπους να συνδεθούν, να κινηθούν και να ανήκουν. Η αρχιτεκτονική, με αυτή την έννοια, γίνεται μια πράξη δημιουργίας μιας κοινής εμπειρίας. Το Dongdaemun Design Plaza, για παράδειγμα, είναι ένα γλυπτό, αλλά και ένας κοινωνικός συμπυκνωτής για τους τομείς της δημιουργικότητας, του πολιτισμού και την κουλτούρα του design της Σεούλ − οι ρέοντες εσωτερικοί χώροι του προσκαλούν τη συγκέντρωση, την παράσταση και την κίνηση. Αυτά τα έργα ενσαρκώνουν το όραμα της Χαντίντ για την αρχιτεκτονική ως μέσο που εμπλέκει τους ανθρώπους μεταξύ τους δημιουργώντας μια αίσθηση του ανήκειν, μια σκηνή για να ξεδιπλωθεί η αστική ζωή. Αυτή η αρχιτεκτονική φιλοσοφία είναι σαφώς δημοφιλής στο κοινό σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Το Dongdaemun Design Plaza καλωσορίζει σχεδόν 20 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο στο πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκθέσεων.

Η πολιτική στην αρχιτεκτονική

Η πολιτική και τα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο γενικότερα επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, τον σχεδιασμό και την εργασία σας;

Η αρχιτεκτονική είναι βαθιά συνυφασμένη με τις παγκόσμιες δυναμικές − κοινωνικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές. Η πρακτική μας ανταποκρίνεται συνεχώς σε αυτές τις πραγματικότητες: σχεδιάζοντας πανεπιστημιουπόλεις μηδενικών εκπομπών άνθρακα, παραθαλάσσιες περιοχές προσαρμοσμένες στην κλιματική αλλαγή και χώρους χωρίς αποκλεισμούς. Για παράδειγμα, η έδρα της Bee’ah στη Σάρτζα έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις του σκληρού κλίματος της ερήμου και τροφοδοτείται εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμβολίζοντας τη δέσμευση για οικολογική ευθύνη. Σε έναν κόσμο που ορίζεται από αβεβαιότητα, ο ρόλος μας είναι να μετατρέψουμε τις παγκόσμιες προκλήσεις σε αρχιτεκτονικές ευκαιρίες για ανθεκτικότητα, νόημα και ομορφιά.