Το αυτοκίνητο υπήρξε αναμφίβολα μία από τις σπουδαιότερες εφευρέσεις του 19ου αιώνα αλλά παρά τα αμέτρητα οφέλη του συνοδεύτηκε και από ορισμένες παράπλευρες, αρνητικές συνέπειες, όπως την κατακόρυφη πτώση της υποχρεωτικής μεν, σωτήριας δε για την υγεία, σωματικής άσκησης, με αποτέλεσμα τη στατιστική αύξηση των καρδιαγγειακών παθήσεων. Μία ανάλογη συνθήκη δεν αποκλείεται τώρα να διαμορφωθεί και με τη διείσδυση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη καθημερινότητά διάφορων επαγγελματιών, σύμφωνα με μία έρευνα του πανεπιστημίου Carnegie Mellon, που υποδηλώνει πως όσο περισσότερο οι άνθρωποι καταφεύγουν σε βοηθούς ΑΙ, τόσο λιγότερο θα ακονίζουν τις νοητικές τους δεξιότητες.

Η μελέτη διεξήχθη σε συνεργασία τη Microsoft Research εστιάζοντας στον τρόπο που εργαζόμενοι από τους οποίους απαιτείται πνευματική εργασία για την επίλυση προβλημάτων, αλληλεπιδρούν με το περιεχόμενο που δημιουργεί η τεχνητή νοημοσύνη και τις συνέπειες που έχει η εισαγωγή της ΑΙ σε γνωστικό επίπεδο. 

Από την παρακολουθήση 319 επαγγελματιών προέκυψε πως ενώ τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να μειώσουν την απαιτούμενη νοητική προσπάθεια που καταβάλλουν οι υπάλληλοι, αυτή ακριβώς η διευκόλυνση μπορεί να οδηγήσει τελικά και σε μειωμένη εγρήγορση και ατροφία δεξιοτήτων. 

Ενδεικτικό είναι πως το 62% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι δεν απαιτείται πια η ίδια κριτική σκέψη που επιστράτευαν πριν την εισαγωγή της ΑΙ, ιδίως σε θέσεις και καθήκοντα ρουτίνας ή χαμηλότερου ρίσκου. Αντίθετα, όσοι είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην τεχνογνωσία τους ήταν κατά 27% πιο πιθανό να αξιολογήσουν κριτικά όλα τα αποτελέσματα που παράγονται από την Τεχνητή Νοημοσύνη αντί να τα αποδεχτούν ανεξέταστα. 

Αυτό υποδηλώνει ότι ο ρόλος της ΤΝ εξελίσσεται από παθητικός βοηθός σε ενεργό συμμετέχοντα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων – ο οποίος πρέπει να αξιολογείται προσεκτικά για την αποφυγή υπερβολικής εξάρτησης.

«Όταν χρησιμοποιούνται ακατάλληλα, οι τεχνολογίες μπορούν και πράγματι οδηγούν στην επιδείνωση των γνωστικών ικανοτήτων που θα έπρεπε να διατηρούνται», προειδοποιούν οι ερευνητές στην εργασία τους. «Μια βασική ειρωνεία της αυτοματοποίησης είναι ότι, μηχανοποιώντας τις ρουτινές εργασίας και αφήνοντας τη διαχείριση εξαιρέσεων στον άνθρωπο, ο χειριστής στερείται των ευκαιριών να εξασκήσει την κρίση του και να ενισχύσει τη γνωστική του ικανότητα, με αποτέλεσμα να είναι αδύναμος και απροετοίμαστος όταν τελικά προκύψουν οι εξαιρέσεις» στις οποίες είναι (για την ώρα) απαραίτητος. 

Επαγγελματίες από ένα ευρύ φάσμα ειδικοτήτων, από κοινωνικούς λειτουργούς μέχρι προγραμματιστές, κλήθηκαν να μοιραστούν τρία πραγματικά παραδείγματα χρήσης εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης στη δουλειά τους και να εξηγήσουν πόσο πολύ (ή λίγο) απαιτήθηκε κριτική σκέψη εκ μέρους τους, κατά την εκτέλεση αυτών των εργασιών. 

Συνολικά, οι ερευνητές συγκέντρωσαν περισσότερα από 900 παραδείγματα χρήσης τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό χώρο και τα ευρήματα ήταν άκρως διαφωτιστικά αφού όσοι είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην ακρίβεια των εργαλείων ΑΙ σκέφτονταν κυριολετικά λιγότερο, ενώ όσοι εμπιστεύονταν λιγότερο την τεχνολογία εξασκούσαν ακόμα περισσότερο την κριτική τους σκέψη όταν επανεξετάζαν τα αποτελέσματα που παρήγαγε η τεχνητή νοημοσύνη.

«Τα δεδομένα δείχνουν μια μετατόπιση της γνωστικής προσπάθειας, καθώς οι πνευματικώς εργαζόμενοι άνθρωποι «μετατοπίζονται» όλο και περισσότερο από την εκτέλεση των εργασιών στην επίβλεψη όταν χρησιμοποιούν συστήματα γενικής τεχνητής νοημοσύνης», σημειώνουν οι ερευνητές. «Παραδόξως, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει την αποδοτικότητα, μπορεί επίσης να μειώσει την κριτική εμπλοκή, ειδικά σε ρουτίνες ή εργασίες χαμηλού ρίσκου όπου οι χρήστες απλώς βασίζονται στην ΑΙ, γεγονός που εγείρει ανησυχίες για μακροχρόνια εξάρτηση και μειωμένη ικανότητα ανεξάρτητης επίλυσης προβλημάτων.»

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης φάνηκε επίσης να επηρεάζει αρνητικά και τη δημιουργικότητα, καθώς εργαζόμενοι που χρησιμοποιούσαν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης παρήγαγαν, σύμφωνα με την αξιολόγηση της έρευνας, ένα «λιγότερο ποικιλόμορφο σύνολο αποτελεσμάτων» σε σύγκριση με όσους επέμεναν να βασίζονται στις δικές τους δεξιότητες.