Η αντίδραση της αγοράς, όταν αυτή εκδηλώθηκε, ήταν βίαιη. Στις 27 Ιανουαρίου, μόλις οι επενδυτές συνειδητοποίησαν πόσο καλά ήταν τα μοντέλα «V3» και «R1» της DeepSeek, εξάχνωσαν περίπου ένα τρις δολάρια από την κεφαλαιοποίηση των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας που είναι εισηγμένες σε χρηματιστήρια. Η Nvidia, παραγωγός τυπωμένων κυκλωμάτων και κυρίαρχη στον πυρετό σύγχρονων χρυσοθήρων της ΑΙ, παρακολούθησε την κεφαλαιοποίησή της να υποχωρεί κατά 600 δισ. Όσο όμως κι αν οι επενδυτές σε μια φούχτα επιχειρήσεων ταρακουνήθηκαν από τα νέα προϊόντα που παρουσίασε η DeepSeek, τα ίδια αυτά προϊόντα θα μπορούσαν να αποτελούν ήδη βάση αισιοδοξίας για τον κόσμο γενικότερα. Η περίπτωση DeepSeek δείχνει πώς ο ανταγωνισμός και η καινοτομία θα καταστήσουν την ΑΙ φθηνότερη και ως εκ τούτου πιο χρήσιμη.

To χρονικό μιας ανατροπής 

Τα μοντέλα της DeepSeek είναι ουσιαστικά το ίδιο καλά με εκείνα που έχουν δημιουργηθεί από την Google και την OpenAI – έχουν όμως παραχθεί με κόστος ένα κλάσμα του κόστους των άλλων. Η κινεζική εταιρεία, έχοντας αποκλεισθεί από τους αμερικανικούς περιορισμούς στις εξαγωγές στην απόκτηση προωθημένων τυπωμένων κυκλωμάτων, συγκεντρώθηκε στην προσπάθεια αποτελεσματικής χρήσης τους, φθάνοντας μέχρι σημείου να επαναπρογραμματίζει τα τυπωμένα κυκλώματα που χρησιμοποιούσε, προκειμένου να εκπαιδεύσει το μοντέλο της ώστε να στραγγίζει κάθε σταγόνα ισχύος. Το κόστος δημιουργίας ενός μοντέλου ΑΙ που να μπορεί να σταθεί στο ίδιο ύψος με τα καλύτερα του είδους έχει πλέον καταρρεύσει. Μέρες μόνον μετά την παρουσίασή του, το chat bot της DeepSeek ήταν πλέον η εφαρμογή που κατεβαζόταν συχνότερα στα iPhone.

Δύσκολα θα μπορούσε να είναι πιο έντονη η αντίθεση με την προσέγγιση που ακολούθησαν οι Αμερικανοί. Ο Σαμ Άλτμαν, δηλαδή το αφεντικό της OpenAI, εδώ και χρόνια εξηγεί στους επενδυτές –αλλά και στον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ– ότι, προκειμένου να παραμείνουν στην πρώτη γραμμή της ΑΙ, είναι απαραίτητο να διατεθούν πελώρια ποσά χρημάτων, καθώς και μεγέθη υπολογιστικής δύναμης. Ως εκ τούτου οι επενδυτές στοιχημάτιζαν ότι μια φούχτα εταιρειών θα είχαν εφεξής εξασφαλισμένες αποδόσεις μονοπωλιακού χαρακτήρα. Αν όμως ταχύτατα κινούμενοι ανταγωνιστές, όπως η DeepSeek, μπορούν και ροκανίζουν τη θέση των προπορευόμενων με ένα κλάσμα του σχετικού κόστους, τότε αυτά τα δυνητικά κέρδη τίθενται εν αμφιβόλω.

Η Nvidia βρέθηκε να είναι η μεγαλύτερης αξίας εισηγμένη εταιρεία της υφηλίου επειδή ο κόσμος, λόγω της διαδεδομένης πεποίθησης ότι η δημιουργία της καλύτερης ΑΙ προϋποθέτει το να αγοράζονται τα πανάκριβα, καλύτερα τυπωμένα κυκλώματά της (των οποίων τα περιθώρια κέρδους αναφέρεται ότι ξεπερνούν και το 90%). Διόλου παράξενο, λοιπόν, που η επιτυχία της DeepSeek οδήγησε σε λιντσάρισμα της μετοχής Nvidia στις 27 Ιανουαρίου. Αλλά και άλλοι παίκτες, στον χώρο των data centers, ακόμη γλείφουν τις πληγές τους – από τη Siemens Energy (θα κατασκεύαζε τις τουρμπίνες για να τροφοδοτείται με ενέργεια η επέκταση των εν λόγω data centers) μέχρι την Cameco (θα προμήθευε το ουράνιο που θα τροφοδοτούσε τους αντιδραστήρες, οι οποίοι θα κινούσαν τις τουρμπίνες…). Αν η OpenAI ήταν κι αυτή εισηγμένη σε χρηματιστήριο, θα είχε κι αυτή γκρεμοτσακιστεί.

Οι κερδισμένοι περισσότεροι από τους χαμένους

Μολαταύτα, όσοι πρόκειται να βρεθούν κερδισμένοι από το δράμα της DeepSeek είναι πολύ περισσότεροι από τους χαμένους. Μερικοί απ’ αυτούς, μάλιστα, κινούνται ακόμη και μέσα στο πεδίο της τεχνολογίας. Η Apple ασφαλώς θα χαίρεται που δεν πήρε την απόφαση να ρίξει δισεκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία παραγωγικού δυναμικού ΑΙ. Θα μπορεί τώρα, χαλαρά χαλαρά, να επιλέγει τα καλύτερα διαθέσιμα μοντέλα από μια προσφάτως διευρυμένη γκάμα επιλογών. Μικρότερα εργαστήρια, πάλι, όπως η γαλλική Mistral ή η TII των Εμιράτων, θα σπεύδουν ήδη να δουν αν είναι σε θέση να υιοθετήσουν τις ίδιες βελτιώσεις, αλλά και θα προσπαθήσουν να προλάβουν στην κούρσα τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές τους.

Πέρα απ’ όλα αυτά, όμως, τα κέρδη αποτελεσματικότητας που θα προκύψουν είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε ευρύτερη χρήση της ΑΙ. Μπορεί να εμφανισθεί το παράδοξο του Τζέβονς – δηλαδή η παρατήρηση ότι μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, επιτυγχανόμενη, μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη, όχι λιγότερη, χρήση μιας βιομηχανικής εισροής. Οι πιθανές εφαρμογές για ένα γλωσσικό μοντέλο με υπολογιστικό κόστος όσο φθηνό είναι εκείνο που υπόσχεται η DeepSeek (1 δολάριο ανά ένα εκατ. μάρκες χρήσης) ήταν σαφώς περισσότερες από εκείνες για το μοντέλο της Antropic (15 δολάρια ανά εκατ. μάρκες χρήσης). Πολλές χρήσεις μιας φθηνότερης ΑΙ μπορεί να μην τις έχουμε ακόμη ούτε καν φαντασθεί.

Ακόμη και η Nvidia μπορεί να μην υποφέρει και τόσο μακροπρόθεσμα. Ενδεχομένως η λάμψη της στην αγορά να έχει θαμπώσει, πλην όμως δεν θα πάψει να πουλάει μεγάλες ποσότητες τυπωμένων κυκλωμάτων. Τα μοντέλα συλλογιστικής, όπως το R1 της DeepSeek ή το 03 της OpenAI, απαιτούν για την απάντηση ερωτήσεων πολύ μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ απ’ ό,τι τα παραδοσιακά μεγάλα γλωσσικά μοντέλα. Ένα μέρος απ’ αυτή την υπολογιστική ισχύ δεν θα πάψει να ελπίζει ότι θα το προμηθεύει η ίδια η Nvidia.

Οι αληθινοί κερδισμένοι, όμως, θα είναι άλλοι: οι καταναλωτές. Αν είναι να μεταμορφώσει την κοινωνία, η ΑΙ θα χρειαστεί να είναι φθηνή, πανταχού παρούσα και να μην ελέγχεται απ’ οποιαδήποτε εταιρεία ή χώρα. Η επιτυχία της DeepSeek αυτό ακριβώς υπόσχεται: ότι ένας τέτοιος κόσμος είναι εφικτός. Ας δει κανείς για παράδειγμα τη Βρετανία: ο πρωθυπουργός της σερ Κιρ Στάρμερ μόλις παρουσίασε ένα σχέδιο χρήσης της ΑΙ προκειμένου να τονωθεί η παραγωγικότητα. Αν δεν θα χρειάζεται εφεξής να καταβάλει στη Microsoft για δικαιώματα το μεγαλύτερο μέρος των κερδών παραγωγικότητας που θα προκύψουν, τότε οι προτάσεις του θα είναι πιθανότερο να στεφθούν με επιτυχία. Όταν τα μονοπωλιακά κέρδη εξανεμίζονται, τότε αυτό σημαίνει ότι παραμένουν στις τσέπες των χρηστών.

Μια καλύτερη προσέγγιση 

Κάποιοι έχουν ξεκινήσει να υποστηρίζουν ότι οι βελτιώσεις της DeepSeek «δεν μετράνε», καθώς αποτελούν συνέπεια «απόσταξης» της ευφυΐας των αμερικανικών μοντέλων, που έτσι μεταφέρεται στο δικό της λογισμικό. Ακόμη κι αν κάτι τέτοιο ισχύει, πάλι το R1 παραμένει επαναστατική καινοτομία. Η ευκολία με την οποία η DeepSeek ανέδειξε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα θα κεντρίσει τώρα τον ανταγωνισμό. Δείχνει ότι, εκεί έξω, αναμένουν να ανακαλυφθούν πολύ περισσότερες τέτοιες βελτιώσεις.

Επί δυο χρόνια, τα μεγαλύτερα αμερικανικά εργαστήρια ΑΙ παλεύουν να φέρουν όλο και πιο οριακές βελτιώσεις στην ποιότητα των μοντέλων τους, αντί να διαμορφώσουν μοντέλα τα οποία να είναι φθηνά, γρήγορα και καλά. Η DeepSeek δείχνει ότι υπάρχει καλύτερη προσέγγιση. 

Ο ιδρυτής της DeepSeek

Ο άνθρωπος που βρίσκεται στο κέντρο όλης αυτής της ιστορίας είναι ο Λιανγκ Ουένφενγκ, ο 40χρονος ιδρυτής της DeepSeek. Τα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης κοροϊδεύουν φορές φορές τον Λιανγκ Ουένφενγκ για τη χλωμή όψη του και τον αδύνατο σωματότυπό του, πάντως εν πολλοίς πρόκειται για φιγούρα μυστηρίου για τον πολύν κόσμο. Γιος οικογένειας δασκάλων από φτωχικό χωριό δίπλα στη νότια πόλη Τσανγκγιάνγκ, υπήρξε εξαρχής λαμπρός μαθητής. Λεγόταν από παλαιό δάσκαλό του ότι έφθασε σε επίπεδο πανεπιστημιακών μαθηματικών ενώ βρισκόταν ακόμη στο γυμνάσιο. Το 2002 ξεκίνησε σπουδές πληροφορικής στο προβεβλημένο Πανεπιστήμιο Τσεγιάνγκ, στη Χανγκτσού της Ανατολικής Κίνας. Το μάστερ του τον έστρεψε προς τον χώρο της ΑΙ.

Την εποχή εκείνη, η Χανγκτσού ήταν ήδη πολύβουο κέντρο τεχνολογικής ανάπτυξης, ενώ φιλοξενούσε ραγδαία ανερχόμενες εταιρείες, όπως η Alibaba. Ο ίδιος, μαζί και με πολλούς συμφοιτητές του παρέμειναν στην πόλη και άρχισαν να πειραματίζονται με ποσοτικά επενδυτικά μοντέλα, τα οποία δεν στηρίζονται στα βασικά μεγέθη των επιχειρήσεων, αλλά στη συνεχή επεξεργασία όγκων δεδομένων. Το 2015 ο Λιανγκ υπήρξε συνιδρυτής του hedge fund ποσοτικής στρατηγικής High-Flyer. Η ρίζα της DeepSeek βρίσκεται στην προσπάθεια να βελτιωθούν οι αλγόριθμοι της High-Flyer. Το 2023, η DeepSeek ανεξαρτητοποιήθηκε ως εταιρεία.

Για τον Λιανγκ, η ανάπτυξη μοντέλων με τη χρήση μικρότερης υπολογιστικής δύναμης αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο του μακροπρόθεσμου στόχου του: να καταλήξει σε δημιουργία γενικής τεχνητής νοημοσύνης, αντίστοιχης με την ανθρώπινη. O Λιανγκ Ουάνγκφεγκ βρίσκεται αντιμέτωπος με τον ρόλο της Κίνας των τελευταίων 30 ετών ως τεχνολογικού follower, δηλαδή κάποιου που ακολουθεί και χτίζει πάνω στα θεμέλια που έχουν τεθεί από τη Δύση. Κατ’ αυτόν, οι προσπάθειες της Κίνας να μιμηθεί τη δυτική υπολογιστική ισχύ δεν πέτυχαν, επειδή δεν υπήρξε στην Κίνα το είδος εκείνο τεχνολογικής συνεργασίας που παρατηρείται στη Δύση – και τούτο, παρά την (με κρατική πρωτοβουλία) επένδυση πολλών κεφαλαίων προς τον σκοπό αυτό. Η ανάδυση του μοντέλου της DeepSeek μπορεί να λειτουργεί ως αφύπνιση όχι μόνο για τη Silicon Valley, αλλά και για την κινεζική ηγεσία στο Πεκίνο.

©The Economist. Μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε από την Economia Media Α.Ε., έπειτα από ειδική άδεια. Το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο βρίσκεται στο www.economist.com