Μετά τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τη σκυτάλη πήρε το οικονομικό επιτελείο, για να εξειδικεύσει τη νέα φορολογική μεταρρύθμιση. Κι ύστερα άρχισε η δημοσίευση παραδειγμάτων και αναλυτικών πινάκων, με στόχο να καταλάβουν οι πολίτες τι είναι τελικώς αυτό που αλλάζει. Λογικό και αναμενόμενο ο καθένας να ψάχνει το ατομικό όφελος. Όχι, από αυτή τη μεταρρύθμιση δεν κερδίζουν όλοι, και από αυτούς που κερδίζουν δεν έχουν όλοι το ίδιο κέρδος. Δεν κερδίζουν αυτοί που δεν πληρώνουν καθόλου φόρο εισοδήματος και δεν είναι καθόλου λίγοι: ανέρχονται σε περίπου 4,5 με 5 εκατομμύρια. Και κερδίζουν λιγότερα αυτοί που δηλώνουν τα λιγότερα ή αυτοί που δεν έχουν παιδιά. 

Αυτό είναι και το βασικό συμπέρασμα: αυτή τη φορά, στη ΔΕΘ ανακοινώθηκε μια στοχευμένη πολιτική με επίκεντρο τον γονιό και την οικογένεια. Είναι μια πρώτη ουσιαστική αναγνώριση ότι το βασικό πρόβλημα της χώρας είναι το δημογραφικό. Κανείς δεν περιμένει ότι η πτωτική πορεία των γεννήσεων θα αναστραφεί μόνο και μόνο επειδή θα μειωθεί η παρακράτηση φόρου. Τουλάχιστον, γίνεται μια αρχή. 

Από την άλλη, είναι γεγονός ότι η αυτή η φορολογική μεταρρύθμιση δεν δίνει σε όλους απάντηση για αυτό που θεωρούν οι ίδιοι ως το νούμερο ένα πρόβλημα: την ακρίβεια. Όταν στις δημοσκοπήσεις οι τιμές στο ράφι ξεχωρίζουν ως ο νούμερο ένα πονοκέφαλος των νοικοκυριών, το να μειωθεί η παρακράτηση φόρου από τον Ιανουάριο του 2026 (πόσο μάλλον το να ξεφουσκώσει το εκκαθαριστικό του 2027 για τους ελεύθερους επαγγελματίες) φαντάζει μακρινό. Ναι, υπάρχουν αρκετοί που θα έχουν μηνιαίο όφελος της τάξεως των 200-300 ή και 400 ευρώ τον μήνα από το νέο σύστημα φορολόγησης. Όμως, αυτοί είναι οι λιγότεροι. Οι περισσότεροι, θα περιοριστούν σε σαφώς χαμηλότερα ποσά…

Πού είμασταν μέχρι σήμερα 

Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι πολύ συγκεκριμένα: Κάθε χρόνο οι γεννήσεις μειώνονται και φέτος εκτιμάται ότι θα καταγραφεί ένα νέο ιστορικό χαμηλό, με τον αριθμό να διαμορφώνεται ανάμεσα στις 65.000 και 68.000 γεννήσεις. Αυτό σημαίνει ότι το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων θα είναι και φέτος αρνητικό κατά περίπου 60.000 άτομα. Ή πιο απλά, θα χαθεί και φέτος, όπως και πέρυσι και πρόπερσι, μια μεσαία πόλη της ελληνικής επικράτειας σε όρους πληθυσμού. Ας κρατήσουμε και ένα δεύτερο δεδομένο: Η Ελλάδα εμφανιζόταν ως το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης όταν ως κριτήριο έμπαινε η φορολογική μεταχείριση των οικογενειών με παιδιά. Τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και ο ΟΟΣΑ μας κατέτασσαν στις τελευταίες θέσεις των σχετικών ερευνών. Οικογένεια με δύο παιδιά και έναν εργαζόμενο σηκώνει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα τα υψηλότερα φορολογικά βάρη της Ευρώπης και έχει το μεγαλύτερο ποσοστό κρατήσεων στο εισόδημά της για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Και δεν μιλάμε για την «πλούσια» οικογένεια, αλλά γι’ αυτή που ζει με το μέσο εισόδημα της χώρας, κάτι κοντά στα 22-23.000 ευρώ μεικτά.

Ποια είναι η βοήθεια που δίνει μέχρι σήμερα το κράτος σε μια οικογένεια με παιδιά; Μια προσαύξηση στην έκπτωση φόρου και αυτό είναι όλο. Η γέννηση του πρώτου παιδιού επιβραβεύεται με 123 ευρώ τον χρόνο ή κάτι περισσότερο από 10 ευρώ τον μήνα, ενώ για κάποιον που έχει δύο παιδιά η αθροιστική επιβράβευση είναι 343 ευρώ τον χρόνο ή 28,5 ευρώ τον μήνα. Υπάρχει και το επίδομα τέκνων που χορηγεί ο ΟΠΕΚΑ, το οποίο όμως δεν δίδεται σε όλους. Επειδή υπάρχουν εισοδηματικά κριτήρια (σ.σ. τα οποία παραμένουν παγωμένα εδώ και πολλά χρόνια) ο αριθμός των δικαιούχων μειώνεται χρόνο με τον χρόνο. Και φέτος, το συγκεκριμένο επίδομα θα εισπράξουν λιγότεροι από 480.000 γονείς με παιδιά.

Πόσοι είναι τελικώς αυτοί οι γονείς: Μας δόθηκε η δυνατότητα να μάθουμε τα αναλυτικά στοιχεία των φετινών φορολογικών δηλώσεων στο πλαίσιο της παρουσίασης του Υπουργείου Οικονομικών. Σε σύνολο 6,67 εκατομμυρίων πολιτών που δηλώνουν κάποιο εισόδημα και πληρώνουν φόρο (υπάρχουν και περίπου 3,3 εκατομμύρια που υποβάλλουν μηδενικές δηλώσεις):

►1.4.920.641 δεν έχουν παιδί και αντιπροσωπεύουν το 73,68%.

► 826.393 έχουν ένα παιδί και αντιπροσωπεύουν το 12,37%.

► 764.886 έχουν δύο παιδιά και αντιπροσωπεύουν το 11,45% και

► 141.759 έχουν τρία παιδιά και αντιπροσωπεύουν το 2,12%.

►Για τους έχοντες τέσσερα παιδιά και πάνω, δεν υπάρχει λόγος να υπολογιστεί ποσοστό, καθώς όλοι και όλοι είναι 24.742 στο σύνολο της επικράτειας οπότε η αναλογία υπολογίζεται με μικρό δεκαδικό.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο που προκύπτει είναι το ατομικό φορολογητέο εισόδημα, και σε όσους έχουν παιδιά είναι χαμηλό. Για παράδειγμα, το 81% όσων έχουν ένα παιδί, εμφανίζει ατομικό εισόδημα κάτω από 20.000 ευρώ. Στο 77,8% υπολογίζεται το ανάλογο ποσοστό για τους έχοντες δύο παιδιά και στο 79,73% για όσους εμφανίζουν τρία παιδιά. 

Συμπέρασμα: είναι μειοψηφία αυτοί που έχουν προστατευόμενα τέκνα και είναι ακόμη πιο ισχνή μειοψηφία αυτοί που δηλώνουν υψηλότερα εισοδήματα. Εδώ λοιπόν είναι ένα πεδίο στο οποίο ασκείται κριτική στην κυβέρνηση. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι τα περισσότερα κέρδη από τους μειωμένους φορολογικούς συντελεστές πηγαίνουν σε αυτούς που δηλώνουν τα υψηλότερα εισοδήματα, δηλαδή στους λιγότερους. Είναι αυτό σωστό ή λάθος; Πεδίο δόξης λαμπρό για ανταλλαγή επιχειρημάτων και πολιτικών αντιπαραθέσεων.

Η βασική πολιτική επιλογή της ΔΕΘ

Με τη νέα φορολογική κλίμακα a la carte (άλλος μέσος συντελεστής για τον νέο και άλλος για τον μεγαλύτερο, άλλος για τον εργένη και άλλος για τον οικογενειάρχη) η κυβέρνηση έκανε μια βασική πολιτική επιλογή: αντί να δώσει τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο για τη χρηματοδότηση κοινωνικών επιδομάτων −κάτι που παραδοσιακά ενισχύει τη βάση της εισοδηματικής κλίμακας όπου κατατάσσονται οι φτωχότεροι αλλά και όσοι αποκρύπτουν τα εισοδήματά τους− τον διέθεσε για να χρηματοδοτήσει κίνητρα αύξησης της απασχόλησης ή ακόμη και του αριθμού των μελών της οικογένειας. Πλέον, η απόκτηση ενός επιπλέον παιδιού πριμοδοτείται με σημαντικά ποσά και όχι με μερικά ευρώ τον μήνα όπως συμβαίνει και φέτος. Παράδειγμα, για φορολογούμενο με ατομικό εισόδημα 30.000 ευρώ τον χρόνο (φορολογητέο) χωρίς παιδιά, ο φόρος βγαίνει 5.083 ευρώ, με ένα παιδί κατεβαίνει στα 4.560 ευρώ με δύο παιδιά στα 3.940 ευρώ, με τρία παιδιά στα 2.820 ευρώ και με τέσσερα παιδιά κατεβαίνει στα 600 ευρώ. Αν δε υπάρχουν δύο εργαζόμενοι στο ίδιο νοικοκυριό, το όφελος διπλασιάζεται, καθώς αυτός ο φόρος αφορά στο ατομικό φορολογητέο εισόδημα.

Όλο το στοίχημα είναι τώρα το πώς θα λειτουργήσει η νέα φορολογική κλίμακα στην πράξη. Για παράδειγμα, όσοι νέοι εργάζονται και είναι ηλικίας έως 25 ετών, γνωρίζουν ότι δεν έχουν κανέναν λόγο να εισπράττουν ένα μέρος του μισθού τους φανερά και τα υπόλοιπα μαύρα. Αυτό ισχύει κατά κόρον σήμερα στην αγορά, ειδικά στους τομείς της εστίασης και του τουρισμού, όπου παραδοσιακά απασχολούνται οι νέοι. Τι σημαίνει η αποκάλυψη του πραγματικού εισοδήματος; Για τους νέους εγγραφή αξίωσης για υψηλότερη σύνταξη στο τέλος του εργασιακού βίου, αλλά και ευκολότερη πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό στην παρούσα φάση. Για το κράτος, μεγαλύτερη είσπραξη από τις ασφαλιστικές εισφορές. Γι’ αυτό μπήκε το αφορολόγητο στα 20.000 ευρώ. Όχι γιατί σήμερα είναι μεγάλος ο αριθμός των νέων που φτάνουν σε αυτά τα επίπεδα εισοδήματος, αλλά για να αυξηθεί ο αριθμός των νέων που θα φτάνουν σε υψηλότερα επίπεδα. Όπως επίσης και για να ενισχυθεί η νεανική επιχειρηματικότητα. Μια ατομική επιχείρηση ενός 20άρη ή 25άρη δεν έχει μπλεξίματα με τα τεκμήρια, ευνοείται όσον αφορά στις ασφαλιστικές εισφορές και πλέον δεν πληρώνει καθόλου φόρο.

Είμαστε ακόμη στην αρχή… 

Το αν θα κάνει κάποιος παιδί προφανώς και δεν θα εξαρτηθεί μόνο από το ύψος του φόρου που θα πληρώνει (ή θα γλιτώνει). Το βασικό ζητούμενο παραμένει η εξεύρεση καλά πληρωμένης θέσης εργασίας, η αντιμετώπιση του στεγαστικού και η ύπαρξη των βασικών υποδομών που χρειάζεται μια οικογένεια, ειδικά στον τομέα της παιδείας και της υγείας. Όμως και η οικονομική πολιτική είναι ένα κομμάτι του ευρύτερου παζλ. Ναι, άμεσα μόνο κάποιος με δύο παιδιά μπορεί να σκεφτεί να κάνει το 3ο (ή αντίστοιχα ο τρίτεκνος το 4ο) αν έχει λύσει όλα τα υπόλοιπα προβλήματα. Για τους νέους που αδυνατούν να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες και μεταθέτουν για αργότερα τη δημιουργία της δικής τους οικογένειας, μένουν πολλά βήματα ακόμη να γίνουν. Για το δημογραφικό είμαστε ακόμη στην αρχή…